Προηγμένες τεχνικές ἀπεικόνισης τοῦ ἐγκεφάλου ἀποκαλύπτουν γιά πρώτη φορά ὅτι ὁρισμένοι ἀσθενεῖς σέ μόνιμη νευροφυτική κατάσταση ἴσως διατηροῦν τή συνείδησή τους. Μιά 23χρονη πού παραμένει «φυτό» ἐδῶ καί ἕνα χρόνο μποροῦσε νά ἀνταποκρίνεται νοητικά στίς ἐντολές τῶν γιατρῶν, ἀκόμα καί νά φαντάζεται ὅτι παίζει τένις.

Ἡ βρετανική ἔρευνα, πού δημοσιεύεται τήν Παρασκευή στό περιοδικό Science, περιπλέκει ἀπό ἰατρική καί ἠθική ἄποψη τήν ἀντιμετώπιση παρόμοιων περιστατικῶν. Οἱ ἐρευνητές τονίζουν, ὡστόσο, ὅτι τά εὑρήματα δέν πρέπει νά γενικευθοῦν, ἐνῶ ἄλλοι εἰδικοί ἀμφισβητοῦν τό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἀσθενής εἶχε πραγματική συνείδηση τοῦ ἑαυτοῦ της.

Ὅταν οἱ ἐρευνητές μιλοῦσαν στήν ἀσθενή, ὁ ἐγκέφαλός της ἔδειχνε τήν ἴδια ἐνεργοποίηση πού θά καταγραφόταν καί σέ ἕναν ὑγιή ἄνθρωπο. Ὅταν τῆς ζητοῦσαν νά φανταστεῖ μιά κατάσταση, ἡ ἀσθενής ὑπάκουε νοητικά στίς ἐντολές τους.

Ἡ 23χρονη πού ἐξετάστηκε στήν ἔρευνα τραυματίστηκε σέ τροχαῖο. Ὅταν ἐξετάστηκε πέντε μῆνες ἀργότερα ἀπό τόν Δρ Ἄντριαν Ὄουεν τοῦ βρετανικοῦ Συμβουλίου Ἰατρικῆς Ἔρευνας, βρισκόταν σέ νευροφυτική κατάσταση -δέν ἀντιδροῦσε σέ μιά σειρά ἀπό εἰδικά τέστ- παρόλο πού οἱ ἐγκεφαλικές βλάβες δέν ἦταν ἐκτεταμένες.

Ὁρισμένοι ἀσθενεῖς παρουσιάζουν βελτίωση ἀφοῦ περάσουν ἕνα σύντομο χρονικό διάστημα σέ αὐτή τήν κατάσταση. Γιά ὅσους δέν βελτιωθοῦν, ἡ διάγνωση εἶναι «μόνιμη νευροφυτική κατάσταση» (PVS), ὅπως στήν περίπτωση τῆς Ἀμερικανίδας Τέρι Σκιάβο, ἡ ὁποία ἀποσυνδέθηκε ἀπό τά μηχανήματα ὑποστήριξης πέρυσι, ἔπειτα ἀπό μαραθώνια δικαστική διαμάχη.

Οἱ δομικές βλάβες στόν ἐγκέφαλο τῶν ἀσθενῶν αὐτῶν ἐξετάζεται συνήθως μέ ἀξονική καί μαγνητική τομογραφία. Ὁ Δρ Ὄουεν προτίμησε νά χρησιμοποιήσει λειτουργική ἀπεικόνιση μαγνητικοῦ συντονισμοῦ (fMRI), μιά παραλλαγή τῆς μαγνητικῆς τομογραφίας πού δείχνει τή δραστηριότητα τοῦ ἐγκεφάλου.

Ἀρχικά οἱ ἐρευνητές ἐξέτασαν πῶς ἡ κοπέλα ἐπεξεργαζόταν τό λόγο. Ὅταν τῆς ἔλεγαν «ὑπῆρχε γάλα καί ζάχαρη στόν καφέ» ἐνεργοποιοῦνταν στόν ἐγκέφαλό της οἱ ἴδιες περιοχές πού ἐνεργοποιοῦνται στούς ὑγιεῖς ἐγκεφάλους.

Ἔπειτα προχώρησαν σέ ἕνα σημαντικότερο τέστ: Ὁ Ὄουεν τῆς ζήτησε νά ἐκτελέσει μιά νοητική ἐντολή -νά φανταστεῖ ὅτι παίζει τένις ἤ ὅτι περπατᾶ μέσα στό σπίτι της. Στήν τομογραφία φωτίστηκαν οἱ περιοχές τοῦ ἐγκεφάλου πού ἐλέγχουν τίς κινήσεις τοῦ σώματος.

«Τά ἀποτελέσματα αὐτά […] ἐπιβεβαιώνουν ὅτι ἡ ἀσθενής διατηροῦσε τήν ἱκανότητα νά κατανοεῖ προφορικές ἐντολές καί νά ἀποκρίνεται σέ αὐτές μέσω τῆς ἐγκεφαλικῆς της δραστηριότητας, ἀντί μέσω τῆς ὁμιλίας ἤ τῆς κίνησης» ὑποστηρίζουν οἱ ἐρευνητές στή δημοσίευσή τους.

Ἡ πρόθεση τῆς ἀσθενοῦς νά συνεργαστεῖ «ἀποδεικνύει πέραν πάσης ἀμφιβολίας ὅτι εἶχε συνειδητά ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ της καί τοῦ περιβάλλοντος».

Πολλοί ειδικοί δέν φαίνεται νά πείθονται. Σέ συνοδευτικό ἄρθρο στό ἴδιο τεῦχος τοῦ Science, ὁ Λιονέλ Νακασέ τοῦ γαλλικοῦ ἱνστιτούτου INSERM ἐκφράζει ἀμφιβολίες, μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι ἡ ἀντίδραση σέ ἐξωτερικά ἐρεθίσματα δέν ὑποδηλώνει ἀναγκαστικά ἐνεργή συνείδηση.

Παραδέχεται πάντως ὅτι, παρά τήν ἔλλειψη συνείδησης, ἡ 23χρονη «ἔχει πλούσια νοητική ζωή».