Πὸλ Γκογκὲν

Προσωπογραφία τοῦ Βίνσεντ βὰν Γκὸγκ Νοέμβριος 1888

Ἐλαιογραφία σὲ μουσαμὰ 73 χ 92 ἐκ.

Ὁ Βίνσεντ εἶχε σκεφτεῖ κάθε λεπτομέρεια σχετικὰ μὲ τὴν κοινότητα τῶν καλλιτεχνῶν, ἀκόμη καὶ τὴ διακόσμηση τοῦ μελλοντικοῦ του ἐργαστηρίου: θὰ τὴν ἀποτελοῦσαν δώδεκα πίνακες ποὺ θὰ ἀναπαριστοῦσαν μεγάλα ἡλιοτρόπια, οἱ ὁποῖοι θὰ ἔδιναν τὴν ἐντύπωση «μιᾶς συμφωνίας τοῦ μπλὲ καὶ τοῦ κίτρινου». Στὶς 23 Ὀκτωβρίου φτάνει στὴν Ἂρλ ὁ Γκογκέν. Ἀναλαμβάνει τὸν ρόλο τοῦ μέντορα, πράγμα ποὺ δὲν εὐχαριστεῖ τὸν Βᾶν Γκόγκ. Ὁ Γκογκὲν προτρέπει τὸν «μαθητή» του νὰ ἀφεθεῖ στὴ φαντασία του, ὁ Βίνσεντ ὅμως προτιμάει νὰ μένει πιστὸς στὸ πρότυπο. Οἱ συζητήσεις, ποὺ ἀρχικὰ ἦταν συγκρατημένες, γίνονται ὅλο καὶ πιὸ βίαιες. Δὲν ὑπάρχει γαλήνη, πράγμα ποὺ μποροῦμε νὰ τὸ καταλάβουμε σὲ αὐτὸ τὸν ὑψηλῆς ποιότητας πίνακα. Ἡ ὅλη σύλληψη εἶναι καὶ σ\’ αὐτὴ τὴν περίπτωση ἀντισυμβατική: ἡ ὀπτικὴ γωνία βρίσκεται ψηλὰ κι αὐτὸ δημιουργεῖ μία αἴσθηση ἀποστασιοποίησης μὲ διάθεση σχεδὸν κυριαρχική. Μετανιωμένος ποὺ δέχτηκε τὴν πρόσκληση τοῦ Ὀλλανδοῦ ζωγράφου, τοῦ ὁποίου ὁ ἀδελφὸς εἶχε ἀναλάβει τὰ οἰκονομικὰ βάρη τῆς ὅλης ἐπιχείρησης, ὁ Γκογκὲν γράφει γ’αὐτὴν του τὴν ἐμπειρία: «Ἡ κατάσταση στὴν ὁποία βρίσκομαι εἶναι ἀρκετὰ δύσκολη…. παρ\’ ὅλες τὶς κάποιες διαφωνίες δὲν μπορῶ νὰ θυμώσω μὲ ἕναν τόσο καλὸ ἄνθρωπο, ποὺ ἐπιπλέον εἶναι καὶ ἄρρωστος, ὑποφέρει καὶ μὲ χρειάζεται». Ἀφοῦ προσπάθησε νὰ ἐπιτεθεῖ στὸν Γκογκέν, γιὰ αὐτοτιμωρία ὁ Βὰν Γκὸγκ κόβει ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὸ αὐτί του καὶ τὸ χαρίζει στὴ Ρασέλ, μία πόρνη τοῦ οἴκου ἀνοχῆς τῆς Ἄρλ.

Λεπτομέρειες:

 

Ὁ Γκογκὲν ξεκινᾶ ἀπὸ ἕνα στὶλ ποὺ πλησιάζει τὴ ζωγραφική του Κορὸ καὶ τὴ σχολὴ τῆς Μπαρμπιζὸν προοδευτικὰ κινεῖται πρὸς ἕνα ἰδίωμα ποὺ ἀκυρώνει τὸν ὄγκο τῶν ἔμψυχων καὶ τῶν ἄψυχων ἀντικειμένων τοῦ πίνακα καὶ χρησιμοποιεῖ χρώματα ἀντινατουραλιστικά, καθαρὰ καὶ ἐπίπεδα, χαρακτηριστικά του κλουαζονισμού, ποὺ θὰ τὸν κάνει διάσημο.

Ἕναν χρόνο ἀργότερα, σὲ μία ἐπιστολὴ στὸν Τεό, ὁ Βίνσεντ σχολιάζει τὸ πορτρέτο ὡς ἑξῆς: «Ἀπὸ τότε τὸ πρόσωπό μου ἔχει… γαληνέψει ἀρκετά, μὰ εἶμαι πάντα ἐγώ, κάτι παραπάνω ἀπὸ κουρασμένος καὶ φορτισμένος μὲ ἔνταση, ὅπως ἤμουν καὶ πάλι ἐγὼ ἐκεῖνο τὸν καιρό».

«Σκέφτηκα νὰ τοῦ φτιάξω ἕνα πορτρέτο καθὼς ζωγράφιζε τὴ νεκρὴ φύση ποὺ ἀγαποῦσε πολύ, τὰ ἡλιοτρόπια. Κι ὅταν τὸ τελείωσά μοῦ εἶπε: \”Εἶμαι ἐγώ, ἀλλὰ τρελός\”». Γιὰ τὸν Βὰν Γκὸγκ τὰ ἡλιοτρόπια ἦταν ἀλληγορία ζωῆς καὶ φωτός. Ζωγράφισε πάρα πολλά, ἀκόμη καὶ κατὰ τὴν παρισινή του περίοδο, μὲ θερμὰ φθινοπωρινὰ χρώματα.