Τοῦ Stephen Dunbar-Johnson*
Τό ἐρώτημα πού ἀπασχολεῖ ὅλο καί περισσότερους τελευταία εἶναι ἄν τελικά θά καταφέρουν νά ἐπιβιώσουν οἱ ἐφημερίδες στήν ἐποχή τῆς ψηφιακῆς ἐπανάστασης, μέ δεδομένο μάλιστα ὅτι διερχόμαστε περίοδο οἰκονομικῆς ὕφεσης. Εἶναι σαφές ὅτι ἐνῶ ἄλλες ἐπιχειρήσεις δοκιμάζονται ἀπό τήν κρίση, τά ἐκδοτικά συγκροτήματα ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν καί τό ἐπιπλέον πρόβλημα τοῦ Διαδικτύου. Πρίν ἀπό λίγο καιρό μάλιστα, ὁ ἀναπληρωτής γενικός διευθυντής τῆς UNESCO γιά θέματα ἐκπαίδευσης, Δρ. Πίτερ Σμίθ, εἶχε διερωτηθεῖ σέ ἄρθρο του στούς New York Times, μέ τίτλο «Τό λάθος τοῦ Τιτανικοῦ»: «Ποιό ἦταν τό βασικό πρόβλημα τοῦ Τιτανικοῦ; Ὁ ἀλαζόνας καπετάνιος του; Τό παγόβουνο; Ὄχι. Ἀκόμη καί ἄν ὁ Τιτανικός εἶχε ὁλοκληρώσει τό παρθενικό του ταξίδι, θά ἦταν καί πάλι καταδικασμένος. Τό παγόβουνο, ὁ καπετάνιος καί ἡ τραγωδία ἁπλῶς μπέρδεψαν τήν κατάσταση καί μᾶς ἐμπόδισαν νά δοῦμε τό πραγματικό πρόβλημα, τό ὁποῖο δέν ἦταν ἄλλο ἀπό τό ἀεροπλάνο. Οἱ σπόροι γιά τήν ἐξαφάνιση τῶν ὑπερωκεάνιων εἶχαν μπεῖ μία δεκαετία νωρίτερα ἀπό τό ναυάγιο, μέ τίς πρῶτες δοκιμαστικές πτήσεις».
Μήπως συμβαίνει τό ἴδιο καί μέ τίς ἐφημερίδες; Μήπως τό Ἰντερνέτ καί ἡ ψηφιακή τεχνολογία ἔχουν ἤδη σφραγίσει τό πεπρωμένο τους, ὅπως τό ἀεροπλάνο κατέστρεψε τίς ἑταιρεῖες ποντοπόρων ἐπιβατηγῶν πλοίων τόν προηγούμενο αἰώνα; Ἄν τά παραπάνω ἐρωτήματα ἀφοροῦν τή βιομηχανία διανομῆς εἰδήσεων σέ τυπωμένο χαρτί τότε ἡ ἀπάντηση εἶναι «πιθανότατα ναί, σέ μερικά χρόνια».
Ἄν ὅμως ἀφοροῦν τό περιεχόμενο τῶν ἐφημερίδων, τότε ἡ ἀπάντηση εἶναι… Ὄχι, παρά τά ὅσα ἰσχυρίζονται κάποιοι δημοσιογράφοι πού περνοῦν περισσότερες ὧρες στή συγγραφή τῶν ἐπικήδειών τους, παρά στό νά διερευνοῦν τίς εὐκαιρίες πού προσφέρει ἡ νέα τεχνολογία στά ἐκδοτικά συγκροτήματα. Ἑπομένως, μολονότι τό Διαδίκτυο δέν σήμανε τό τέλος τοῦ κλάδου μας, σηματοδοτεῖ ὁπωσδήποτε ριζικές ἀλλαγές στούς μηχανισμούς διανομῆς καί παρουσίασης τῶν εἰδήσεων καί τοῦ σχολιασμοῦ τῆς ἐπικαιρότητας.
Ἐπιπλέον, οἱ ἀλλαγές πού φέρνει τό Διαδίκτυο θά προκαλέσουν συγχωνεύσεις καί ἐκκαθαρίσεις στή βιομηχανία τοῦ Τύπου καί μόνο ὅσοι ἐπιμείνουν μέ ἀποφασιστικότητα στήν ποιότητα τοῦ περιεχομένου πού προσφέρουν καί στίς ἀνάγκες τοῦ κοινοῦ τους θά ἐπιβιώσουν. Ἐπιτρέψτε μου νά ἐπεκταθῶ λίγο στό πρῶτο σημεῖο. Ποτέ ἄλλοτε στό παρελθόν δέν ἦταν τόσο πολύτιμη ἡ γνώση γιά τόν κόσμο πού μᾶς περιβάλλει καί ποτέ ἐπίσης δέν ἦταν τόσο δύσκολο νά τήν ἀποκτήσεις.
Ἡ πληθώρα μέσων ἐνημέρωσης καί ἡ εὐρεία χρήση τοῦ Διαδικτύου, τῶν κινητῶν τηλεφώνων καί τῆς τηλεόρασης σημαίνει ὅτι κάθε πόλεμος, φυσική καταστροφή ἤ σκάνδαλο μεταδίδεται αὐτοστιγμεί σέ ὅλον τόν πλανήτη, 24 ὧρες τό 24ωρο. Ὁ ἀριθμός τῶν πληροφοριῶν πού μεταδίδονται ὅμως δημιουργεῖ ἕναν ἄνευ προηγουμένου θόρυβο. Εἶναι σάν νά προσπαθεῖς νά ἀκούσεις τί σοῦ λέει κάποιος σέ ἕνα δωμάτιο γεμάτο κόσμο, ὅπου ὅλοι μιλᾶνε ταυτόχρονα.
Γιά παράδειγμα, ἦταν πράγματι ἐντυπωσιακό πῶς μεταδόθηκαν τά πρόσφατα γεγονότα στό Ἰράν μέσω τοῦ twitter καί ἄλλων ἰστοτόπων κοινωνικῆς δικτύωσης. Πῶς ὅμως μπορεῖ κανείς νά ξεδιαλύνει τήν ἀλήθεια γιά τό τί συνέβη μέσα σέ αὐτή τή βροχή πληροφοριῶν; Οἱ εἰδησεογραφικοί ὀργανισμοί θά καταφέρουν νά πραγματοποιήσουν μέ ἐπιτυχία τό μεγάλο τους βῆμα στήν ψηφιακή ἐποχή μόνο ἄν ἐπιμείνουν σέ ὑψηλά ἐπίπεδα ποιότητας.
Πρέπει νά διερωτόμαστε συνεχῶς πῶς μποροῦμε νά συστηματοποιήσουμε καί νά διασαφηνίσουμε τή ροή εἰδήσεων καί ταυτόχρονα πῶς νά ἱκανοποιήσουμε τήν ἀπαίτηση τοῦ κοινοῦ μας γιά συνεχῆ πληροφόρηση. Τί θέλει λοιπόν τό κοινό μας; Στήν περίπτωση τοῦ δικοῦ μου μέσου, τό κοινό ζητᾶ ὑψηλῆς ποιότητας ρεπορτάζ, διεθνεῖς εἰδήσεις καί ἀρθρογραφία πού καλύπτει ὅλες τίς ὀπτικές γωνίες — κι ὅλα αὐτά δεμένα μαζί σέ ἕνα συμπαγές προϊόν. Γιά μιά ἐπιχείρηση εἶναι αὐτονόητο ὅτι θά πρέπει πάντοτε νά μελετᾶ τί θέλουν οἱ πελάτες της. Κι ὅμως, πολλοί εἰδησεογραφικοί ὀργανισμοί πέφτουν στήν παγίδα νά θεωροῦν τούς πελάτες τους δεδομένους. Οἱ ἀναγνῶστες μας εἶναι ἰδιαίτερα ἀπαιτητικοί. Θέλουν ἄμεσα τίς ἀπαραίτητες πληροφορίες γιά νά μποροῦν νά παίρνουν τίς σωστές ἀποφάσεις σέ κάθε τομέα τῆς ζωῆς τους. Πιστεύω λοιπόν ὅτι οἱ εἰδησεογραφικοί ὀργανισμοί πού θά προσφέρουν τή δυνατότητα στούς ἀναγνῶστες τους νά νοηματοδοτήσουν τόν περίπλοκο κόσμο πού τούς περιβάλλει μέ ἔγκυρα ἄρθρα καί ἀναλύσεις, θά ἐπιβιώσουν στήν ψηφιακή ἐποχή.
Ἡ ποιότητα ὅμως δέν ἀρκεῖ ἀπό μόνη της. Τό δεύτερο πράγμα πού θεωρῶ ἀπαραίτητο εἶναι νά ἐκμεταλλευθοῦμε πλήρως τή νέα τεχνολογία. Ἀκόμη καί σήμερα, ἡ λέξη ἐφημερίδα φέρνει στό νοῦ τό χαρτί. Ὡστόσο, αὐτό πού μᾶς προσδιορίζει δέν εἶναι τό χαρτί, ἀλλά τό περιεχόμενό του. Ἡ τεχνολογία λοιπόν μᾶς δίνει νέες δυνατότητες γιά τήν πιό ἀποτελεσματική διανομή αὐτοῦ τοῦ περιεχομένου.
Ἐκτός ἀπό τό χαρτί, τό Διαδίκτυο, τά κινητά τηλέφωνα καί τίς ἰστοσελίδες δικτύωσης, ἰδιαίτερη ἔμφαση πρέπει νά δώσουμε στίς ἠλεκτρονικές συσκευές ἀνάγνωσης, ὅπως εἶναι τό Kindle. Ὑποψιάζομαι ὅτι τό συγκεκριμένο μηχάνημα θά ἀντικατασταθεῖ ἀπό ἄλλα, πολύ πιό ἐξελιγμένα, στό μεσοπρόθεσμο μέλλον, πού θά μοιάζουν μέ χαρτί, ἀλλά θά εἶναι συνεχῶς on-line. Ἤδη φαντάζομαι τή μέρα πού οἱ ἐφημερίδες θά μοιράζουν δωρεάν τέτοιες συσκευές στούς συνδρομητές τους. Μέ ἄλλα λόγια, οἱ ἐφημερίδες πρέπει νά μετατραποῦν σέ διαδικτυακούς εἰδησεογραφικούς ὀργανισμούς.
*Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ κ. Dunbar-Johnson σέ κοινή ἐκδήλωση Ἑλληνογαλλικοῦ, Ἑλληνοβρετανικοῦ καί Ἑλληνοαμερικανικοῦ ἐπιμελητηρίων
