-91-
Στὴν ἀρχὴ ἡ χάρη μᾶς διδάσκει, προκαλεῖ μέσα μας κινήσεις συμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τῶν ἐντολῶν τοῦ Εὐαγγελίου. Ὅλα εἶναι εὔκολα. Πάντοτε μαζί μας, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον μᾶς ἐμπνέει νὰ εἴμαστε καλοὶ πρὸς τοὺς ἄλλους. Φαίνεται σὰν κανονικὴ καὶ φυσικὴ στάση. Ἀλλ’ αὐτὸ δὲν διαρκεῖ. Κάποτε μᾶς ἐγκαταλείπει ἡ χάρη μὲ τὴν αἰσθητὴ αὐτὴ μορφή. Μιὰ δεύτερη περίοδος, δύσκολη, ἀρχίζει. Στὸ ἐρώτημα, «πῶς νὰ ζήσουμε χωρὶς τὴ χάρη;», ἀπαντοῦμε: Πρέπει νὰ συνεχίσουμε νὰ ἐνεργοῦμε σὰν νὰ ἦταν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μαζί μας, νὰ προσπαθοῦμε νὰ μένουμε στὴν ἴδια μορφὴ ζωῆς ποὺ μὲ τὴ χάρη ἀποκτήσαμε γιὰ ὁρισμένη συμπεριφορά ἀπέναντι στὸν ἀδελφὸ καὶ τὴν ἀδελφή μας. Ὀφείλουμε νὰ ἀσκοῦμε βία στὸν ἑαυτό μας. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν προσευχή. Στὴν ἀρχή φαίνεται σὰν φυσικὴ κατάσταση. Προσευχόμαστε μὲ εὐκολία: Ἡ προσευχὴ ἀναβλύζει ἀπὸ τὴν καρδιά. Ὅταν μᾶς ἐγκαταλείπει τὸ Πνεῦμα, πρέπει νὰ προσπαθοῦμε νὰ προσευχόμαστε ὅπως πρίν, ὅταν εἴχαμε τὴ χάρη: μὲ ὅλο τὸ εἶναι μας, μὲ ὅλη τὴν καρδιά μας, μὲ ὅλη τὴ διάνοιά μας, καὶ ἀκόμη μὲ ὅλο τὸ σῶμα μας.
-92-
Ὅταν κατευθυνόμαστε ἐν πνεύματι πρὸς τὸ ἀπόλυτο Εἶναι, ὁ δρόμος μας φαίνεται ἀπείρως μακρύς. Ὁ Θεὸς εἶναι σὰν τὸ πολικὸ ἀστέρι. Πῶς μποροῦμε νὰ φθάσουμε αὐτὸν τὸ φωστήρα ποὺ φαίνεται νὰ ἀπέχει τόσα ἔτη φωτός; Καὶ ξαφνικὰ ἀνακαλύπτουμε ὅτι ὁ πολὺ μακρὺς αὐτὸς δρόμος μπορεῖ νὰ συντμηθεῖ, καὶ ὅτι ὁ Κύριος μπορεῖ νὰ βρεθεῖ πολὺ κοντά μας καὶ νὰ πεῖ: «Ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τῇ καρδίᾳ τοῦ συνιέναι καὶ πιστεύειν»!
-93-
Πῶς πρέπει νὰ ζήσουμε γιὰ νὰ ἀποφύγουμε τὴν πλάνη; Ὅταν στὴν ὀδυνηρὴ κατάσταση ὅλου τοῦ εἶναι μας –πνεύματος, νοῦ, καρδιᾶςκαὶ σώματος– πάσχουμε γιὰ νὰ μὴ ἁμαρτήσουμε, δὲν πρέπει νὰ νομίζουμε ὅτι μετέχουμε στὰ παθήματα τοῦ Χριστοῦ. Μόνο ὁ Θεὸς στὴν κρίση Του μπορεῖ νὰ θεωρήσει τὰ παθήματά μας ὡς μετοχὴ στὴν κένωση τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ Του. Ἡ ὁδὸς μας εἶναι νὰ ταπεινωνόμαστε, νὰ προχωροῦμε διαρκῶς πρὸς τὰ κάτω. Μόνο ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ μᾶςὑψώσει καὶ νὰ μᾶς δοξάσει.
-94-
Δὲν μποροῦμε νὰ ζήσουμε χριστιανικὰ χωρὶς ἔμπνευση. Ἄν κάποιος καλλιτέχνης, κάποιος ἀληθινὸς καλλιτέχνης, ζεῖ μέρα καὶ νύχτα μὲ τὶς εἰκόνες τῆς τέχνης του, τότε ἐμεῖς οἱ χριστιανοὶ ὀφείλουμε νὰ εἴμαστε ἀκόμη πιὸ προσεκτικοί. Ὀφείλουμε νὰ ὑπερβοῦμε τὶς προσπάθειεςτοῦ καλλιτέχνη, γιὰ νὰ ζήσουμε σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου.
-95-
Τὸ σημαντικότερο τώρα εἶναι νὰ ἐμπνέει ὁ Θεὸς τὸν ἀγώνα σας γιὰ τὴ σωτηρία. Ὅταν δίνεται ἡ ἔμπνευση, ὅλη ἡ ζωὴ γεμίζει μὲ φῶς καὶ χαρά. Δὲν παρατηροῦμε πιὰ τὶς λεπτομέρειες.
-96-
Δὲν μποροῦμε νὰ θεωθοῦμε μὲ τὴν ἄσκησή μας. Ἡ θέωση ἐνεργεῖται μὲ τὴν ἐνοίκηση τοῦ Θεοῦ μέσα μας καὶ ὄχι μὲ τὶς δικὲς μας ἱκανότητες. Ἡ φαντασία ἀποτελεῖ ἐδῶ μεγάλο κίνδυνο. Πρέπει νὰ εἴμαστε πολὺ προσεκτικοὶ καὶ νὰ μὴ φανταζόμαστε ὅτι αὐτὸς ὁ προορισμὸς εἶναι στὰ μέτρα μας. Ἀπεναντίας, γιὰ τὸν Θεὸ ὅλα εἶναι δυνατά. Μπορεῖ νὰ ἔλθει νὰ μᾶς βρεῖ ὥς τὸ βάθος τῆς κλίνης μας, ὅταν εἴμαστε τελείως ἀδυναμοι.
-97-
Ὁ πιὸ ὑψηλὸς προορισμὸς τοῦ ἀνθρώπου –νὰ γίνει φορέας τῆς ἄναρχης καὶ ἀτελεύτητης θείας ζωῆς– προϋποθέτει καθολική ἐλευθερία. Ἡ καθημερινὴ ὅμως ζωὴ δείχνει ὅτι ἀπὸ ἔλλειψη γνώσεως καὶ κατανοήσεως ὁ κόσμος ζεῖ μία ἀτέρμονη τραγωδία. Ἄνθρωποι ποὺ ἀγνοοῦν τὸν Θεὸ βρίσκονται στὴν ἐξουσία καὶ ἐνεργοῦν αὐταρχικά· ἑκατομμύρια ὑπάρξεων πάσχουν ἀπὸ τὴν παράλογη καὶ ἀδιέξοδη καταστασή τους. Μὲ τὴν ἔννοια αὐτὴ θὰ ἔπρεπε νὰ στερήσουμε τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὴν ἐλευθερία. Τὸ θεῖο δῶρο τῆς ἐλευθερίας εἶναι κατ’ οὐσίαν ἀναπόσπαστο ἀπὸ τὴ γνώση τοῦ Αἰωνίου. Βρισκόμαστε λοιπὸν στὸ σκοτάδι τῆς ἄγνοιας. Ἡ Ἐκκλησία ὡστόσο συνεχίζει νὰ κηρύττει τὴν ἀναγκαιότητα τῆς ἀπόλυτης αὐτῆς ἐλευθερίας. Γιατί ἂν εἴμαστε προκαθορισμένοι κατὰ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, δὲν ὑπάρχουμε, δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅπως ὁ Χριστός: «Ἐγὼ εἰμι».
-98-
Ὁ Ντοστογιέφσκυ ἔλεγε: «Ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται». Ἡ ἔκφραση αὐτὴ εἶναι ἀπόλυτα σωστὴ στὴν πνευματική της ἔννοια, ἀλλὰ ὄχι στὴν πραγματικότητα ποὺ ζοῦμε. Ποῦ σφάλλει ὁ Ντοστογιέφσκυ, ἂν σφάλλει; Στὸ ἔργο του δὲν ἀναφέρεται στὸν Ἀπόστολο Παῦλο ποὺ λέει: «Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπὸ τινος» (Α’ Κορ. 6,12). Ἔχουμε ἄραγε αὐτὴ τὴν ἀνεξαρτησία, αὐτὴ τὴ δύναμη μέσα μας; Ὄχι βέβαια. Συνεπῶς,στερούμαστε τὴν ἱκανότητα νὰ ζοῦμε σύμφωνα μὲ τὸ χάρισμα αὐτὸ τῆς θείας ἐλευθερίας. Τί νὰ κάνουμε; Ν’ ἀρνηθοῦμε τὸν Χριστό, νὰ προτιμήσουμε τὴν ὁδὸ τοῦ κόσμου; Ἴσως, ἀλλὰ τότε θὰ ζήσουμε καὶ θὰ πεθάνουμε μὲ ἀδιαφορία· ἡ ζωὴ θὰ χάσει τὴν ἀξία της.
-99-
Πῶς νὰ βροῦμε διέξοδο στὴν καθημερινὴ ζωή μας; Πῶς νὰ οἰκοδομήσουμε τὴ σωτηρία μας; Χωρὶς τὸ θεῖο δῶρο τῆς ἐλευθερίας δὲν ὑπάρχουμε, ἀλλὰ ἡ ἐλευθερία αὐτὴ μᾶς ξεπερνᾶ. Εἶναι ἀπαραίτητη, ἀλλά δὲν μποροῦμε νὰ τὴν κατανοήσουμε οὔτε νὰ τὴν ἀντέξουμε. Πῶς νὰ ζήσουμε; Ἡ ὀρθόδοξη ἀσκητική μᾶς δίνει ἀπάντηση. Μὲ αὐτὴν ἀρχίζουμε νὰ ζοῦμε μὲ συναίσθηση τῶν ὁρίων μας καὶ τὸ φόβο τοῦ Θεοῦ.
-100-
Γιὰ νὰ μὴ χάσετε τὴν εὐλογία ποὺ σᾶς ἔδωσε ὁ Θεὸς ἀγωνισθεῖτε ν’ ἀφομοιώνετε κάθε σκέψη ποὺ σᾶς ἐμπνέει καὶ νὰ διώχνετε κάθε λογισμὸ ποὺ σᾶς φονεύει.
-101-
Πῶς νὰ καθαρίσουμε τὴ φύση μας ἀπὸ κάθε ἴχνος τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος; Αὐτὴ εἶναι ἡ ἔννοια τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς. Ἔξω ἀπὸ αὐτὴ δὲν ὑπάρχει σωτηρία.
-102-
Πολλὰ πνεύματα εἶναι ἰσχυρότερα ἀπό μᾶς. Ἂν εἴμαστε ὅμως μὲ τὸν Χριστό, θὰ κατορθώσουμε νὰ τὰ νικήσουμε.
-103-
Οἱ ἐξωτερικὲς ἐκδηλώσεις τῆς ἀσκήσεως, ὅπως εἶναι ἡ τήρηση τῶν νηστειῶν, δὲν ἀρκοῦν. Ὀφείλουμε νὰ ἀναγεννηθοῦμε ἐκ θεμελίων.
-104-
Πῶς νὰ μὴ φοβούμαστε τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή; Στὴν ἀρχὴ τῆς διαμονῆς μου στὸ Ἅγιον Ὅρος ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἦταν γιὰ μένα μία μεγάλη γιορτή: Νὰ ἑτοιμασθῶ, γιὰ νὰ δεχθῶ τὴν ἀποκάλυψη τῆς ἀναστάσεώς μας. Ἂν δεχθοῦμε αὐτὴν τὴν ἀποχὴ ἀπὸ τὴν τροφὴ μὲ ἐμπνευσμένη προσευχή, ὄχι μόνο ὁ ὀργανισμός μας θὰ τὴν ἀντέξει εὔκολα, ἀλλὰ καὶ πολλὲς ἀρρώστιες θὰ θεραπευθοῦν.
-105-
Ὅσοι ἔχουν τὴν εὐλογία νὰ ἔχουν καλὴ ὑγεία καὶ μποροῦν νὰ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν τροφὴ γιὰ μερικὲς ἑβδομάδες, φθάνουν σὲ κατάσταση μακαριότητος. Τὰ πάθη γαληνεύουν. Ζωντανὸ αἴσθημα εἰρήνης καὶ παρουσίας τοῦ Θεοῦ συνοδεύει τὴν προσευχή. Εἶναι κρίμα ποὺ σήμερα δὲν ἔχουμε συχνὰ αὐτὴ τὴν ἀντοχή.
-106-
Σήμερα εἶναι ἀδύνατο νὰ ἐπιβάλλουμε πλήρως τοὺς κανόνες τῆς Ἐκκλησίας. Ἐφόσον εἶστε ὅλοι διαφορετικοὶ ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλο, καθορίστε μόνοι τὴ νηστεία σας (Ἐδῶ ὁ Γέροντας ἀναφέρεται κυρίως στὴν πλήρη ἀποχὴ τροφῆς τῶν τριῶν πρώτων ἡμερῶν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς.)
-107-
Τὸ μειονέκτημα τῶν σαφῶς καθορισμένων κανόνων εἶναι ὅτι καθησυχάζουν τὴ συνείδηση ἐκείνων ποὺ μποροῦν νὰ τοὺς τηροῦν, καὶ τοὺς δίνουν τὴν αἴσθηση ὅτι εἶναι σωσμένοι. Αὐτὸ εἶναι πολὺ ἀφελές. Οἰ Φαρισαῖοι, οἱ ἀσκητὲς καὶ θεολόγοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐγκρατεύονταν ἐπίσης, ἀλλ’ αὐτὸ δὲν ἦταν ἀρκετό. Ὁ Χριστὸς εἶπε: «Ἐὰν μὴ περισσεύσῃ ἡ δικαιοσύνη ὑμῶν πλεῖον (τῶν ἀρετῶν) τῶν Γραμματέων καὶ τῶν Φαρισαίων, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν» (Ματθ. 5,20).
-108-
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τὸ μεγάλο αὐτὸ πνεῦμα ποὺ μᾶς ἔδωσε ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, βεβαιώνει ὅτι ὁ νόμος δὲν ὁδήγησε ποτὲ κανένα στὴν τελειότητα. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μποροῦν νὰ μᾶς βοηθήσουν στὴν ἀρχή. Πράγματι, ἂν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἀφεθοῦμε στὸν ἑαυτό μας, στὸ αὐτεξούσιό μας, μπορεῖ νὰ αἰσθανθοῦμε λίγο χαμένοι.
-109-
Ὁ ἄνθρωπος ποῦ κατόρθωσε νὰ ὑψωθεῖ πάνω ἀπὸ κάθε νόμο, ἔφθασε στὴν κατάσταση τῆς θεώσεως, δηλαδὴ στὴ σωτηρία. Σημαντικότερο εἶναι νὰ ἔχουμε συνείδηση καὶ ὑπευθυνότητα γιὰ τὴν κάθε κίνηση τῆς καρδιᾶς καὶ τοῦ νοῦ μας, παρὰ νὰ ἔχουμε κάποιον κανόνα.
-110-
Εἶναι δυσκολότερο νὰ ἀναπτύσσουμε κάποια ἱκανότητα διακρίσεως, παρὰ νὰ ὁρίζουμε στὸν ἑαυτὸ μας κανόνες.
-111-
Στὴν καθημερινὴ ζωὴ εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ μένουμε σταθερὰ προσηλωμένοι στὶς ὑποδείξεις ποὺ μᾶς δίνει ὁ Θεὸς γιὰ ὅ,τι πρέπει νὰ κάνουμε καὶ γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ τὸ κάνουμε. Δὲν μποροῦμε νὰ ἐλευθερωθοῦμε πάντως τελείως ἀπὸ τοὺς κακούς λογισμούς· κανεὶς δὲν τὸ κατορθώνει οὔτε οἱ πιὸ τέλειοι. Ὅσο μεγάλη καὶ ἄν εἶναι ἡ τελειότητα, δὲν ἐμποδίζει ποτὲ τὸν ἄνθρωπο νὰ νιώσει ταραχή. Ἁπλῶς, μὲ τὴν πείρα τῆς πνευματικῆς ζωῆς αὐτὸ ποὺ ἄλλοτε μᾶς συγκλόνιζε, τὸ ξεπερνοῦμε εὐκολότερα.
-112-
Ὁ Χριστὸς ἀντιτάσσει στοὺς πειρασμοὺς τοῦ διαβόλου στὴν ἔρημο μία ἄμεση ἀπόρριψη, θεμελιώνοντας μάλιστα θεολογικὰ τὶς ἀπαντήσεις Του. Αὐτὸ ἀποτελεῖ μάθημα γιά μᾶς. Κάθε φορὰ ποὺ ἔχουμε κακὸ λογισμό, ὀφείλουμε νὰ τὸν ἀποβάλουμε ἀμέσως, ν’ ἀποφύγουμε τὸν διάλογο μαζί του. Αὐτὸ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ ἀφομοιωθεῖ παρὰ μόνο μὲ μακρόχρονη ἄσκηση, μὲ τὴν ἐνέργεια τῆς χάριτος μέσα μας.
-113-
Τί σημαίνει νὰ οἰκοδομήσουμε τὴ σωτηρία μας; Σημαίνει, μεταξὺ ὅλων ἐκείνων ποὺ βλέπουμε στὴν κοσμικὴ ὕπαρξη, νὰ ἐπιλέξουμε ἐκεῖνο ποὺ εἶναι εὐάρεστο στὸν Θεὸ καὶ ν’ ἀποδεσμευθοῦμε ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ εἶναι ἐναντίον Του. Τότε βλέπουμε σιγὰ-σιγὰ τὴ ζωὴ μας ν’ ἀλλάζει. Νὰ εἶστε ὅμως ὑπομονετικοί. Ὁ Θεὸς μπορεῖ ἀσφαλῶς νὰ μᾶς ἐπισκεφθεῖ σὲ μιὰ στιγμὴ καὶ νὰ μᾶς ἀνοίξει τὰ μάτια γιὰ τὴν αἰωνιότητα. Ἀλλά γενικότερα αὐτὸ εἶναι ὑπόθεση πολλῶν χρόνων καὶ δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ ὅ,τι μπορεῖ νὰ δημιουργήσει ἡ φαντασία. Διαβάστε τὸν Σιλουανό: Θὰ δεῖτε ὅτι ἡ κατάστασή του ἦταν πάντοτε ἐν τῷ Θεῷ. Θὰ κατανοήσετε τὸν λόγο του, ὅταν λέγει ὅτι οἱ Ἅγιοι δὲν περνοῦν οὔτε ἕνα δευτερολεπτο χωρὶς προσευχή.
-114-
Πῶς νὰ διακρίνουμε τοὺς λογισμοὺς ποὺ ἔρχονται ἀπὸ ἔξω κι ἐκείνους ποὺ γεννιοῦνται στὴν καρδιά μας; Ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἡ διείσδυση τῆς δαιμονικῆς ἐνέργειας εἶναι τόσο λεπτή, ποὺ τὴ θεωροῦμε ὡς μέρος τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἡ ἐπιστήμη ποὺ κληρονομήσαμε ἀπὸ τοὺς πατέρες μᾶς βοηθεῖ, ἀλλὰ δὲν ἀρκεῖ. Ἡ δυσφορία, ἡ ταραχὴ ποὺ προκαλεῖ κάποιοςλογισμος στὴν καρδιὰ μας εἶναι σημεῖο ὅτι προέρχεται ἀπὸ τὸν ἐχθρό. Αὐτὸ ἰσχύει κυρίως γιὰ λογισμοὺς βλασφημίας. Ἂν δὲν αἰσθανόμαστε χαρὰ καὶ εὐχαρίστηση ἀπὸ τὸν λογισμὸ ποὺ ἔχουμε στὴν καρδιά μας, σημαίνει ὅτι αὐτὸς δὲν εἶναι ἀπὸ τὸν Θεό, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν ἐχθρὸ ποὺ εἰσβάλλει μέσα μας.
-115-
Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ διακρίνουμε ἐκεῖνο ποὺ γεννιέται στὴν καρδιά μας ἀπὸ τὴν ἐπήρεια τοῦ ἐχθροῦ. Σ’ αὐτὸ φθάνει κανείς προοδευτικὰ μὲ τὴν ἄσκηση, μὲ τὸν ἀγώνα ἐναντίον τῶν παθῶν, ποὺ ἐμεῖς, τὰ τέκνα τοῦ Ἀδάμ, φέρουμε μέσα μας. Σιγὰ-σιγὰ ἀρχιζουμε ἔτσι νὰ διακρίνουμε, νὰ αἰσθανόμαστε ὅτι τέτοιος λογισμός, τέτοια κίνηση τῆς ψυχῆς, δὲν εἶναι ἀπὸ τὸν Θεό, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν ἐχθρό. Αὐτὸ δὲν γίνεται μὲ στοχασμό, ἀλλὰ μὲ αἴσθηση, μὲ ἄμεση διαίσθηση, ἐξαιρετικά λεπτὴ καὶ δυσδιάκριτη, ποὺ εἶναι πάντοτε ἀποτέλεσμα μακροχρόνιας ἀσκησεως. Κατὰ τὸν Ἅγιο Ἰσαὰκ καὶ τὸν πατέρα μας Σιλουανό, ἡ διάκριση ἐξαρτᾶται ἐπίσης ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργεῖ στὴν καρδιά, ἀπὸ τὴν πείρα τῆς χάριτος καὶ τῶν δαιμονικῶν ἐπιθέσεων ποὺ ἔχουμε. Ἡ ἐλάττωση ἢ ἡ ἀπώλεια τῆς χάριτος εἶναι σημεῖο ὅτι ὁ λογισμὸς προέρχεται ἀπὸ τὸν ἐχθρό. Ἀντιθέτως, ὁ λογισμὸς ἔρχεται ἀπό τὸν Θεό, ἀπὸ τὸν ἄγγελο ἢ ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὅταν μᾶς γεμίζειχαρα καὶ μᾶς παρέχει ἰδιαίτερη εἰρήνη.
-116-
Τὸ καλύτερο εἶναι νὰ μὴ δίνουμε προσοχὴ στοὺς λογισμούς, ἀλλὰ νὰ βυθιζόμαστε στὴν προσευχή, νὰ συνομιλοῦμε μὲ τὸν Θεὸ διὰ τῆςπροσευχῆς.
-117-
Ὑπάρχουν διάφοροι τρόποι νὰ ἀντιδροῦμε στοὺς κακούς λογισμούς, νὰ ἐλευθερώνουμε τὸ πνεῦμα μας ἀπὸ κάθε ἐμπαθῆ ἤ βλάσφημο λογισμό. Ὁ πρῶτος, ποὺ συνιστοῦν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἡ μετάνοια. Ὁ δεύτερος εἶναι νὰ στρέφουμε τὴν προσοχὴ καὶ τὸ εἶναι μας σὲ κάτι ἄλλο. Ὅταν τὸ ἐνδιαφέρον μας γι’ αὐτὸ τὸ ἄλλο ἐντείνεται, ὁ ἐχθρὸς παύει νὰ ἐνδιαφέρεται καὶ μᾶς ἐγκαταλείπει.
-118-
Ἂν τὰ πάθη εἶναι δυνατὰ καὶ ἂν κάποιος φοβερός, ἄγριος,ἁμαρτωλὸς λογισμὸς δὲν θέλει νὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, δὲν μᾶς ἀπομένει παρὰ νὰ παλαίψουμε μὲ τὸ κλάμα, ὅσον καιρὸ τὸ κακὸ αὐτὸ πνεῦμα ἐπιμενει.
-119-
Ὁ νοῦς μας βρίσκεται σὲ διαρκῆ πάλη μὲ τὸ νοῦ τοῦ ἐχθροῦ. Γιὰ νὰ οἰκοδομήσουμε τὴ ζωή μας, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ στάση αὐτὴ τοῦ συνεχοῦς ἀγώνα. Γιατί, ἂν κοιμόμαστε, ἀφήνουμε τὸν ἐχθρό, ποὺ δὲν κοιμᾶται ποτέ, νὰ κάνει τὴ δουλειά του καὶ κινδυνεύουμε νὰ χάσουμε τὴ σωτηρία μας.
-120-
Ἡ νήψη. Ἰδοὺ μὲ τί πρέπει νὰ ἀρχίσουμε, ὥστε τίποτα, ἂν εἶναι δυνατό, νὰ μὴ γίνεται χωρὶς τὸν Θεό.
-121-
Ὁ κόσμος ποὺ μᾶς περιβάλλει ζεῖ σήμερα περισσότερο δυναμικά παρὰ ἄλλοτε. Ἀλλὰ ὅσο πιὸ πολλὴ κίνηση ὑπάρχει στὸν κόσμο, τόσο πιὸ δύσκολο γίνεται νὰ φυλάξουμε χριστιανικὴ συνείδηση. Προσβαλλόμαστε ἀπὸ παντοῦ, ἀπ’ ὅλα τὰ εἴδη τῶν ἀντιλήψεων ποὺ ταράσσουν τὴν ἐπιφάνεια τῆς ζωῆς μας. Στὶς θύελλες τῆς ἐποχῆς μας ἁρμόζει πάντοτε νὰ γρηγοροῦμε. Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο πράγμα ποὺ σᾶς ζητῶ: Ἀκοῦτε τὸν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, «γρηγορεῖτε» καὶ πάψτε νὰ εἶστε παιδιά!
-122-
Ἂς φυλάξουμε τὴν προσοχὴ αὐτή, ποὺ διατηρεῖ τὸ σῶμα μας σὲ συνεχῆ ἔνταση. Χάρη στὴν ἔνταση αὐτή, ἀκόμη καὶ στὸν ὕπνο, μποροῦμε νὰ ἔχουμε στὸ νοῦ τὸ σκοπὸ τῆς ζωῆς μας. Ἡ προσευχὴ μπορεῖ νὰ εἰσδύσει ὡς ἐκεῖνο ποὺ ὀνομάζουν οἱ ψυχολόγοι ὑποσυνείδητο. Ἕνας ἀληθινὸς ἀσκητὴς ἐλέγχει πάντοτε τὸν ἑαυτό του, ἀκόμη καὶ στὸν ὕπνο. Ἂν ἀναδυθοῦν κακοὶ λογισμοί, ἐγείρεται καὶ προσεύχεται. Ἔτσι σιγὰ-σιγὰ ἡ συνείδηση θὰ φωτίσει ὅλα ὅσα κάνουμε στὴν καθημερινή μας ζωή.
-123-
Μὴν ἀφήνετε τὰ πράγματα τοῦ κόσμου νὰ σκορπίζουν τὸν νοῦ σας. Συγκεντρῶστε ὅλη τὴν προσοχή σας, ἀφιερῶστε ὅλη τὴν ἐνέργειά σας σὲ μία ζωὴ ποὺ ν’ ἀνταποκρίνεται στὸ πνεῦμα τῶν ἐντολῶν τοῦ Εὐαγγελίου.
-124-
Ἂς ἐλέγχουμε τὸ νοῦ μας ἔναντι τῶν περισπασμῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ κόσμου. Ποτὲ ὁ νοῦς δὲν θὰ μπορέσει νὰ μείνει σταθερὰ στὸν Θεὸ χωρὶς ἀσκητικὴ προσπάθεια. Ἤδη ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ ὀφείλουμε νὰ μάθουμε νὰ παραμένουμε στὸ Θεό, ὅπως ἀκριβῶς θὰ συμβεῖ μὲ τὸ πνεῦμα μας μετὰ τὸ θάνατο.
-125-
Ὅταν μιλοῦμε γιὰ τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ στὸ πνεῦμα μας, δὲν σημαίνει ὅτι βλέπουμε τὸν Θεό, ἀλλὰ ὅτι ὁ Θεὸς μᾶς βλέπει. Ἰδοὺ ἡ ὀρθή στάση: Ἐνεργοῦμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι παρὼν καὶ μᾶς κοιτάζει.
-126-
Στὸ θέμα τῶν ὀνείρων δὲν μπορῶ νὰ πῶ περισσότερα ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος. Κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἡ καλύτερη στάση εἶναι νὰ μὴν τὰ πιστεύουμε. Γιὰ νὰ μᾶς πείσει νὰ πιστέψουμε στὰ ὁράματά μας, μπορεῖ ὁ ἐχθρὸς πράγματι νὰ ὑποκινήσει ὄνειρα ποὺ πραγματοποιοῦνται ἀκολούθως στὴν καθημερινὴ ζωή. Πρέπει λοιπὸν νὰ εἴμαστε πολὺ «φρόνιμοι». Ἀρκεῖ μία φορὰ νὰ μᾶς συμβεῖ, καὶ νὰ ἡ πλάνη μὲ ὅλους τοὺς κινδύνους της. Ἐμεῖς ἔχουμε τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Ἀποστόλων: Μᾶς ἀρκεῖ.
-127-
Εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ μὴν ἐπιδιώκουμε ποτὲ νὰ ἀποκτήσουμε ἔκδηλα σημεῖα τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ, ὅπως π.χ. τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας.
-128-
Νὰ ζοῦμε τὸν Χριστὸ μόνοι καὶ γιὰ τὸν ἑαυτό μας, σὲ διασταση ἀπὸ τοὺς ἄλλους, σημαίνει νὰ ζοῦμε τὴν ἀνεπάρκεια τοῦ ἀνθρωπίνου ὄντος γιὰ τὴ χριστιανικὴ ζωή. Ἀντιθέτως, ὅταν δύο, τρεῖς, τέσσερεις ἤ περισσότεροι συναθροίζονται γιὰ τὸν ἴδιο σκοπό, ἡ δύναμη τοῦ καθενός πολλαπλασιαζεται στὸ ἄπειρο. Λέει ἡ Γραφή: «Οὐαὶ τῷ ἐνί». Ἀπ’ ἐναντίας οἱ δύο μποροῦν ἤδη νὰ εἶναι ἀκλόνητοι.
-129-
Τὸ σημαντικὸ σὲ μία ἀδελφότητα εἶναι νὰ ἔχουμε ὅλοι τὴν ἴδια θεώρηση τῶν πραγμάτων, γιὰ νὰ οἰκοδομήσουμε μὲ σύμπνοια τὴν προσωπικὴ μας σωτηρία, τὴ σωτηρία τῶν γύρω μας καὶ ὅλων ἐκείνων ποὺ ἔρχονται κοντά μας.
