—– Ερώτηση: «Πόσο χρόνων είσθε;». Απάντηση: «Ενα χρόνο μεγαλύτερος από πέρυσι». Το χιούμορ και τα αθώα πειράγματα δεν έλειπαν από την αλληλογραφία μικρών αναγνωστών μέσα από τις σελίδες του ιστορικού περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων». Εντυπο το οποίο από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα μέσα του 20ού αιώνα φιλοξένησε κείμενα σπουδαίων ανθρώπων του πνεύματος, μεταξύ των οποίων και ο «Σας ασπάζομαι, Φαίδων» – Γρηγόριος Ξενόπουλος. Η επιστολογράφος της «Κ» μοιράζεται μαζί μας θησαυρισμένο υλικό που έγραψε ένα Διαπλασόπουλο το έτος 1923. To περιοδικό κυκλοφόρησε εκ νέου τη δεκαετία του 1950 με αρκετές αλλαγές στη μορφή και στο περιεχόμενό του, αλλά δεν μακροημέρευσε.—–
Kύριε διευθυντά
Η «∆ιάπλασις των Παίδων» για όσους τη θυμούνται, ήταν ένα από τα πρώτα παιδικά περιοδικά που κυκλοφόρησαν στον ελληνικό χώρο από το 1879 μέχρι το 1946, με διευθυντή αρχικά τον Ν. Π. Παπαδόπουλο και στη συνέχεια τον Γρηγόρη Ξενόπουλο, τον γνωστό μας «Σας ασπάζομαι, Φαίδων».
Επανακυκλοφόρησε για κάποιο διάστημα από το 1956 και ύστερα, αλλά δεν ήταν το ίδιο.
Στα κατάλοιπα του πατέρα μου, γεννημένου το 1910, βρήκα ένα πακέτο από μικρά τετρασέλιδα φυλλαδιάκια (11×14 εκ.), με τον τίτλο «Τα μικρά μου μυστικά», που αντάλλασσαν τα ∆ιαπλασόπουλα υπογράφοντας με ψευδώνυμο. Τα μικρά μυστικά του πατέρα μου, γραμμένα το 1923, έχουν περάσει σήμερα τον αιώνα. Εκατό χρόνια και πάνω.
Περιέχουν τριάντα ερωτήσεις στις οποίες καλούνται να απαντήσουν τα δεκατριάχρονα τότε ∆ιαπλασόπουλα, αφού ενημερώσουν για την πατρίδα τους και τον τόπο διαμονής τους, πάντοτε με ψευδώνυμο. «Παιδί του Μέλλοντος», «Ουδαμού Απών», «Εφηβος των Κυθήρων», «Μούσα», «Κασσιόπη». Πατρίδα, «Αθήνα», «Οδησσός», «Η όμορφη Αλεξάνδρεια», «Εκείνη που ευρίσκεται στας εκβολάς του Νείλου», «Κύπρος, το νησί της Αφροδίτης», «Ενα από τα Επτά νησιά», «Ενα νησί του Αιγαίου».
Συγκινητική λεπτομέρεια, ένα παιδάκι από τη Σμύρνη, που κατοικεί πια στην Αθήνα και που στην ερώτηση «Ποιο ξένον έθνος αγαπάτε περισσότερον;», απαντά «Το κράτος της Σμύρνης». Θυμίζω ότι είναι γραμμένο μόλις ένα χρόνο μετά την Καταστροφή του ’22.
Οι απαντήσεις στις 30 ερωτήσεις του τύπου ποιο χρώμα, άρωμα, άνθος, ζωγράφο, συγγραφέα, ιστορικό πρόσωπο, μουσικό κ.λπ., προτιμάτε ή σας είναι προσφιλέστερον, είναι στολισμένες με καλαισθητικά επίθετα. Ευαίσθητες, ρομαντικές, γεμάτες ηλιοβασιλέματα, ακρογιάλια, μυρωδιές και αρώματα.
Φανερά επηρεασμένες από τους ποιητές της περιόδου που φαίνεται ότι έχουν διαβάσει τα ∆ιαπλασόπουλα.
∆εν λείπει όμως και το χιούμορ. Ιδίως στην ερώτηση «Αν επιτρέπεται η ερώτησις, πόσο χρόνων είσθε;». «Γιατί όχι, επιτρέπεται». «Οσο φαίνομαι». «∆εν ενθυμούμαι, κι αν σας πω λάθος;». «Ενα χρόνο μεγαλύτερος από πέρυσι» κι ανάλογα. Ενδιαφέρον είναι ότι τα περισσότερα παιδιά αγαπούν στις ελεύθερες ώρες τους να διαβάζουν.
Σήμερα άραγε τι θα έλεγαν; Στο TikTok, στο κινητό, στο Internet;
Η αγάπη για την πατρίδα εμφανίζεται πολύ συχνά. «Το ν’ αποθάνη κανείς για την πατρίδα είναι η μεγαλύτερη ευτυχία», γράφει ένα παιδί από την υπόδουλη ακόμη Θράκη, ή «όταν η ελληνική σημαία στο φρούριο…» συμπληρώνει ένας μικρός Κερκυραίος. «Κανένα ξένο έθνος δεν αγαπώ, μόνο την αθάνατη Ελλάδα». «Την Ελλάδα μας και μόνο την Ελλάδα μας».
Τι θα απαντούσαν σήμερα τα δεκατριάχρονα; Φαντάζομαι ότι θα έβρισκαν τις περισσότερες ερωτήσεις μελό ή ίσως και γελοίες.
Θα είχε ενδιαφέρον να μπορούσε να συγκρίνει κανείς. Αν μου δοθεί η ευκαιρία θα το κάνω.
Πριν κλείσω θα ήθελα μόνο να θυμίσω ότι αυτά τα παιδιά, ήταν αυτά που πολέμησαν λίγα χρόνια αργότερα στον πόλεμο του ’40.
Πάντα για την Ελλάδα.
Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη, Ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ
ΠΗΓΗ: Ἐφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 28/6/2025
