Δημόσια πανεπιστήμια, ἰδιωτικές ἐξουσίες

Εἶναι μία πρακτική πού ἐπαναλαμβάνεται κάθε χρόνο ἐπί δεκαετίες, μέσα σέ δημόσιους ὀργανισμούς, μέ πρωτοβουλία μικρῶν ὁμάδων, χωρίς νά προβλέπεται ἀπό κανέναν κανονισμό. Οἱ πρωταγωνιστές ἐπιβραβεύονται μέ θετική δημοσιότητα, μέ θέσεις ἐργασίας μέσα στόν ὀργανισμό ἤ μέ σταδιοδρομία πού ὁδηγεῖ στήν πολιτική καί διοικητική ἐλίτ τῆς χώρας. Ποτέ ἡ συμμετοχή στίς ἐνέργειες δέν τιμωρεῖται, δέν ὁδηγεῖ στό περιθώριο, δέν κοστίζει στούς δράστες. Μέ κοινωνιολογικά κριτήρια, μία τέτοια πρακτική εἶναι βαθιά συστημική. Ἐξυπηρετεῖ τήν ἀναπαραγωγή τῶν θεσμῶν ὅπως ἔχουν, καί τούς τροφοδοτεῖ μέ νέα στελέχη.

Ἀναφέρομαι στή δράση τῶν φοιτητικῶν παρατάξεων στά δημόσια πανεπιστήμια, καί ἰδιαίτερα στίς καταλήψεις, στόν ἐκφοβισμό καθηγητῶν καί σέ συναφεῖς ἀκτιβιστικές ἐνέργειες. Εἶναι ἐνέργειες πού παρουσιάζονται σάν διαμαρτυρία καί περιβάλλονται μέ ἀντισυστημική ρητορεία. Καί πού ἐμποδίζουν, πότε λιγότερο, πότε περισσότερο, τήν ἐπίσημη λειτουργία τοῦ ὀργανισμοῦ, πού εἶναι οἱ σπουδές. Πῶς ἐξηγεῖται λοιπόν τό παράδοξο, μία συμπεριφορά νά προβάλλεται ὡς ἀνατρεπτική, νά ἀντιβαίνει σέ μία σημαντική λειτουργία τοῦ συστήματος, ἀλλά νά ἀναβιώνει σάν ἔθιμο κάθε χρόνο, μέ νέους πρωταγωνιστές κάθε φορά, καί στό τέλος αὐτοί νά ἐπιβραβεύονται;

Οἱ ἀνθρωπολόγοι ἴσως νά ἔλεγαν ὅτι πρόκειται γιά τελετουργίες ἐνηλικίωσης, ἀθῶες καί γενικά ἀποδεκτές. Ἀλλά δέν εἶναι καθόλου ἀθῶες, γιατί ὑπάρχει μία μεγάλη μερίδα καθηγητῶν καί φοιτητῶν πού ὑποφέρουν ἀπό αὐτές, καί πού στίς σπάνιες περιπτώσεις πού καταφέρνουν νά ἐκφραστοῦν χωρίς ἐμπόδια δείχνουν ὅτι εἶναι ἡ σιωπηλή πλειοψηφία. Ἡ πραγματική ἐξήγηση βρίσκεται στήν πολιτική οἰκονομία, δηλαδή στίς σχέσεις ἐξουσίας πού χτίζονται μέ αὐτές τίς πρακτικές, καί στίς οἰκονομικές ἐπιπτώσεις τους. Τέσσερα στοιχεῖα συνθέτουν τόν μηχανισμό.

Πρῶτο: Τό μέσο εἶναι τό μήνυμα (κατά τή ρήση τοῦ McLuhan). Ὅπως στά τηλεοπτικά πάνελ προέχει ἡ ἐξουσία τοῦ μέσου πού ἀναδεικνύει περσόνες, καί ὄχι ὅσα λέγονται κάθε φορά, ἔτσι καί στίς κινητοποιήσεις σημασία ἔχει ἡ πράξη, ὄχι τό σύνθημα. Τό πραγματικό μήνυμα εἶναι: εἴμαστε ἐδῶ, δραστήριοι καί ἐπιθετικοί. Οἱ πραγματικοί ἀποδέκτες εἶναι τά κόμματα: ὑπολογίστε μας, ἐρχόμαστε νά συμμετάσχουμε στό πολιτικό παιχνίδι. Ὅπως στήν τηλεόραση μερικοί βγαίνουν γιά νά ἐκφράσουν κάτι γνήσιο, ἀλλά στό τέλος γίνονται μέλη τοῦ θιάσου, ἔτσι μερικοί φοιτητές ἀρχικά νομίζουν ὅτι διαμαρτύρονται, ἀλλά τελικά μετέχουν σέ ἕνα σύστημα ἐπιβολῆς τῶν κομμάτων πάνω στήν κοινωνία.

Δεύτερο: Οἱ κινητοποιήσεις δέν εἶναι γιά ὅλους. Γίνονται ἀπό μία «πρωτοπορία», ἀκριβῶς γιά νά ἀναδειχτοῦν λίγα πρόσωπα κάθε φορά. Γι’ αὐτό οἱ συνελεύσεις στήνονται μέ τρόπο πού ἀπωθεῖ τούς πολλούς. Γι’ αὐτό ἐπιλέγονται τρόποι τραμπούκων, πού ὁ μέσος φοιτητής δέν θά διάλεγε ποτέ. Γι’ αὐτό ἀποφεύγουν τή μαζική ψηφοφορία γιά τά ἐπίμαχα θέματα, πού εἶναι ὁ πιό ξεκάθαρος τρόπος γιά νά ἐκφραστεῖ ἡ πλειοψηφία. Ἀκόμα κι ἄν ἡ ψηφοφορία ἔβγαζε τό ἐπιθυμητό ἀποτέλεσμα, δέν θά ἀναδείκνυε τούς «ἡγέτες», ὅπως αὐτοί ξεχωρίζουν μέ τίς ἀντοχές τους σέ δωδεκάωρες γενικές συνελεύσεις. Ὁ βαθύτερος λόγος πού ἀποκλείονται οἱ πολλοί εἶναι ὅτι ἐδῶ χτίζονται οἱ πολιτικές καριέρες. Καί αὐτές ἐξ ὁρισμοῦ εἶναι γιά λίγους.

Τρίτο: Ἡ μόνη ἀποδεκτή ἐλίτ εἶναι ἡ πολιτική. Τό δημόσιο πανεπιστήμιο ἀναπαράγει, ἀλλά καί ἐκφράζει, τήν παθογένεια τοῦ καχεκτικοῦ ἑλληνικοῦ καπιταλισμοῦ. Ἐνῶ ἐπιτρέπεται στά κόμματα νά ἔχουν μηχανισμούς στρατολόγησης ἀπό τήν πρώτη ἑβδομάδα, νά διακινοῦν σημειώσεις γιά τά μαθήματα, νά συναλλάσσονται γιά τήν ἐκλογή τῶν ὀργάνων διοίκησης, καί νά προσελκύουν καθηγητές στά ἀνώτερα πολιτικά τους ὄργανα, ἀπαγορεύεται σέ ἐργοδότες τοῦ ἰδιωτικοῦ τομέα νά πλησιάσουν στά πανεπιστήμια, οὔτε κἄν γιά νά προσφέρουν δουλειά σέ ὅσους ἀποφοιτοῦν. Εἶναι ὁ καθρέφτης τῆς κρατικοδίαιτης, δηλαδή παρασιτικῆς, οἰκονομίας: εἴτε γιά νά πλουτίσεις εἴτε γιά νά ἔχεις κοινωνική ἐπιρροή, πρέπει νά εἶσαι στέλεχος σέ κόμμα ἤ πρέπει νά ἔχεις συναλλαγές μέ κάποιο κόμμα.

Τέταρτο: Τά ἑλληνικά κόμματα δέν διοικοῦν τό κράτος, τό κατακτοῦν. Ὅλος αὐτός ὁ μηχανισμός ἀναπαραγωγῆς τοῦ πολιτικοῦ προσωπικοῦ ταιριάζει σέ πελατειακά καί συντεχνιακά κόμματα. Τά κόμματα ἀρχῶν πού ὑπάρχουν ἀλλοῦ, πού ἔχουν βασικό σκοπό νά ἐφαρμόσουν ἕνα πρόγραμμα, ἔχουν στελέχη μέ διαφορετικές ἀξίες, πού ἀκοῦν καί σέβονται τούς πολίτες, τούς συμφοιτητές, τούς καθηγητές. Ἐκεῖ ὅπου ἡ πολιτική γίνεται γιά τό πρόγραμμα καί ὄχι γιά τήν καρέκλα, ἡ ἀντιπαράθεση συνυπάρχει μέ τή συζήτηση καί τή συναίνεση. Ἀλλά οἱ «ἀγωνιστές» τῶν καταλήψεων καί οἱ ἀφισοκολλητές ἐπιβιώνουν μόνο μέσα στή διαρκῆ πόλωση. Αὐτή ἡ ἀντιπαράθεση εἶναι προπέτασμα, γιά νά ἰδιοποιοῦνται τήν ἐξουσία οἱ νταῆδες.

Τό πανεπιστήμιο εἶναι ἰδανικός χῶρος γιά νά στρατολογηθεῖ ἡ ἐλίτ τῆς ἑλληνικῆς κομματοκρατίας. Παρέχει συνθῆκες ἐργαστηρίου, ὅπου λίγες δεκάδες ἀκτιβιστές μποροῦν νά ἐπηρεάσουν τήν καθημερινότητα χιλιάδων, νά φορέσουν ἰδεολογικό μανδύα, νά προσποιηθοῦν ὅτι ἐκφράζουν κοινωνικό κίνημα χωρίς νά χρειαστεῖ νά κουραστοῦν στίς γειτονιές καί στίς δουλειές. Ὁ φοιτητής πού ἄδειασε τά σκουπίδια στό γραφεῖο τοῦ πρύτανη ξέρει πολύ καλά πῶς λειτουργεῖ τό σύστημα. Φρόντισε νά βιντεοσκοπηθεῖ ἡ σκηνή, καί μετά ἔδωσε συνεντεύξεις. Ἔκανε τό πρῶτο μεγάλο βῆμα στήν καριέρα του. Ὅταν θά εἶναι φοιτητές τά σημερινά νήπια, αὐτός θά εἶναι διοικητής σέ κάποιον δημόσιο ὀργανισμό καί θά διορίζει πελάτες.

Ἐκτός ἐάν, ἐπιτέλους, ἀφαιρέσουμε τήν ἐξουσία ἀπό τίς κομματικές παρατάξεις, ἀνοίγοντας τίς διαδικασίες στούς πολλούς, καί ἐπιμένοντας σέ νόμους καί σέ κανόνες.

Σημ: Ὁ κ. Ἀρίστος Δοξιάδης εἶναι συγγραφέας τοῦ βιβλίου «Τό ἀόρατο ρῆγμα: θεσμοί καί συμπεριφορές στήν ἑλληνική οἰκονομία»

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 30-11-14