Θά μποροῦσα νά ἀναφέρω καί περισσότερα ἐπιχειρήματα γιά νά ἀποδείξω ὅτι ἡ δύναμη τῆς ἀπάτης μπορεῖ νά χρησιμοποιηθῆ καί γιά καλό σκοπό, μάλιστα δέ ὅτι δέν πρέπει κἄν ἀπάτη νά καλεῖται αὐτή ἡ πράξη, ἀλλά οἰκονομία θαυμαστή. Ὅμως, ἐπειδή τά προλεχθέντα εἶναι ἱκανά νά στηρίξουν τόν συλλογισμό αὐτόν, θεωρῶ φορτικό καί ἐπαχθές νά ἐπιμηκύνω περισσότερο τόν λόγο μου. Ἐναπόκειται σέ σένα πλέον νά ἀποδείξης ὅτι δέν χρησιμοποίησα τήν ἀπάτη αὐτή πρός ὄφελός σου.

Ὁ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ἀπάντησε σ αὐτά, λέγοντας, Καί ποιό ὑπῆρξε τό κέρδος ποὺ εἶχα ἀπό αὐτή τήν οἰκονομία, ἤ σοφία, ἤ ὅπως σοῦ ἀρέσει νά τήν ἀποκαλῆς, γιά νά πεισθῶ ὅτι δέν ἀπατήθηκα ἀπό ἐσένα;

α. Ἡ ἱερωσύνη εἶναι μεγίστη ἀπόδειξη τῆς ἀγάπης πρός τόν Χριστό.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Καί ποιό κέρδος θά μποροῦσε νά ὑπάρξη μεγαλύτερο, εἶπα, ἀπό τό νά φανοῦμε ὅτι κάνουμε αὐτά πού ὁ Χριστός εἶπε ὅτι εἶναι δείγματα τῆς πρός αὐτόν ἀγάπης. Ἔτσι, διαλεγόμενος μέ τόν κορυφαῖο τῶν ἀποστόλων λέγει, Πέτρε, μέ ἀγαπᾶς ; Μετά δέ τήν ὁμολογία τοῦ τελευταίου, προσθέτει, Ἄν μέ ἀγαπᾶς, ποίμανε τά πρόβατά μου. Ρωτᾶ δηλαδή ὁ διδάσκαλος τόν μαθητή ἄν ἠγαπᾶτο ἀπό αὐτόν, ὄχι γιά νά μάθη ἄν ὄντως αὐτό συνέβαινε (πῶς θά μποροῦσε νά πράξη κάτι τέτοιο ὁ εὑρισκόμενος στίς καρδιές ὅλων τῶν ἀνθρώπων), ἀλλά γιά νά μᾶς διδάξη πόσο ἐνδιαφέρεται γιά τήν ἐπιστασία τῶν προβάτων αὐτῶν. Ἀφοῦ αὐτό εἶναι φανερό, ὁμοίως καί ἐκεῖνο θά εἶναι φανερό, ὅτι δηλαδή πολύς καί ἀνυπολόγιστος θά εἶναι ὁ μισθός γιά ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ἐργάζεται γιά τό ποίμνιο πού ἀγαπᾶ ὁ Χριστός. Ἐάν λοιπόν ἐμεῖς δοῦμε κάποιους νά ἐπιμελοῦνται τῶν ὑπηρετῶν μας ἤ τῶν ζώων μας καί εὔλογα θεωροῦμε τή φροντίδα τους γι’ αὐτά ὡς σημεῖο τῆς πρός ἡμᾶς ἀγάπης τους, καίτοι ὅλα αὐτά ἀγοράζονται μέ χρήματα, τότε ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἐξαγόρασε τό ποίμνιο αὐτό ὄχι μέ χρήματα ἤ μέ συναφῆ ὑλικά ἀνταλλάγματα, ἀλλά μέ τόν ἴδιο του τόν θάνατο, ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔδωσε ὡς ἀντίτιμο τῆς ἀγέλης τό ἴδιο του τό αἷμα, πόσο θά ἀνταμείψη ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ποιμαίνουν αὐτήν; Γί αὐτό λοιπόν ὅταν ὁ μαθητής εἶπε, Σύ γνωρίζεις, Κύριε, ὅτι σέ ἀγαπῶ καί ἐπικαλέσθηκε ὡς μάρτυρα τῆς ἀγάπης του τόν ἴδιο τόν ἀγαπώμενο, ὁ Σωτήρας δέν ἀρκέσθηκε σ’ αὐτό ἀλλά πρόσθεσε καί τό σημεῖο τῆς ἀγάπης. Διότι ὁ Κύριος δέν ἤθελε νά ἀποδείξη πόσο τόν ἀγαποῦσε ὁ Πέτρος, ἀφοῦ ἀπό πολλά μᾶς εἶναι ἤδη γνωστό αὐτό, ἀλλά θέλησε νά δείξη στόν Πέτρο καί σέ ὅλους ἐμᾶς πόσο ἀγαπᾶ τήν Ἐκκλησία του, ὥστε καί ἐμεῖς νά δείξουμε φροντίδα γί αὐτήν. Γιατί ἄραγε ὁ Θεός δέν σπλαγχνίσθηκε τόν μονογενῆ του Υἱό, τόν ὁποῖο εἶχε καί μοναδικό, ἀλλά τόν παρέδωσε; Γιά νά συμφιλιώση καί νά φέρη κοντά του ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τόν ἐχθρεύονταν καί νά τούς καταστήση λαό περιούσιο. Γιατί ὁ Χριστός ἔχυσε τό αἷμα του; Γιά νά φέρη στήν ποίμνη του τά πρόβατα, τά ὁποῖα παρέδωσε στόν Πέτρο καί στούς μετ’ ἐκεῖνον. Εὔλογα λοιπόν ἔλεγε ὁ Χριστός• Ποιός λοιπόν εἶναι ὁ πιστός καί φρόνιμος δοῦλος, τόν ὁποῖο ὁ Κύριος θά τοποθετήση διαχειριστή στήν οἰκία του; Καί πάλι τά λόγια αὐτά προκαλοῦν ἀπορία, ὁ Κύριος ὅμως δέν τά ἔλεγε εὑρισκόμενος σέ ἀπορία. Ὅπως γιά παράδειγμα ἐρωτώντας τόν Πέτρο ἐάν ἠγαπᾶτο ἀπό αὐτόν δέν ἤθελε νά μάθη τήν ἀγάπη τοῦ μαθητῆ, ἀλλά ἤθελε νά δείξη τό μέγεθος τῆς δικῆς του ἀγάπης, ἔτσι καί τώρα, λέγοντας, Ποιός εἶναι λοιπόν ὁ πιστός καί φρόνιμος δοῦλος; δέν ἀγνοοῦσε τόν πιστό καί φρόνιμο δοῦλο, ἀλλά ἤθελε νά δείξη τό σπάνιο τῶν προσόντων αὐτῶν καί τό μέγεθος τῆς ἐξουσίας πού θά δινόταν στόν δοῦλο. Βλέπε μάλιστα καί τό μέγεθος τοῦ βραβείου• Σέ ὅλη του τήν περιουσία, λέγει θά τόν καταστήση διαχειριστή.

β. Ἡ ὑπηρεσία τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ εἶναι μεγαλύτερη ἀπό ἄλλες.

Θά ἐξακολουθήσης λοιπόν νά ἀμφισβητῆς ὅτι σέ ἀπάτησα μέ καλή προαίρεση, τώρα ποὺ πρόκειται νά γίνης ἐπιστάτης ὅλων τῶν ὑπαρχόντων τοῦ Θεοῦ, θέση ἡ ὁποία θά ἔφερνε τόν Πέτρο σέ ἐξέχουσα θέση ἔναντι τῶν λοιπῶν ἀποστόλων, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος• Πέτρε, μέ ἀγαπᾶς περισσότερο ἀπό αὐτούς; Ποίμανε τά πρόβατά μου. Καίτοι δέ θά μποροῦσε νά πῆ πρός αὐτόν, ἄν μέ ἀγαπᾶς, νήστευσε, κοιμήσου χάμω στή γῆ, κᾶνε συχνές ἀγρυπνίες, ὑπεράσπιζε τούς ἀδικουμένους, γίνε πατέρας τῶν ὀρφανῶν παιδιῶν καί σύζυγος τῆς μητέρας αὐτῶν, ὅμως, ἀντί αὐτῶν τί λέγει; Ποίμανε τά πρόβατά μου. Ὅσα δέ προανέφερα πολλοί ἀπό τούς ἀρχομένους θά μποροῦσαν νά τά ἐπιτελέσουν μέ εὐκολία, ὄχι μόνο ἄνδρες, ἀλλά καί γυναῖκες, προκειμένου ὅμως περί τῆς διακυβερνήσεως τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἐπιμελείας τόσων πολλῶν ψυχῶν, ἡ μέν γυναικεία φύση θά πρέπει νά ὑποχωρήση ἐνώπιον τοῦ μεγέθους τῆς ἐξουσίας, οἱ δέ ἄνδρες στήν πλειονότητά τους θά πρέπει νά ἀποκλεισθοῦν ἐπίσης. Διότι θά πρέπει νά προτιμηθοῦν ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πλεονεκτοῦν πάρα πολύ ἔναντι τῶν ἄλλων καί εἶναι πολύ ὑψηλότεροι αὐτῶν στό μέγεθος τῆς ψυχικῆς ἀρετῆς, ὅπως ὑπερτεροῦσε στά σωματικά προσόντα ὁ Σαούλ ἀπό ὅλο τό ἑβραϊκό ἔθνος, μᾶλλον δέ ἀκόμη περισσότερο, ἀφοῦ ἐδῶ τό μέτρο συγκρίσεως δέν ἀποτελεῖ τό ὕψος τοῦ ὤμου. Ὅση εἶναι ἡ διαφορά τῶν ἀλόγων μέ τούς λογικούς ἀνθρώπους, τόση εἶναι ἡ ἀπόσταση μεταξύ ποιμένα καί ποιμαινομένων, γιά νά μή πῶ καί μεγαλύτερη. Τοῦτο δέ εἶναι εὔλογο, ἀφοῦ ὁ ὑφέρπων κίνδυνος ἀναφέρεται σέ πολυτιμότατα πράγματα. Πράγματι, ὁ ποιμένας ὁ ὁποῖος ἔχει χάσει πρόβατα, ἤ ἀπό διαρπαγή λύκων ἤ ἀπό κλοπή ληστῶν, ἤ ἀπό κάποια ἀσθένεια, ἤ ἀπό κάποια ἄλλη τυχαία αἰτία, μπορεῖ νά τύχη τῆς συγγνώμης τοῦ κυρίου τῆς ποίμνης, σέ περίπτωση δέ πού ἤγετο σέ δίκη, ἡ σοβαρότερη ζημία πού θά μποροῦσε νά ὑποστῆ θά ἦταν ἡ καταβολή χρηματικοῦ προστίμου. Ἀντίθετα, ὁ ἐμπιστευμένος τή φύλαξη ἀνθρωπίνων ψυχῶν, τό λογικό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ, κατ’ ἀρχήν μέν ἀποπληρώνει τήν ἀπώλεια τῶν προβάτων ὄχι μέ χρηματικό ἀντίτιμο, ἀλλά μέ τήν ἴδια τήν ψυχή του, ὅπως καί ὁ ἀγώνας του εἶναι μεγαλύτερος καί δυσμενέστερος, ἀφοῦ ἡ μάχη του δέν διεξάγεται ἐναντίον λύκων, οὔτε κατά ληστῶν, οὔτε φροντίζει γιά τήν ἐξάλειψη κάποιας ἀσθενείας ἀπό τήν ποίμνη του. Πρός ποίους ὅμως γίνεται ὁ πόλεμος καί μέ ποίους διεξάγεται ἡ πάλη; Ἄκου τόν μακάριο Παῦλο, ὁ ὁποῖος λέγει• Ἡ πάλη μας δέν εἶναι κατά τοῦ αἵματος καί τῆς σάρκας, ἀλλά κατά τῶν ἀρχῶν καί τῶν ἐξουσιῶν, κατά τῶν κοσμοκρατόρων τοῦ σκότους τῆς ἐποχῆς μας, κατά τῶν πονηρῶν πνευμάτων τοῦ οὐρανοῦ. Παρατηρεῖς τό πλῆθος τῶν φοβερῶν ἐχθρῶν καί ἄγριες φάλαγγες, οἱ ὁποῖες δέν προστατεύονται ἀπό σιδερένιες πανοπλίες, ἀλλά ἀπό τήν ἴδια τους τή φύση; Θέλεις νά δῆς καί ἄλλο στράτευμα σκληρό καί ὠμό, τό ὁποῖο εἶναι παρατεταγμένο κοντά στήν ποίμνη; Καί αὐτό ἀπό τήν ἴδια θέση θά τό δῆς. Ὁ ἴδιος ὁ Παῦλος, ὁ ὁποῖος μᾶς μίλησε γιά τούς ἀνωτέρω ἐχθρούς θά μᾶς ὑποδείξη καί αὐτό μέ τά ἀκόλουθα περίπου λόγια• Φανερά εἶναι τά ἔργα τῆς σάρκας, ἤτοι, πορνεία, μοιχεία, ἀκάθαρτες ἐπιθυμίες, ἀσέλγεια, εἰδωλολατρία, μαγεία, ἔχθρες, ἔριδες, ζηλοτυπίες, θυμοί, φατριασμοί, συκοφαντίες, ὑπερηφάνεια, ἀκαταστασίες καί πολλά ἄλλα, διότι δέν τά ἀπαρίθμησε ὅλα, ἀφήνοντας ἀπό αὐτά νά κατανοήσουμε καί τά ὑπόλοιπα. Ὅσον δέ ἀφορᾶ στόν ποιμένα τῶν ἀλόγων ζώων, οἱ θέλοντες νά κλέψουν καί νά καταστρέψουν τό ποίμνιο, ὅταν δοῦν τόν ποιμένα νά φεύγη ἐγκαταλείπουν τήν κατ’ αὐτοῦ μάχη καί περιορίζονται στή διαρπαγή τῶν προβάτων. Στήν περίπτωσή μας ὅμως καί ἄν ἀκόμη γίνουν κύριοι ὁλόκληρης τῆς ποίμνης συνεχίζουν τόν ἀγώνα κατά τοῦ ποιμένα μέ περισσότερο μάλιστα θράσος, δέν σταματοῦν δέ μέχρι ἤ νά τόν καταβάλουν ἤ νά ἡττηθοῦν οἱ ἴδιοι. Ἐπί πλέον, τά μέν νοσήματα τῶν προβάτων εἶναι φανερά, εἴτε πείνα δηλαδή, εἴτε ἀσθένεια, εἴτε κάποιο τραῦμα ἤ ὁποιοδήποτε ἄλλο εἶναι τό πρόβλημα, αὐτό εἶναι πάντοτε φανερό. Ἔτσι, ὅλα αὐτά μποροῦν νά ἰαθοῦν. Ὑπάρχει ὅμως καί ἄλλος σοβαρότερος λόγος, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ στήν ταχύτερη ἴαση τῆς ἀσθενείας, τό γεγονός ὅτι οἱ ποιμένες ἔχουν τή δύναμη νά καταναγκάζουν τά πρόβατα νά δέχονται τή θεραπεία, ὅταν αὐτά ἀρνοῦνται νά συμμορφωθοῦν. Πράγματι, εἶναι εὔκολο νά τά δέσουν ὅταν πρόκειται νά τά καυτηριάσουν ἤ νά τά ἐγχειρήσουν ἤ νά τά κρατήσουν κλεισμένα στό ποιμνιοστάσιο γιά πολύ καιρό, ὅταν αὐτό κρίνεται σκόπιμο, καθώς ἐπίσης νά τά ἀποτρέψουν ἀπό τήν πόση μολυσμένων ὑδάτων, ἐν γένει δέ μποροῦν νά ἐφαρμόσουν μέ μεγάλη εὐκολία ὅλες τίς ἀπαραίτητες μεθόδους, οἱ ὁποῖες συμβάλλουν στήν ἀνάκτηση τῆς ὑγείας τους.

γ. Ἡ ἱερωσύνη ἀπαιτεῖ μεγάλα καί θαυμαστά ψυχικά προσόντα.

Ὅσον τώρα ἀφορᾶ στίς ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων κατ’ ἀρχήν μέν δέν εἶναι εὔκολο νά διαγνωσθοῦν. Τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου δέν τή γνωρίζει κανείς ἄλλος ἄνθρωπος, παρά μόνο ἡ ἴδια ἡ συνείδησή του. Πῶς λοιπόν κάποιος μπορεῖ νά χορηγήση τό κατάλληλο φάρμακο τῆς ἀσθενείας, τή θεραπεία τῆς ὁποίας μάλιστα δέν γνωρίζει, πολλές φορές δέ τυγχάνει νά μή μπορεῖ νά κατανοήση οὔτε ἄν κάποιος νοσῆ; Ὅταν δέ διαγνωσθῆ ἡ ἀσθένεια, τότε ὁ πνευματικός ποιμένας ἀρχίζει νά ἔχη περισσότερες δυσκολίες, διότι δέν εἶναι τό ἴδιο δυνατός κάποιος στή θεραπεία ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ὅπως συμβαίνει μέ τόν ποιμένα τῶν προβάτων. Μπορεῖ κάποιος καί στήν περίπτωση τῶν ἀνθρώπων νά δέση, νά στερήση τήν τροφή, νά καυτηριάση ἤ νά ἐγχειρήση τόν ἀσθενῆ, ὅμως ἡ δύναμη τῆς θεραπείας δέν εὑρίσκεται στόν προσάγοντα τό φάρμακο, ἀλλά στόν ἀσθενοῦντα. Αὐτό κατενόησε καί ὁ θαυμάσιος ἐκεῖνος ἄνδρας, ὁ ὁποῖος ἔλεγε στούς Κορινθίους• Δέν κυριεύουμε τήν πίστη σας, ἀλλά εἴμασθε συνεργοί τῆς χαρᾶς σας. Τοῦτο εἶναι εὔλογο ἀφοῦ στούς Χριστιανούς, περισσότερο ἀπ\’ ὅ,τι σέ ὅλους τοὺς ἄλλους, δέν ἐπιτρέπεται ἡ βίαιη ἐπανόρθωση τῶν πταισμάτων τῶν ἁμαρτανόντων. Πράγματι, ἐνῶ οἱ κοσμικοί δικαστές ὅταν δικάζουν τούς κακούργους χρησιμοποιοῦν ὅλη τήν ἐξουσία πού διαθέτουν, ὥστε νά τούς ἐμποδίσουν, ἄκοντες βέβαια, νά συνεχίσουν τό παράνομο ἔργο τους, οἱ πνευματικοί ποιμένες δέν πρέπει νά βιάζουν, ἀλλά μᾶλλον νά πείθουν τόν ἁμαρτάνοντα. Τοῦτο διότι δέν μᾶς ἔχει δοθῆ τέτοια ἐξουσία ἀπό τούς νόμους, ἀλλά καί ἄν εἶχε χορηγηθῆ δέν θά μπορούσαμε νά τή χρησιμοποιήσουμε, ἀφοῦ ὁ Θεός ἐπιβραβεύει τούς ἀπέχοντες ἀπό τή διάπραξη τοῦ κακοῦ ἀπό δική τους προαίρεση καί ὄχι μετά ἀπό ἄσκηση βίας. Γιά τόν λόγο αὐτό ὑπάρχει μεγάλη ἀνάγκη τεχνασμάτων, ὥστε νά πεισθοῦν ἑκούσια οἱ ἁμαρτάνοντες νά δεχθοῦν τή θεραπεία τῶν ἱερέων, ὄχι μόνο αὐτό δέ, ἀλλά ἐπί πλέον νά ἀποδίδουν εὐγνωμοσύνη σ’ αὐτούς γιά τή χορηγηθεῖσα θεραπεία. Διότι ἄν ὁ ἀποθεραπευόμενος ἁμαρτωλός ὑποτροπιάση (ἀφοῦ εἶναι ἀπόλυτα ἐλεύθερος νά τό πράξη), τότε θά ἐπιδεινώση τήν κατάστασή του. Ὁμοίως, ἄν παραγνωρίση τούς παραινετικούς λόγους, οἱ ὁποῖοι κόβουν ὅπως ὁ σίδηρος, θά προσθέση μέ τήν καταφρόνηση αὐτή καί ἄλλο τραῦμα καί ἔτσι ἡ θεραπευτική διαδικασία θά γίνη πρόξενος δυσμενέστερης ἀσθένειας, δεδομένου ὅτι δέν μπορεῖ νά θεραπεύση κάποιος τόν ἁμαρτωλό χωρίς τή θέλησή του.

δ. Ἡ ἱερατική διακονία εἶναι γεμάτη ἀπό δυσκολίες καί κινδύνους.

Τί θά μποροῦσε λοιπόν νά κάνη κάποιος; Ἄν ἀντιμετωπίσης πραότερα κάποιον ὁ ὁποῖος χρειάζεται τραχύτητα καί δέν ἐπιχειρήσης νά ἐπουλώσης τήν πληγή σέ ὅλο της τό βάθος ὅταν ὁ ἀσθενής τό χρειάζεται, τότε θά καθαρίσης μέν τήν πληγή, ἀλλά δέν θά ἐπουλώσης τό τραῦμα. Ἄν πάλι προβῆς στήν ἀπαραίτητη ἐπέμβαση, πολλές φορές συμβαίνει ὁ ἀσθενής ἀπό τούς πόνους νά περιέρχεται σέ ἀπόγνωση καί ἀφοῦ πετάξη ἀμέσως ὅλα, τό φάρμακο καί τόν ἐπίδεσμο, συντρίβει τόν ζυγό, διασπᾶ τόν δεσμό καί ρίχνει τόν ἑαυτό του σέ βάραθρο. Γνωρίζω πολλούς, οἱ ὁποῖοι ἐξώκειλαν σέ ἀπόλυτη ἀκολασία, ἐπειδή τούς εἶχαν ἐπιβληθῆ ἐπιτίμια ἀνάλογα μέ τό βάρος τῆς ἁμαρτίας τους. Δέν πρέπει λοιπόν ἁπλῶς καί μόνο τό ἐπιβαλλόμενο ἐπιτίμιο νά εἶναι ἀνάλογο τοῦ παραπτώματος, ἀλλά νά λαμβάνεται ὑπ’ ὄψιν καί ἡ προαίρεση τῶν ἁμαρτανόντων, μή τυχόν καί συμβῆ στήν προσπάθεια τοῦ πνευματικοῦ ποιμένα νά συρράψη τή ρωγμή, νά προκληθῆ μεγαλύτερο σχίσμα, ἤ στήν προσπάθειά του νά ἀνασηκώση τόν πεσόντα στήν ἁμαρτία τόν βυθίση περισσότερο σ’ αὐτήν. Γιά παράδειγμα, οἱ ἀσθενεῖς καί ράθυμοι, οἱ ὁποῖοι εἶναι μᾶλλον προσδεδεμένοι στήν κοσμική τρυφή, ἐπί πλέον δέ καί μεγαλοφρονοῦντες γιά τήν καταγωγή τους καί τήν ἐξουσία πού διαθέτουν, ἄν θεραπευθοῦν γιά τά ἁμαρτήματά τους μέ ἤρεμο καί σταδιακό τρόπο, μποροῦν νά ἀπαλλαγοῦν, ἄν καί ὄχι ἀπόλυτα, τουλάχιστο ἀπό μερικά ἀπό τά ἐλαττώματά τους. Ἄν ὅμως κάποιος προσπαθήση νά τούς παιδεύση ἀπότομα, τότε θά τούς ἀποστερήση καί τή δυνατότητα τῆς ἐλάχιστης βελτιώσεως. Πράγματι, ὅταν ἡ ψυχή ἐξαναγκασθῆ νά ἀποβάλη τή ντροπή της ἀπότομα, τότε περιπίπτει σέ ἀναλγησία καί πλέον οὔτε σέ προσηνεῖς λόγους ὑπακούει, οὔτε μέ ἀπειλές κάμπτεται, οὔτε καί μέ εὐεργεσίες προτρέπεται, ἀντίθετα δέ γίνεται πολύ χειρότερη τῆς πόλεως ἐκείνης, γιά τήν ὁποία ὁ προφήτης κακίζοντας ἔλεγε• ἔλαβες τήν ὄψη τῆς πόρνης καί χάθηκε τελείως ἡ ντροπή σου. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁ ποιμένας πρέπει νά διαθέτη φρόνηση καί μυρίους ὀφθαλμούς, ὥστε νά ἐξετάζη ἀπό ὅλες τίς πλευρές τή διάθεση τῆς ψυχῆς. Ὅπως δηλαδή πολλοί ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι δέν μπόρεσαν νά ἀποδεχθοῦν θεραπεία μέ πικρά φάρμακα ἄγονται στήν ἀπόγνωση καί χάνουν κάθε ἐλπίδα γιά τή σωτηρία τους, ἔτσι καί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι δέν δέχθηκαν τήν κατάλληλη παίδευση γιά τά ἁμαρτήματά τους ἐκτρέπονται σέ ὀλιγωρία καί γίνονται πολύ χειρότεροι, ὁδηγούμενοι στή διάπραξη μεγαλυτέρων ἁμαρτημάτων. Πρέπει λοιπόν ὁ ἱερωμένος νά μή ἀφήνη οὔτε αὐτές τίς περιπτώσεις ἀνεξέταστες, ἀλλά ὀφείλει νά τίς διερευνᾶ μέ ἀκρίβεια καί νά χορηγῆ τήν κατάλληλη θεραπεία, γιά νά μήν καθίσταται μάταιη ἡ προσπάθειά τους. Ἔχει δέ νά πράξη πολλά, ὄχι μόνο στόν τομέα αὐτό, ἀλλά καί στήν ἐπαναφορά στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας τῶν ἀποσχισθέντων μελῶν της. Ὁ ποιμένας τῶν προβάτων καταφέρνει πάντοτε νά τά διατηρῆ στόν ἔλεγχό του καί ἄν κάποιο ἀπό αὐτά ἐκτραπῆ τῆς πορείας καί ἀφοῦ ἐγκαταλείψη τόν πλούσιο βοσκότοπο μεταβῆ γιά τήν τροφή του σέ ἄγονα καί ἀπόκρημνα χωράφια, ἀρκεῖ ὁ ποιμένας νά φωνάξη δυνατά καί θά καταφέρη νά περιμαζέψη στήν ποίμνη τό πρόβατο πού εἶχε χωρισθῆ ἀπό τό κοπάδι. Ἄν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρυνθῆ ἀπό τήν ὀρθή πίστη, ὁ ποιμένας χρειάζεται νά καταβάλη μεγάλη προσπάθεια, ἐξ ἴσου δέ νά ἐπιδείξη καρτερικότητα καί ὑπομονή, διότι δέν μπορεῖ νά προσελκύση μέ τή βία οὔτε μέ τόν φόβο κάποιον στήν ἀλήθεια ἀπό τήν ὁποία ἐξέπεσε, ἀλλά πρέπει νά ἐπιτύχη τόν στόχο αὐτό μέ τήν πειθώ. Πρέπει λοιπόν ὁ πνευματικός ποιμένας νά διακρίνεται γιά τή γενναιότητα τῆς ψυχῆς, ὥστε νά μή ἀποκάμνη καί νά μή ἀπελπίζεται προκειμένου γιά τή σωτηρία τῶν πλανωμένων, ἀλλά νά σκέπτεται καί νά λέγη συνεχῶς ἐκεῖνο• ἴσως κάποτε ὁ Θεός τούς δώση τή δύναμη νά μετανοήσουν καί νά ἔλθουν στήν ἐπίγνωση τῆς ἀλήθειας, ὥστε νά ἀνανήψουν ἀπό τήν παγίδα τοῦ διαβόλου. Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους ὁ Κύριος, διαλεγόμενος μέ τούς μαθητές τοῦ εἶπε• Ποιός εἶναι ἄραγε ὁ πιστός καί φρόνιμος δοῦλος; Διότι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος φροντίζει γιά τήν προσωπική του ἠθική προκοπή ὠφελεῖ μόνο τόν ἑαυτό του, τό κέρδος ὅμως ἀπό τήν ποιμαντική δραστηριότητα τοῦ ποιμένα διαβαίνει σ’ ὁλόκληρο τόν λαό. Καί αὐτός ὁ ὁποῖος δίδει ἐλεημοσύνες στούς πτωχούς καί ὑπερασπίζεται μέ διαφόρους τρόπους τούς ἀδυνάτους, ὠφελεῖ βέβαια καί αὐτός τούς συνανθρώπους του, τόσο ὅμως λιγότερο ἀπό τόν ἱερέα, ὅσο διαφέρει τό σῶμα ἀπό τήν ψυχή. Εὔλογα λοιπόν ὁ Κύριος εἶπε ὅτι ἡ διαποίμανση τῶν πιστῶν εἶναι ἀπόδειξη τῆς πρός ἐκεῖνον ἀγάπης.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Ἐσύ λοιπόν δέν ἀγαπᾶς τόν Χριστό;

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Καί τόν ἀγαπῶ καί δέν θά παύσω ποτέ νά τόν ἀγαπῶ, φοβοῦμαι δέ μή παροξύνω τόν ἀγαπώμενο ἀπό ἐμένα.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Καί ποιό ἀσαφέστερο αἴνιγμα ἀπό αὐτό θά μποροῦσε νά ὑπάρξη, ἀφοῦ ὁ μέν Χριστός προσέταξε τόν ἀγαπώντα αὐτόν νά ποιμάνη τά πρόβατά του, ἐσύ δέ λέγεις ὅτι γιά τόν λόγο αὐτό, γιά τήν ἀγάπη σου δηλαδή πρός τόν προστάξαντα τήν ἐντολή αὐτή δέν ποιμαίνεις τό ποίμνιό του;

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Τά λόγια μου δέν ἀποτελοῦν αἴνιγμα, ἀντιθέτως μάλιστα εἶναι πολύ σαφῆ καί ἁπλά. Ἄν ἤμουν ἱκανός νά ἀσκήσω τήν ἐξουσία τοῦ ποιμένα λογικῶν προβάτων, ὅπως θέλησε ὁ Χριστός καί ἀπέφευγα νά τό κάνω, τότε θά ἔπρεπε νά ἀπορῆς μέ τά λόγια μου. Ἐπειδή ὅμως ἡ ψυχική μου ἀσθένεια μέ καθιστᾶ ἄχρηστο γιά τή διακονία αὐτή, πῶς θά μποροῦσες νά ὑποστηρίξης τό ἀντίθετο γιά τά λεγόμενά μου; Φοβᾶμαι μήπως ἀφοῦ παραλάβω τήν ποίμνη τοῦ Χριστοῦ εὔρωστη καί εὐτραφῆ τήν καταστρέψω ἀπό ἀπροσεξία μου καί προκαλέσω τή μῆνι τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος τόσο τήν ἀγάπησε, ὥστε θυσίασε τόν ἑαυτό του γιά τή σωτηρία καί τήν τιμή της.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Ἀστειευόμενος τά λέγεις αὐτά, διότι ἄν μιλοῦσες σοβαρά δέν γνωρίζω πῶς ἀλλιῶς θά ἀποδείκνυες καλύτερα ὅτι δικαίως πονῶ, παρά μέ τά λόγια αὐτά, μέ τά ὁποία προσπάθησες νά ἀπομακρύνης τήν ἀθυμία μου. Γνωρίζοντας καί πρίν ὅτι μέ ἀπάτησες καί μέ πρόδωσες, τώρα, μετά τήν προσπάθειά σου νά ἀποδυθῆς τά ἐγκλήματά σου τό κατάλαβα πολύ καλύτερα αὐτό καί συνειδητοποίησα σέ ποιά κακά μέ ὁδήγησες. Ἄν ἀπέφυγες τήν ἱερατική λειτουργία λόγω τῆς ψυχικῆς σου ἀδυναμίας νά ἀνταποκριθῆς στό μέγεθος τῆς διακονίας αὐτῆς, ἐμένα πρῶτο ἔπρεπε νά ἀποκλείσης ἀπό αὐτή, ἀκόμη καί ἄν ἐγώ ἐπιθυμοῦσα διακαῶς τό ἀντίθετο, ἀφοῦ μάλιστα ἐναπέθεσα στήν κρίση σου τήν ἀπόφασή μου γιά τό θέμα. Ἐσύ ὅμως παρέβλεψες τό συμφέρον μου καί κοίταξες μόνο τό δικό σου• μακάρι δέ νά μέ εἶχες μόνο παραβλέψει• καί αὐτό μόνο θά μοῦ ἦταν ἀρκετό. Ἀντ’ αὐτοῦ, ὅμως, μέ δόλο μέ κατέστησες εὔκολη λεία στούς ἀπαγωγεῖς μου. Καί δέν μπορεῖς φυσικά νά καταφύγης στό ἐπιχείρημα ὅτι σέ ἀπάτησε ἡ κοινή γνώμη, ἡ ὁποία σέ ἔπεισε γιά τά μεγάλα καί θαυμαστά προσόντα μου. Διότι ἐγώ δέν ἀνήκω στούς σπουδαίους καί θαυμαζόμενους ἀπό τόν κόσμο ἄνδρες, ἀλλά καί ἄν ἔτσι συνέβαινε νά εἶναι δέν θά ἔπρεπε νά προτιμήσης τή γνώμη τῶν πολλῶν ἀπό τήν ἀλήθεια. Ἄν πράγματι δέν εἶχες προσωπική ἐμπειρία γιά μένα ἀπό τή συναναστροφή μας, θά μποροῦσες εὔλογα νά χρησιμοποιήσης τό γεγονός αὐτό γιά νά προφασισθῆς ὅτι πείσθηκες ἀπό τή γνώμη τῶν πολλῶν. Ἀφοῦ ὅμως κανείς δέν γνωρίζει καλύτερα τά προσωπικά μου ζητήματα ἀπό σένα, (ἀκόμη δέ καί ἀπό αὐτούς τούς γονεῖς μου, οἱ ὁποῖοι μέ γέννησαν καί μέ ἀνέθρεψαν γνωρίζεις καλύτερα τήν ψυχή μου) πῶς μπορεῖς νά ἀποδείξης ὅτι ἀκούσια μέ ὤθησες στόν κίνδυνο αὐτόν. Ἄς τά ἀφήσουμε ὅμως τώρα αὐτά, οὔτε ἐξ ἄλλου σέ ὑποχρεώνω νά ἀσκήσης αὐτοκριτική γι’ αὐτά. Ἐκεῖνο πού μέ ἀπασχολεῖ εἶναι τί θά ἀπολογηθοῦμε πρός τούς κατηγόρους μας. Λέγε, λοιπόν.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Ἀλλά καί ἐγώ ὁ ἴδιος δέν θά ἀσχοληθῶ μέ τό ζήτημα αὐτό πρίν διαλύσω τίς κατηγορίες πού μοῦ ἀπηύθυνες, ἔστω καί ἄν ἐσύ θέλης πολύ νά μέ ἀπαλλάξης ἀπό αὐτές. Εἶπες λοιπόν ὅτι ἡ ἄγνοια θά μοῦ συγχωροῦσε τά κακά πού διέπραξα καί θά μέ ἀπήλλασσε ἀπό κάθε κατηγορία, ἄν δηλαδή δέν σέ γνώριζα καθόλου καί σέ ἔφερνα στή τωρινή δεινή κατάσταση ἀκούσια. Ἐπειδή ὅμως δέν σέ πρόδωσα ἀγνοώντας τόν χαρακτήρα σου, τόν ὁποῖο μάλιστα ἀντιθέτως γνώριζα πολύ καλά, γιά τόν λόγο αὐτό δικαίως δέν μπορῶ νά ἐπικαλεσθῶ καμμία εὔλογη πρόφαση πρός ἀπολογία. Ἐν τούτοις, ἐγώ ἰσχυρίζομαι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, διότι ὅλα αὐτά χρήζουν πολλῆς ἐξετάσεως. Πρέπει δηλαδή ἐκεῖνος πού πρόκειται νά ἐπιλέξη τόν κατάλληλο γιά τό ἱερατικό λειτούργημα νά μή ἀρκεσθῆ μόνο στή γνώμη τῶν πολλῶν, ἀλλά παράλληλα καί πρό πάντων νά ἐξετάση καί ὁ ἴδιος τήν προσωπικότητα τοῦ ὑποψηφίου. Καί ὁ μακάριος Παῦλος, λέγοντας ὅτι, πρέπει αὐτός νά ἔχη καί καλή ἔξωθεν μαρτυρία, δέν ἀναιρεῖ τήν ἀκριβῆ καί λεπτολόγο ἔρευνα, οὔτε δίδει προβάδισμα στό τεκμήριο αὐτό κατά τή διαδικασία ἐπιλογῆς του. Διότι, ἀφοῦ ἐνωρίτερα ἀναφέρθηκε σέ πολλά ἄλλα, στή συνέχεια προσέθεσε τό στοιχεῖο αὐτό, δείχνοντας ὅτι κατά τήν ἐπιλογή τῶν ὑποψηφίων δέν πρέπει νά ἀρκεῖ ἡ γνώμη τῶν πολλῶν, ἀλλά νά συνυπολογίζεται μέ τά ἄλλα στοιχεῖα τοῦ χαρακτήρα του. Πράγματι, συμβαίνει πολλές φορές ἡ κοινή γνώμη νά εἶναι ἐσφαλμένη, ὅταν δέ κυριαρχεῖ στήν ὅλη διαδικασία ἡ ἐπισταμένη ἐξέταση τοῦ ὑποψηφίου ἀπομακρύνεται κάθε κίνδυνος νά σχηματισθῆ ψευδής εἰκόνα περί τοῦ χαρακτήρα του. Γιά τόν λόγο αὐτό μετά τά ἄλλα προσόντα θέτει καί τήν καλή ἔξωθεν μαρτυρία. Διότι δέν εἶπε ἁπλῶς, Πρέπει αὐτός νά ἔχη καλή μαρτυρία, ἀλλά παρενέβαλε τό καί ἀπό τούς ἔξωθεν, θέλοντας νά δηλώση ὅτι πρό τῆς ἔξωθεν μαρτυρίας πρέπει νά διερευνηθῆ μέ ἀκρίβεια ὁ χαρακτήρας του. Ἐπειδή λοιπόν γνώριζα τόν χαρακτήρα σου καλύτερα καί ἀπό τούς γονεῖς σου, ὅπως καί ὁ ἴδιος ὁμολόγησες, θά ἦταν δίκαιο νά ἀπαλλαγῶ ἀπό κάθε αἰτίαση.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Ἀκριβῶς γιά τόν λόγο αὐτό δέν θά μποροῦσες νά ἀποφύγης τήν κατηγορία ἄν κάποιος ἤθελε νά σέ καταγγείλη. Ἤ ξέχασες τήν εὐτέλεια τῆς ψυχῆς μου, τήν ὁποία καί ἀπό μένα προσωπικά πληροφορήθηκες καί ἀπό τίς πράξεις μου διέγνωσες; Δέν μέ χαρακτήριζες πάντοτε μέ σκωπτική διάθεση μικρόψυχο, γιά τόν λόγο ὅτι καί στά μικρότερα προβλήματα ἔχανα τό κουράγιο μου πολύ εὔκολα;

ε. Ἀπέφυγα τή χειροτονία ἕνεκα τῆς ἀγάπης πρός τόν Χριστό.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Θυμᾶμαι, βέβαια, τά λόγια δέ αὐτά πολλές φορές τά ἄκουσα καί ἀπό ἐσένα, ὅμως ἐγώ ἄν κάποτε σέ ἀντιμετώπιζα σκωπτικά, τό ἔκανα ἀστειευόμενος, χωρίς νά τό ἐννοῶ πραγματικά. Ἀλλά οὔτε γί αὐτό θά ἐρείσω τώρα, ἔχω δέ τήν ἀξίωση νά μοῦ δείξης τήν ἀνάλογη εὐγνωμοσύνη ὅταν θελήσω νά ἀναφέρω κάποιο ἀπό τά προτερήματά σου. Ἄν πάλι ἐπιχειρήσης νά μέ ἐλέγξης ὡς ψευδόμενο δέν θά διστάσω νά ἀποδείξω ὅτι ἀπό μετριοφροσύνη καί ὄχι χάριν τῆς ἀληθείας τό κάνεις, θά τό πράξω δέ ὄχι μέ κάποιον ἄλλο τρόπο, παρά μόνο χρησιμοποιώντας ὡς μάρτυρες τά ἴδια σου τά λόγια καί τίς ἴδιες σου τίς πράξεις. Κατ’ ἀρχάς θέλω νά σοῦ πῶ τοῦτο• γνωρίζεις πόση εἶναι ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης; Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ἄφησε κατά μέρος ὅλα τά μεγάλα ἔργα, τά ὁποῖα οἱ ἀπόστολοι ἔπρεπε νά κάνουν καί εἶπε• Ἀπό τό σημεῖο αὐτό θά γνωρίσουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι εἶσθε μαθητές μου, ἐάν ἀγαπᾶτε ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὁ Παῦλος πάλι τήν ἀποκαλεῖ πλήρωμα τοῦ νόμου καί λέγει ὅτι χωρίς αὐτήν κανένα ψυχικό χάρισμα δέν ἀποτελεῖ ὠφέλεια. Αὐτό λοιπόν τό ἐξαίρετο ἀγαθό, τό γνώρισμα τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, τό ἀνώτερο ὅλων τῶν χαρισμάτων, τό εἶδα νά εἶναι γερά ριζωμένο στήν ψυχή σου καί νά παράγη πολλούς καρπούς.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Ὅτι φροντίζω πολύ γι’ αὐτήν καί ὅτι προσπαθῶ πάρα πολύ γιά τήν τήρηση αὐτῆς τῆς ἐντολῆς τό ὁμολογῶ• ὅτι ὅμως οὔτε στό ἥμισύ της δέν τήν ἐκπλήρωσα καί ἐσύ ὁ ἴδιος θά μποροῦσες νά τό μαρτυρήσης ἄν ἄφηνες τά κολακευτικά λόγια σου καί ἤθελες νά τιμήσης τήν ἀλήθεια.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Λοιπόν, θά καταφύγω στούς ἐλέγχους καί θά πραγματοποιήσω τήν ἀπειλή μου, θά ἀποδείξω ὅτι θέλεις νά φανῆς μετριόφρων παρά νά ὁμολογήσης τήν ἀλήθεια. Θά ἀναφέρω δέ γεγονός, τό ὁποῖο πρόσφατα συνέβη, γιά νά μή ὑποπτευθῆ κανείς ὅτι προσπαθῶ μέ τή διήγηση παρωχημένων συμβάντων, ἐκμεταλλευόμενος τή μεγάλη χρονική ἀπόσταση, νά ἐπισκιάσω τήν ἀλήθεια, διότι δέν θέλω ἡ λήθη νά ἐπισκιάση τήν ἀλήθεια τῶν λόγων μου.

στ. Ἀπόδειξη τῆς ἀρετῆς τοῦ Βασιλείου καί τῆς μεγάλης του ἀγάπης.

Ὅταν λοιπόν συνέβη νά συκοφαντηθῆ κάποιος ἀπό τούς φίλους μας μέ τήν κατηγορία τῆς ὕβρεως καί κινδύνευε νά περιέλθη σέ δυσμενέστατη θέση, τότε ἐσύ, ἐνῶ κανείς δέν σέ ἐγκάλεσε, οὔτε ὁ κινδυνεύων σέ παρεκάλεσε νά παρεμβῆς, ἐξέθεσες τόν ἑαυτό σου στόν διαφαινόμενο κίνδυνο. Ἡ πράξη ἦταν αὐτή, γιά νά ἐλέγξω δέ καί τά λόγια σου θά μνημονεύσω καί τά ὅσα εἶπες. Σχολιάζοντας τό γεγονός ὅτι τήν προθυμία σου αὐτή ἄλλοι μέν τήν ἀποδοκίμαζαν, ἄλλοι δέ τήν ἐπαινοῦσαν καί τή θαύμαζαν, εἶπες πρός τούς κατηγόρους σου• Καί τί θά πάθω; Δέν γνωρίζω ἄλλο τρόπο ἀγάπης, ἀπό τό νά θυσιάσω καί τήν ψυχή μου ἄν πρέπει νά διασώσω κάποιον κινδυνεύοντα φίλο μου, γιά νά χρησιμοποιήσω διαφορετικά λόγια, ἀλλά μέ τό ἴδιο περιεχόμενο πρός ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἔλεγε ὁ Χριστός πρός τούς μαθητές του, θέτοντας τούς ὅρους τῆς τελείας ἀγάπης• Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀγάπη ἀπό τή θυσία τῆς ψυχῆς ὑπέρ τῶν φίλων. Ἄν λοιπόν δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀπό αὐτήν τήν ἀγάπη, τότε ἔφθασες στό τέλος της καί μέ ὅσα ἔπραξες καί μέ ὅσα εἶπες, πραγματικά ἀνέβηκες στήν κορυφή της. Γιά τόν λόγο αὐτό σέ πρόδωσα, γί αὐτό σοῦ ἔπλεξα ἐκείνη τήν πλεκτάνη. Ἄραγε σέ πείθω ὅτι δέν εἶχα κακή διάθεση, οὔτε ἤθελα νά σέ θέσω σέ κίνδυνο, ἀλλά γνώριζα ὅτι εἶσαι χρήσιμος καί γι’ αὐτό σέ ὁδήγησα στήν ἱερωσύνη;

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Καί νομίζεις ὅτι ἀρκεῖ ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης γιά τή διόρθωση τῶν συνανθρώπων μας;

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Μάλιστα, μπορεῖ νά συμβάλη σ’ αὐτό σέ μεγάλο βαθμό, ἄν δέ θέλης μπορῶ νά προσκομίσω καί τῆς σωφροσύνης σου δείγματα καί συνεχίζοντας μέ βάση αὐτή θά ἀποδείξω ὅτι εἶσαι περισσότερο συνετός παρά φιλόστοργος.

Μέ τά λόγια αὐτά ἐκεῖνος κοκκίνησε καί ντράπηκε, ἀκολούθως δέ εἶπε (ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ)• Τά προσωπικά μου ζητήματα ἄς τά ἀφήσουμε κατά μέρος τώρα. Ἐξ ἄλλου, ἀπό τήν ἀρχή δέν σοῦ ζήτησα τόν λόγο γι’ αὐτά. Ἄν ὅμως ἔχης κάποια δικαιολογία γιά τούς κατηγόρους μας εὐχαρίστως θά τήν ἄκουγα. Γί αὐτό ἄφησε αὐτή τή σκιαμαχία καί πές μου τί θά ἀπολογηθοῦμε πρός τούς λοιπούς, τόσο σ’ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι μᾶς τίμησαν μέ τήν ψῆφο τους, ὅσο καί σ’ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι θεωροῦν τούς ἐκλέκτορες καθυβρισμένους ἀπό τήν ἄρνησή μας νά ἀποδεχθοῦμε τήν τιμή τους.

ζ. Δέν ἤθελα νά ὑβρίσω τούς ἐκλέκτορες μέ τή φυγή μου.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Καί ἐγώ ἐπείγομαι νά τό κάνω αὐτό. Ἀφοῦ λοιπόν τελείωσα τά σχετικά πρός ἐσένα θά ἀσχοληθῶ μέ τήν ἀπολογία μου πρός ὅλους αὐτούς. Ποιά εἶναι λοιπόν ἡ κατηγορία πού μοῦ προσάπτουν καί ποιά τά ἐγκλήματα ποὺ ἔκανα; Λέγουν ὅτι ὑβρίσθηκαν ἀπό ἐμένα καί ἔπαθαν πολλά δεινά, διότι δέν δέχθηκα τήν τιμή πού μοῦ ἔκαναν. Σ’ αὐτό ἀπαντῶ κατ’ ἀρχήν ὅτι δέν πρέπει νά γίνεται λόγος γιά ὕβρη πρός ἀνθρώπους, ὅταν προκειμένου νά τιμηθοῦν ἐκεῖνοι εἴμασθε ἀναγκασμένοι νά προσκρούσουμε στή θέληση τοῦ Θεοῦ. Θά ἔλεγα δέ σ’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι ἀγανακτοῦν ἀπό τέτοιες ὕβρεις καί ἐμμένουν στή θέση τους, ὅτι αὐτή ἡ στάση δέν εἶναι ἀκίνδυνη, ἀντίθετα μάλιστα εἶναι πολύ ἐπιζήμια. Διότι, νομίζω, οἱ ἀφιερωμένοι στόν Θεό καί ἀποβλέποντες μόνο σ’ αὐτόν, πρέπει νά φέρονται μέ εὐλάβεια σέ τέτοιες περιστάσεις, ὥστε νά μή θεωροῦν ὕβρη μία τέτοια συμπεριφορά, ἀκόμη καί ἄν τύχαινε νά ἀτιμωθοῦν πολλές φορές. Ὅτι δέ οὔτε κατά διάνοια σκέφθηκα νά πράξω κάτι τέτοιο ἤ παρόμοιο ἐναντίον αὐτῶν θά καταφανῆ στή συνέχεια. Διότι ἐάν μέν ἐγώ ἀπό ἀναισθησία ἤ ἀπό φιλοδοξία, ὅπως πολλές φορές εἶπες ὅτι μέ κατηγοροῦν κάποιοι, ὁδηγήθηκα στήν ἀπόφασή μου, τότε θά εἶχα ἀδικήσει πάρα πολύ καί θά εἶχα καταφρονήσει ἀνθρώπους θαυμαστούς καί μεγάλους, οἱ ὁποῖοι μάλιστα εἶναι καί εὐεργέτες μου. Καί ὅταν εἶναι ἄξιο τιμωρίας τό νά ἀδικῆ κάποιος ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ποτέ δέν τόν ἀδίκησαν, πόσο πρέπει νά τιμᾶ κάποιος ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι τόν τίμησαν μέ δική τους προαίρεση; Δέν μπορεῖ δέ κάποιος νά ἰσχυρισθῆ ὅτι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι μέ τίμησαν μέ τήν ψῆφο τούς εἶχαν εὐεργετηθῆ λίγο ὡς πολύ ἀπό μένα καί μέ τήν πράξη τους ἐκείνη ξεπλήρωσαν τό χρέος πού μοῦ εἶχαν. Πόσο λοιπόν θά ἤμουν ἄξιος τιμωρίας ἄν τούς ἀντάμειβα γιά τήν τιμή ποὺ μοῦ ἔκαναν μέ ὕβρη; Ἄν λοιπόν ἐγώ ποτέ δέν ἔβαλα στό νοῦ μου τή σκέψη νά τούς προσβάλω καί ἀπέφυγα τό βαρύ φορτίο τῆς ἱερωσύνης γιά διαφορετικό λόγο, τότε γιατί ἀντί νά μέ συγχωρήσουν, ἄν δέν θέλουν νά ἀποδεχθοῦν τήν ἀπόφασή μου, μέ κατηγοροῦν ποὺ φρόντισα νά προφυλάξω τήν ψυχή μου; Προσωπικά, ἀπέφυγα μέ κάθε τρόπο τήν πρός αὐτούς ὕβρη, ἀντίθετα μάλιστα θά ἔλεγα ὅτι τούς ἔχω τιμήσει μέ τήν παραίτησή μου. Καί μήν ἀπορεῖς μέ τά λεγόμενά μου• γρήγορα θά ξεκαθαρίσω κάθε παρεξήγηση.

η. Μέ τή φυγή μου ἀπήλλαξε τούς ἐκλέκτορες ἀπό τίς μέμψεις τοῦ κόσμου.

Γιά νά γίνω πιό σαφής, σέ περίπτωση πού ἀποδεχόμουν τήν ἐκλογή μου, τότε, ἄν καί ὄχι ὅλοι, ἀλλά οἱ φιλοκατήγοροι, πολλά θά εἶχαν ὑπονοήσει καί διασπείρει τόσο γιά μένα, ὅσο καί γιά τούς ἐκλέξαντές με, ὅπως ὅτι αὐτοί ἀποβλέπουν στόν πλοῦτο, ὅτι θαυμάζουν τήν εὐγενῆ μου καταγωγή καί ὅτι κολακευθέντες ἀπό ἐμένα μέ ἐξέλεξαν. Ἄν μάλιστα κάποιος ἄφηνε νά ὑπονοηθῆ ὅτι οἱ ἐκλέκτορές μου προχώρησαν στήν ἀπόφασή τους αὐτή ἀφοῦ πείσθηκαν ἀπό τά χρήματά μου, τότε δέν μπορῶ νά ἀποδείξω τό ἀντίθετο, ἀφοῦ θά μποροῦσαν νά ὑποστηρίξουν ὅτι καί ὁ Χριστός κάλεσε στό ἀξίωμα αὐτό ἁλιεῖς, σκοινοποιούς καί τελῶνες, ἐνῶ ἐκεῖνοι περιφρόνησαν παντελῶς τούς συντηρουμένους ἀπό τήν καθημερινή ἐργασία τους καί προτίμησαν τούς μορφωμένους μέ τή θύραθεν σοφία καί τρεφομένους χωρίς νά ἐργάζονται. Γιατί ἄραγε οἱ ἐκλέκτορες παραθεώρησαν τούς κοπιῶντες γιά τήν Ἐκκλησία καί ξαφνικά προτίμησαν γιά τήν ἱερατική ἀξία ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ποτέ δέν γεύθηκε τούς πόνους τῆς ἐκκλησιαστικῆς διακονίας καί κατανάλωσε τή μέχρι τώρα ζωή του στή μάταιη σπουδή τῆς θύραθεν παιδείας; Αὐτά καί ἄλλα πολλά θά μποροῦσαν νά ποῦν, ἄν ἐγώ ἀποδεχόμουν τό ἱερατικό ἀξίωμα, κάτι πού δέν συμβαίνει τώρα, ἀφοῦ τούς ἔχει ἀφαιρεθῆ κάθε πρόφαση γιά νά κατηγορήσουν ἐμένα μέν ὡς κόλακα, ἐκείνους δέ ὡς χρηματισθέντες, ἐκτός καί ἄν κάποιοι θέλουν ἁπλῶς νά κατηγοροῦν. Γιατί πῶς εἶναι δυνατό ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖ κολακεῖες καί χρήματα γιά νά λάβη τό ἀξίωμα, ὅταν ἐπιτύχει στόν σκοπό του τότε νά ἐγκαταλείψη τή θέση του σέ ἄλλους; Αὐτό θά ἔμοιαζε μέ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος κοπίασε πολύ στήν καλλιέργεια τῆς γῆς γιά νά ἀποκομίση πολλούς καρπούς κατά τόν θερισμό καί νά γεμίση μέ κρασί τά ἀγγεῖα, μετά τούς ἱδρῶτες πού ἔχυσε καί τή μεγάλη χρηματική δαπάνη πού κατέβαλε, ὅταν δέ φθάση ὁ καιρός τοῦ θερισμοῦ καί τοῦ τρύγου, τότε ἐγκαταλείπει σέ ἄλλους τήν ἐκμετάλλευση τῶν καρπῶν. Βλέπεις λοιπόν ὅτι ἄν δεχόμουν τήν ἐκλογή, τότε ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θά ἤθελαν νά κατηγορήσουν τούς ἐκλέκτορες, ἄν καί τά λεγόμενά τους θά ἀπεῖχαν πολύ ἀπό τήν ἀλήθεια, ὅμως θά εὕρισκαν καί πάλι πρόφαση νά τούς διαβάλουν, ὅτι δῆθεν δέν προχώρησαν στήν ἐκλογή κατόπιν ὀρθῆς κρίσεως; Μέ τή στάση μου ὅμως δέν τούς ἐπέτρεψα οὔτε ἁπλῶς νά ἀνοίξουν τό στόμα τους. Ὅλα δέ αὐτά καί πολύ περισσότερα θά λέγονταν μόνο στήν ἀρχή. Ὅταν στή συνέχεια ὅμως ἀνελάμβανα τήν ἱερατική διακονία, δέν θά προλάβαινα νά ἀπολογοῦμαι καθημερινά στούς κατήγορούς μου, ἀκόμη καί ἄν ἤμουν ἀλάθητος σέ ὅλες μου τίς πράξεις, κάτι ἀδύνατο, ἀφοῦ σίγουρα θά ὑπέπιπτα σέ πολλά σφάλματα λόγω τῆς ἀπειρίας καί τῆς ἡλικίας μου. Ἡ ἄρνησή μου λοιπόν ἀπήλλαξε τούς ἐκλέκτορές μου καί ἀπό αὐτή τήν κατηγορία, ἐνῶ ἄν δεχόμουν τήν τιμή πού μοῦ ἔκαναν θά τούς ἐξέθετα σέ πολλές ντροπές. Ἀλήθεια, τί δέν θά ἔλεγαν οἱ κατήγοροί μου; Ἀνέθεσαν σέ ἀνόητα παιδιά πράγματα τόσο θαυμαστά καί μεγάλα, κατασπάραξαν τό ποίμνιο τοῦ Θεοῦ, ἡ χριστιανική θρησκεία περιπαίζεται καί περιγελᾶται. Ἀλλά, τώρα, κάθε ἀνομία θά φράξη τό στόμα της . Σέ περίπτωση ὅμως πού ἀρχίσουν νά λέγουν καί γιά σένα τά ἴδια, τότε ἐσύ γρήγορα θά τούς διδάξης μέ τά ἔργα σου ὅτι δέν πρέπει νά κρίνεται ἡ σύνεση ἀπό τήν ἡλικία, οὔτε νά ἀξιολογῆται ὁ γέρων ἀπό τό προχωρημένο τῆς ἡλικίας, οὔτε ἐπίσης νά ἀποκλείεται παντελῶς ὁ νέος ἀπό τήν ἱερατική διακονία, ἀλλά ὁ νεόφυτος. Εἶναι μεγάλη ἡ διαφορά μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν.