Στά ὕψη τά ποσοστά τῶν διαζυγίων

ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΛΑΝΑ ΒΡΟΝΤΗ

«Βρισκόμουν σέ ἕνα περιποιημένο, ὄμορφα διακοσμημένο δικηγορικό γραφεῖο. Ὁ προσηνής δικηγόρος πού καθόταν ἀπέναντί μου μέ πληροφοροῦσε γιά τήν ἐπιμέλεια, τή διατροφή, τήν κατανομή τῶν περιουσιακῶν στοιχείων, τίς διακοπές τῶν παιδιῶν κ.τ.λ. Ὅσο τόν ἄκουγα, ἔτριβα τό δάχτυλο τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ – στό σημεῖο ὅπου κάποτε ὑπῆρχε ἡ βέρα μου. Δέν περίμενα ποτέ ὅτι θά βρισκόμουν στή θέση νά πάρω διαζύγιο, ὄχι ἐπειδή πήγαινε καλά ὁ γάμος μου -κάθε ἄλλο-, ἀλλά ἐπειδή ἦταν κάτι τό ὁποῖο εἶχα δεῖ νά συμβαίνει μόνο σέ ταινίες καί τηλεοπτικές σειρές. “Ωραία”, εἶπα ἀπό μέσα μου, “τό ἔζησα καί αὐτό”». Μία φίλη μου χωρίζει. Δέν εἶναι ἡ μόνη. Τά τελευταῖα χρόνια οἱ χωρισμοί εἶναι πολλοί. Τό 2014 ὁ ἀριθμός τῶν ἐκδοθέντων διαζυγίων ἐκτινάχθηκε στίς 18.353 ἀπό τίς 13.164 πού ἦταν τό 2013, σύμφωνα μέ τό Ἐθνικό Ληξιαρχεῖο.

Ὁ δημοφιλής ψυχίατρος Ματθαῖος Γιωσαφάτ ἐξέδωσε πέρυσι τό βιβλίο «Νά παντρευτεῖ κανείς ἤ νά μήν παντρευτεῖ» (ἐκδ. Ἁρμός), τό ὁποῖο κάνει θραύση στά βιβλιοπωλεῖα. Τυχαῖο; Δέν νομίζω. Διαβάζουμε σ’ αὐτό ὅτι τό 50% τῶν ἀνθρώπων χωρίζουν σέ ὅλο τόν κόσμο. Στήν Ἑλλάδα πρίν ἀπό τέσσερα-πέντε χρόνια τό ποσοστό τῶν διαζυγίων ἔφτανε τό 23%, ἐνῶ σήμερα εἶναι 37%. Ὁ συγγραφέας ἰσχυρίζεται ὅτι σέ πέντε χρόνια θά βρισκόμαστε στά ἴδια ἐπίπεδα μέ αὐτά τοῦ ἐξωτερικοῦ. «Οἱ σχετικά καλοί γάμοι ἀγγίζουν ἕνα ποσοστό περίπου 20% καί, κατά τή δική μου ἐμπειρία, μόλις τό 5% μέ 10% εἶναι πραγματικά εὐτυχισμένοι», δηλώνει ὁ ἴδιος.

Εἶναι φανερό, λοιπόν, πώς ὁ γάμος δέν «δουλεύει» σήμερα. Τό ἐρώτημα εἶναι γιατί. «Ὁ γάμος φαίνεται κάτι ἁπλό – ἐρωτεύεσαι κάποιον καί περνᾶς τήν ὑπόλοιπη ζωή σου μαζί του. Οἱ προπάπποι μας τό ἔκαναν, οἱ παπποῦδες μας, οἱ γονεῖς μας. Τότε γιατί στό διάολο δέν μποροῦμε ἐμεῖς;» ἀναρωτιέται ὁ μπλόγκερ καί πρόσφατα διαζευγμένος Anthony d’ Ambrosio στό ἀμερικανικό Huffington Post. Τί φταίει ποὺ δύο ἄνθρωποι δέν μένουν πιά μαζί «μέχρι νά τούς χωρίσει ὁ θάνατος»; Εἶναι τά οἰκονομικά προβλήματα; Ἔχει νά κάνει μέ τή γενιά μας; Εἶναι ἡ κρίση τῆς μέσης ἡλικίας (τά περισσότερα διαζύγια ἐκδίδονται μεταξύ 35 καί 45 ἐτῶν); Εἶναι τό πρόβλημα τῆς μονογαμίας; Ἤ ἁπλῶς εἶναι θέμα ἐγωισμοῦ; Ὁ 29χρονος Ἀμερικανός πιστεύει «ὅτι οἱ καινούργιες γενιές ἁπλῶς δέν εἶναι κατάλληλα “ἐξοπλισμένες” γιά νά χειρίζονται τό γάμο».

«Ὅλοι θέλουν νά παίρνουν»

Μπορεῖ ἡ εἴδηση ἑνός διαζυγίου νά μή σοκάρει πλέον, παραμένει ὡστόσο σημαντικό θέμα δημόσιας συζήτησης. Ξεκίνησα νά τό ψάχνω, προκειμένου νά βρῶ ἀπαντήσεις. «Προβλήματα ἀντιμετωπίζουν γενικά οἱ ἀνθρώπινες σχέσεις. Οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι δέν τρέφουν πλέον αὐταπάτες, ἔχει γιγαντωθεῖ τό ἐγώ τους, καθώς καί ἡ ἀνάγκη τους γιά αὐτοπραγμάτωση, εὐτυχία καί ἀνανέωση τοῦ ἔρωτα, ὁπότε αὐτά μερικές φορές συγκρούονται μέ τό θεσμό τοῦ γάμου», ὑποστηρίζει ἡ Μαριαλένα Σπυροπούλου, ψυχοθεραπεύτρια καί συνεργάτις τῆς «Καθημερινῆς». «Ἐπίσης, θά λέγαμε ὅτι συνολικά οἱ κοινωνίες πάσχουν ἀπό παθολογικό ναρκισσισμό. Κανείς -δέν γενικεύω, εἶναι σχῆμα λόγου- δέν ἐπιθυμεῖ νά δώσει, ὅλοι θέλουν νά παίρνουν».

Ὁπότε ἔχει δίκιο ὁ Ἀμερικανός συνάδελφος ὅταν λέει ὅτι οἱ νεότερες γενιές δέν ἔχουν τά ἀπαραίτητα ἐφόδια γιά τό γάμο; Ἡ ψυχοθεραπεύτρια δείχνει νά συμφωνεῖ: «Ἡ δική μου γενιά καθώς καί οἱ νεότερες εἶναι ἐνημερωμένες, ταξιδεμένες καί καταρτισμένες, μᾶς λείπει ὅμως ἡ βαθιά γνώση γιά τή μητρότητα καί τήν πατρότητα. Γυναῖκες καί ἄνδρες μπαίνουν στό γάμο ἐντελῶς ἀνέτοιμοι».

Τά αἴτια τῶν διαζυγίων εἶναι πολλά καί ποικίλα. Ὁ δικηγόρος Γιάννης Ψωμᾶς πιστεύει ὅτι ἀποτελοῦν συνδυασμό διαφορετικῆς κουλτούρας, οἰκονομικῶν δυσχερειῶν καί ἄγχους. «Τά ζευγάρια δέν μπαίνουν εὔκολα στή διαδικασία νά κάνουν οἰκογένεια, ὁπότε εἶναι πιό εὔκολος ὁ χωρισμός», λέει. Ἡ κρίση ἐπίσης ἔπαιξε μεγάλο ρόλο, κατά τή γνώμη του. Ἡ ἔλλειψη χρημάτων δημιουργεῖ προστριβές, ἐνῶ τά χρέη γονατίζουν τά ζευγάρια. «Σέ πολλά σπίτια σήμερα ἐργάζεται ἡ μητέρα καί ὄχι ὁ πατέρας. Τό γεγονός ὅτι ἐκείνη φέρνει τά χρήματα δημιουργεῖ ἀνισορροπία καί ἀγκυλώσεις». Σύμφωνα μέ τίς στατιστικές, οἱ γυναῖκες εἶναι ἐκεῖνες πού συνήθως παίρνουν τήν ἀπόφαση νά χωρίσουν. «Δέν ἔχουν οἰκονομική ἀνάγκη, ὅπως παλιότερα, οὔτε τίθεται θέμα κοινωνικῆς κατακραυγῆς. Ὁ ἄνδρας μπορεῖ νά μένει σέ μία σχέση ἀκόμη καί ἄν ὑπάρχουν προβλήματα», συμπληρώνει ὁ κ. Ψωμᾶς.

Εἶναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ὅτι οἱ γυναῖκες εἶναι ἀπογοητευμένες. Καί ἔχουν κάθε λόγο νά εἶναι: ἔχουν γίνει οἱ «κουβαλητές» τῆς οἰκογένειας καί, ἀντί νά τούς προσφέρουν τήν ἐφημερίδα καί τίς παντόφλες ὅταν σχολᾶνε ἀπό τή δουλειά, ἀντιμετωπίζουν τήν ἐπικριτική διάθεση τῶν συζύγων, οἱ ὁποῖοι τίς φορτώνουν μέ περισσότερες ἐνοχές, πού τροφοδοτοῦνται ἀπό συντηρητικές νοοτροπίες περί παραδοσιακῶν ρόλων. Κατά τή γνώμη μου, λοιπόν, τά διαζύγια ἀντανακλοῦν τήν ἐξέλιξη τῆς φεμινιστικῆς ἐπανάστασης. «Τώρα οἱ γυναῖκες ἐργάζονται, ἔχουν δικό τους κύκλο, ὁπότε ἔχουν αὐξημένες ἀπαιτήσεις ἀπό τούς συζύγους – ἐρωτικές, συναισθηματικές καί πρακτικές. Ἐπίσης, ἐπειδή εἶχαν ζωή καί πρίν ἀπό τό γάμο, δυσκολεύονται νά κάνουν ὑπομονή. Δέν ἐξετάζω ἐάν εἶναι καλό ἤ κακό, ἁπλῶς τό “φωτογραφίζω”», λέει ἡ ψυχοθεραπεύτρια Μ. Σπυροπούλου.

Ἡ Μαρία, 40 ἐτῶν, μητέρα δύο παιδιῶν, χώρισε ὕστερα ἀπό δέκα χρόνια συμβίωσης. Τί συνέβη στή δική της περίπτωση; «Ἀκόμη προσπαθῶ νά καταλάβω. Τό οἰκονoμικό ἦταν αἰτία πολλῶν καβγάδων», λέει. «Δουλεύεις πολλές ὧρες, ἀλλά δέν ἔχεις πολλά χρήματα. Ὑποτίθεται ὅτι σ’ αὐτή τήν ἡλικία πρέπει νά βρίσκεσαι σέ ἐπαγγελματική ἀκμή, ὄχι σέ τέλμα. Αὐτό φέρνει προβλήματα στή σχέση. Ἴσως ἄν ἦταν πιό σίγουρος ὁ σύζυγός μου στά ἐπαγγελματικά του, νά δούλευε καλύτερα ἡ σχέση μας. Μετά, τίθεται καί τό ἐρώτημα: Ποιοῦ ἡ καριέρα ἔχει προτεραιότητα; Ὁ ἄνδρας μου ἤθελε νά εἶμαι χειραφετημένη, ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη θά προτιμοῦσε νά εἶμαι ἡ “μανούλα” πού γίνεται θυσία γιά ὅλα, ὅπως ἦταν ἡ δική του μητέρα».

Σοβαρό λόγο παίζει καί ἡ ἑλληνική οἰκογένεια, ἡ ὁποία ἐπηρεάζει τήν εὐτυχία ἑνός ζευγαριοῦ. Ἕνας ἀπό τούς λόγους πού χώρισε πέρυσι ὁ Γιῶργος, 35χρονος ἰδιωτικός ὑπάλληλος, ἦταν ἐπειδή οἱ γονεῖς τῆς συζύγου του ἀνακατεύονταν πολύ στή ζωή τους. «Ἔμεναν στόν ἐπάνω ὄροφο. Εἶχα τίς καλύτερες σχέσεις μαζί τους, ἀλλά μέ ἔκαναν νά νιώθω εὐνουχισμένος. Ἡ γυναίκα μου πρῶτα συζητοῦσε μαζί τους τά προσωπικά μας θέματα καί ἔπειτα ἁπλῶς μοῦ ἀνακοίνωνε τίς ἀποφάσεις τους. Ἀπό τά πιό ἁπλά πράγματα, ὅπως σέ ποιό ἑστιατόριο θά πᾶμε νά φᾶμε, μέχρι τά πιό σοβαρά, ὅπως πότε θά κάνουμε παιδί. Ἐπίσης, δέν ἤμασταν οἰκονομικά ἀνεξάρτητοι – μᾶς ὑποστήριζαν οἱ γονεῖς της. Αὐτό, ὅμως, συμβαίνει πάντα μέ ἀνταλλάγματα», ἀποκαλύπτει. Τό φαινόμενο αὐτό συνεπάγεται τή δυσκολία ἀνάληψης εὐθυνῶν: ἡ ἑλληνική οἰκογένεια νομίζει ὅτι βοηθάει τό παιδί της, δυστυχῶς ὅμως τό «βρεφοποιεῖ». «Οἱ “δεμένες” οἰκογένειες εὐθύνονται γιά πολλές δυσλειτουργίες. Οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά ἐκπαιδεύονται γιά νά εἶναι ἐλεύθεροι καί ἀνεξάρτητοι καί νά κάνουν τά δικά τους λάθη, καί νά πληρώνουν τό τίμημα. Νομίζουμε ὅτι οἱ ἄνδρες -ὅπως καί οἱ γυναῖκες σήμερα-, ἐπειδή φορᾶνε πιό μοντέρνα ροῦχα, ἔχουν ἀπόψεις, ξενυχτᾶνε ἤ σπούδασαν σέ καλά πανεπιστήμια, ἀπαγκιστρώθηκαν καί ἀπό τή μαμά τους ἤ τόν μπαμπά τους. Πολλές φορές ἡ πραγματικότητα εἶναι ἄλλη καί αὐτό ἀναδεικνύεται στό γάμο αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου, στό πῶς ἀσυνείδητα ἤ συνειδητά ἐπηρεάζεται», σχολιάζει ἡ Μ. Σπυροπούλου.

Γάμος σημαίνει δυστυχία;

Τό περίεργο εἶναι ὅτι, ἐνῶ ὁ γάμος δέν φαίνεται νά κάνει εὐτυχισμένους τοὺς ἀνθρώπους, ἐκεῖνοι ἐξακολουθοῦν νά παντρεύονται. Βέβαια, ὑπάρχουν καί ἐκεῖνοι πού δέν πιστεύουν στό θεσμό. «Ὁ Τύπος καί τό σινεμά μᾶς παραμυθιάζουν μέ τό “ἕνας καί μοναδικός ἔρωτας”, δημιουργώντας μία καθολική φαντασίωση. Ὅταν φυσικά αὐτή καταρρεύσει, δέν ἔχουμε τά μέσα νά πραγματευτοῦμε ἄλλη βάση συμβίωσης καί συνέχισης τοῦ γάμου. Τά διαζύγια λοιπόν προκύπτουν ἀπό τίς ἀντιφάσεις τοῦ κοινωνικοῦ συστήματος, δέν εἶναι ἐπειδή ἐμεῖς εἴμαστε ἀποτυχημένοι ὡς σύζυγοι», λέει ἡ συγγραφέας Ἄντζελα Δημητρακάκη, τῆς ὁποίας τό καινούργιο μυθιστόρημα «Aeroplast» μιλάει γιά μία μητέρα πού ἀφήνει τό παιδί της νά τό μεγαλώσει ὁ πατέρας του, προκειμένου ἐκείνη νά ἀκολουθήσει τήν καριέρα της.

Κανείς δέν θέλει νά εἶναι μόνος μέ ἕνα γάτο στό σπίτι, ἀλλά φαίνεται πώς οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι δυσκολεύονται νά συμβιώνουν μέ ἄλλους ἀνθρώπους. Ἡ ἀπορία, ἑπομένως, παραμένει. Νά παντρευτεῖ κανείς ἤ νά μήν παντρευτεῖ; Ὁ Ματθαῖος Γιωσαφάτ πιστεύει ὅτι «δέν ὑπάρχει μία ἀπάντηση. Ὁ γάμος αὐτός καθαυτόν εἶναι σωστός. Εἶναι ἡ πιό συμφερτική κατάσταση στή ζωή μας. Ἔχουμε κοινά χρήματα, κοινά παιδιά μέ κοινή ζωή, κοινή σεξουαλική εὐχαρίστηση, κοινό φαγητό. Εἶναι μία ὄαση ἀσφάλειας… Ἐντούτοις, γιά πολλούς ἀνθρώπους εἶναι ἡ βασική πηγή τῆς δυστυχίας τους. Ἡ ἄποψή μου εἶναι ὅτι ὁ γάμος δέν θά πεθάνει, ἀλλά θά ὑποστεῖ διάφορες ἀλλαγές, ἀνάλογα μέ τίς κοινωνικές συνθῆκες τῆς ἐποχῆς».

Πηγή: Περιοδικό \”Κ\” (Καθημερινή)