Μποροῦμε νά κατατάξουμε ὅλα τά πράγματα σ\’ αὐτό τόν κόσμο στίς ἕξης τρεῖς κατηγορίες: Σ\’ αὐτά ποῦ εἶναι καλά, σέ ὅσα εἶναι κακά καί σέ πράγματα ποῦ δέν εἶναι οὔτε τόν ἕνα οὔτε τόν ἄλλο. \’Ὀφείλουμε συνεπῶς νά γνωρίζουμε ποιό εἶναι πραγματικά καλό, ποιό εἶναι κακό καί ποιό δέν μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ οὔτε καλό οὔτε κακό. Ἔτσι ἡ πίστη μας, στηριγμένη στήν ἀληθινή γνώση, θά παραμένει ἀκλόνητη σέ ὅλες τίς δοκιμασίες.
Ἀνάμεσα στίς καταστάσεις αὐτοῦ τοῦ κόσμου δέν ὑπάρχει τίποτα ποῦ νά ἀξίζει νά θεωρεῖται καλό, μέ τήν πλήρη σημασία τῆς λέξης. Καλό στήν πραγματικότητα εἶναι μονάχα ἡ ἀρετή. Ὅταν μάλιστα ἡ ἀρετή εἶναι βασισμένη στή σωστή πίστη, τότε αὐτή μᾶς ὁδηγεῖ στόν Θεό καί μᾶς κάνει νά εἴμαστε σέ διαρκῆ κοινωνία μαζί Του. Ἀντίθετα, κακό εἶναι μονάχα ἡ ἁμαρτία, ἡ ὁποία μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Θεό -ποῦ εἶναι τό ἀπόλυτο Ἀγαθό – καί μᾶς ἑνώνει μέ τόν διάβολο ποῦ εἶναι ὁ πατέρας τοῦ κακοῦ. Ὅ ἄνθρωπος, ἀνάλογα μέ τά συναισθήματα ἡ τήν προαίρεσή του, μπορεῖ νά στραφεῖ πρός τή μία ἤ πρός τήν ἄλλη κατεύθυνση. Ἔτσι τά πλούτη, ἡ ἐξουσία, ἡ τιμή, ἡ φυσική δύναμη, ἡ ὑγεία, ἡ ὀμορφιά, ἀκόμα καί ἡ ζωή, ὁ θάνατος, ἡ φτώχεια, οἱ ἀρρώστιες, οἱ βρισιές καί ἄλλα παρόμοια -ἀνάλογα μέ τίς διαθέσεις καί τά συναισθήματα αὐτοῦ ποῦ τά βιώνει-μπορεῖ νά χρησιμοποιηθοῦν ἐξίσου εἴτε γιά τόν καλό εἴτε γιά τόν κακό.
Εἶναι γεγονός ὅτι τά πλούτη χρησιμεύουν συχνά γιά καλούς σκοπούς, καθώς λέει καί ὅ Ἀπόστολος: «Οἱ πλούσιοί τοῦ κόσμου τούτου νά εἶναι πρόθυμοι νά δίνουν καί νά μοιράζονται μέ τούς ἄλλους ὅτι ἔχουν. Ἔτσι θά ἀποταμιεύσουν τόν θησαυρό τους καί θά βάλουν γιά τόν ἑαυτό τούς ἕνα καλό θεμέλιο γιά τόν μέλλον, γιά νά ἀποκτήσουν τήν αἰώνια ζωή» (Ἅ\’ Τίμ. 6, 18-19). Τόν Εὐαγγέλιο ἐπίσης μαρτυρεῖ ὅτι τά πλούτη εἶναι καλά σ\’ αὐτούς «ποῦ κάνουν φίλους ἀκόμα κι ἀπό τά χρήματα τῆς ἀδικίας»(Λούκ. 16, 9). Ἀλλά μπορεῖ νά ἀποβαίνουν καί ἐπιζήμια, ὅταν τά συγκεντρώνουμε γιά νά θησαυρίζουμε ἤ γιά νά τά χρησιμοποιήσουμε γιά ἀπόλαυση καί ὄχι γιά νά τήν ἀνακούφιση τῶν φτωχῶν.
Εἶναι πολύ εὔκολο νά ἀποδειχθεῖ κατά πόσο ἤ ἐξουσία καί οἱ τιμές, ἡ φυσική δύναμη καί ἡ ὑγεία εἶναι παράγοντες ποῦ μπορεῖ νά ὑποβοηθήσουν ἤ νά ἀποτρέψουν τή διάπραξη τοῦ καλοῦ ἤ τοῦ κακοῦ. Γιά παράδειγμα, πολλοί Ἅγιοί της Παλαιᾶς Διαθήκης κατεῖχαν ὅλα αὐτά τά καλά, περιουσίες τεράστιες, ἀνώτατα ἀξιώματα καί φυσική δύναμη. Παρόλα αὐτά ὅμως εὐαρέστησαν στόν Θεό. Ἐνῶ ὅσοι ἔκαναν κατάχρηση αὐτῶν τῶν ἀγαθῶν, χρησιμοποιώντας τά γιά νά ὑπηρετήσουν τή διεστραμμένη ἐπιθυμία τους, τιμωρήθηκαν δίκαια καί ἐξαλείφτηκαν ἀπό τή γῆ, ὅπως βλέπουμε σέ πολλά παραδείγματα στόν Βιβλίο τῶν Βασιλειῶν.
Ἡ δυνατότητα νά ἐλεγχθοῦν τά πράγματα, ἀνάλογα μέ τή χρήση καί τήν ἀντιμετώπισή τους, σέ καλά ἤ σέ κακά ἐγγίζει καί μέχρι τόν ὅριο τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Αὐτό τόν μαρτυροῦν ἡ γέννηση τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί ἡἀντίστοιχή τοῦ Ἰούδα. Ἦταν ἀνυπολόγιστα σπουδαῖο τόν ὄφελος ποῦ προερχόταν ἀπό τόν γεγονός ὅτι ὁ τίμιος Πρόδρομος ἐρχόταν στή ζωή. Γι\’ αὐτό καί ἡ γέννησή του, κατά τήν μαρτυρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἔδωσε χαρά ὄχι μόνο στούς γονεῖς του, ἀλλά καί σέ πολλούς ἄλλους: «Καί θά χαροῦν», λέει, «πολλοί γιά τήν γέννησή του» (Λούκ. 1, 14). Ὅμως γιά τόν Προδότη ἔχει εἰπωθεῖ: «Θά ἦταν καλύτερα γιά τόν ἄνθρωπο ἐκεῖνον νά μήν εἶχε γεννηθεῖ»(Μάτθ. 26,24). Γιά τόν θάνατο τοῦ Ἰωάννου λέει ὁ προφήτης Δαυίδ: «Πολύτιμος εἶναι μπροστά στά μάτια τοῦ Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ἁγίων Του»(Ψάλμ. 115, 16). Γιά τόν θάνατο τοῦ Ἰούδα καί τῶν ὅμοιών του, ὅ Ψαλμωδός μᾶς διαβεβαιώνει λέγοντας: «Ὅ θάνατος τῶν ἁμαρτωλῶν θά εἶναι ἐπαίσχυντος καί κακός» (Ψάλμ. 33, 22).
Τά εὐεργετικά ἀποτελέσματα ποῦ μᾶς προσφέρει ἡ ἀσθένεια, φαίνονται ξεκάθαρα ἀπό τήν μακαριότητα ποῦ περίμενε τόν φτωχό καί καταπληγωμένο Λάζαρο. Ἡ Ἁγία Γραφή δέν ἀναφέρει γιά τόν Λάζαρο πῶς αὐτός εἶχε κάποια ἄλλη ἀρετή. Τόν μόνο ποῦ διέθετε ἦταν ἡ μεγάλη του ὑπομονή, ὥστε νά ὑποφέρει τήν φτώχεια καί τήν ἀρρώστια. Καί αὐτή ἡ ὑπομονή τόν ἀξίωσε νά λάβει τήν οὐράνια ἀμοιβή, νά βρεῖ δηλαδή τόπο στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ (Λούκ. 16, 20-22).
Ἡ φτώχεια, οἱ διωγμοί, οἱ προσβολές θεωροῦνται ἀπό τούς ἀνθρώπους γενικά ὡς πράγματα κακά καί ἐπιζήμια. Καί ὅμως πόση ὠφέλεια προκύπτει ἀπό αὐτά! Αὐτό μᾶς τόν βεβαιώνει ξεκάθαρα ἡ ζωή τῶν Ἁγίων. Οἱ Ἅγιοι, ὄχι μόνο δέν ἀπέφευγαν τά διάφορα δεινά ποῦ τούς εὕρισκαν, ἀλλά, ἀντίθετα, καί ἡ ἀρετή καί ἡ ἀνδρεία τους τά ἐπιζητοῦσε καί τά ὑπέμενε μέ σθένος καί γενναιότητα. Ἔτσι, ἀφοῦ ἔγιναν «φίλοι τοῦ Θεοῦ», πῆραν ἐπιπλέον καί τόν βραβεῖο τῆς αἰώνιας ζωῆς. Ἀκοῦστε τόν θριαμβευτικό ὕμνο τοῦ Ἀποστόλου ποῦ λέει: «Γί αὐτό εὐφραίνομαι στίς ἀσθένειες, στίς βρισιές, στίς ἀνάγκες, στούς διωγμούς καί στίς πιέσεις, ὅταν αὐτά τά ὑποφέρω γιά τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ γιατί ὅταν φαίνεται ὅτι ἔχω χάσει κάθε δύναμη, τότε εἶμαι πραγματικά δυνατός. (Β. ΚΟΡ. 12,10)
Νά μή νομίζουμε λοιπόν ὅτι εἶναι εὐτυχεῖς καί μακάριοι ἐκεῖνοι ποῦ εἶναι μεγαλωμένοι σ\’ αὐτό τόν κόσμο μέ πλούτη, τιμές καί ἐξουσία. Ἡ εὐτυχία βρίσκεται μονάχα στήν ἀρετή. Εἶναι ἑπομένως τά πράγματα αὐτοῦ τοῦ κόσμου ἄξιες χωρίς ἀντίκρισμα. Τά ὑλικά ἀγαθά εἶναι χρήσιμα καί ἐπωφελῆ στούς δίκαιους, ποῦ τά χρησιμοποιοῦν μέ σωστό τρόπο καί γιά νά ἱκανοποιήσουν πραγματικές ἀνάγκες. Γιατί τά ἐπίγεια ἀγαθά εἶναι πράγματα ποῦ δίνουν στόν δίκαιο ἄνθρωπο τήν εὐκαιρία νά ἀγαθοεργήσει καί νά κερδίσει, μέ τήν καλή χρήση τους, τήν αἰώνια ζωή. Τά ἴδια ὅμως ἀγαθά ἀποβαίνουν ἐξίσου βλαβερά καί ἐπιζήμια σ\’ αὐτούς ποῦ κάνουν κατάχρηση- γιατί τούς τροφοδοτοῦν μέ εὐκαιρίες γιά ἁμαρτία καί, κατά συνέπεια, γιά τόν αἰώνιο θάνατο.
ΒΙΒΛ. ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΑΒΒΑ ΘΕΟΔΩΡΟ ΜΕ ΤΟΝ ΑΒΒΑ ΚΑΣΣΙΑΝΟ
