Περί ἔρωτος…

Συνέντευξη τοῦ Χόρχε Μπουκάϊ στό BHMagazino (20/12/2009).

[ Ὁ ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής καί συγγραφέας τῶν μπέστ σέλερ, «ὁ Ἀργεντινός Ἴρβιν Γιάλομ» γιά ὁρισμένους, βρέθηκε στήν Ἀθήνα μέ ἀφορμή τήν ἔκδοση τοῦ νέου του βιβλίου καί μᾶς μίλησε γιά τόν ἔρωτα, τήν ἀγάπη, τήν ψυχανάλυση καί τή σημασία τοῦ νά εἶσαι ὁ Χόρχε Μπουκάι. «Ἔρωτας εἶναι νά ἀγαπᾶς τίς ὁμοιότητες καί ἀγάπη νά ἐρωτεύεσαι τίς διαφορές» εἶναι τό ἐπιμύθιο στήν τελευταία ἱστορία αὐτοῦ τοῦ πληθωρικοῦ Ἀργεντινοῦ, πού τελικά ἀπομυθοποιεῖ τόν «μύθο» τοῦ ἔρωτα. ]

Τελικά, ποιά εἶναι ἡ μεγαλύτερη παρανόηση γιά τόν ἔρωτα;

«Ἀπό ποῦ νά ἀρχίσω; Τό νά συγχέουμε τήν ἀγάπη μέ τόν ἔρωτα. Τό νά εἶσαι ἐρωτευμένος εἶναι ἕνα πάθος. Τό νά ἀγαπᾶς σημαίνει νά αἰσθάνεσαι. Τό πάθος διαρκεῖ πολύ λίγο. Εἶναι πολύ ἔντονο, ἀλλά πολύ σύντομο. Τόσο σύντομο πού οἱ συγγραφεῖς βρίσκονται σέ διαφωνία μεταξύ τους γιά τή διάρκειά του. Ἀπό τρία λεπτά ὡς τρεῖς μῆνες. Ἄν διαρκέσει περισσότερο, δέν εἶναι πάθος. Εἶναι συναίσθημα ἤ βίτσιο. Μία ἄλλη παρανόηση εἶναι ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι κατ’ ἀνάγκην αἰώνια. Εἶναι ἐφικτό, ἀλλά δέν εἶναι πάντα ἔτσι. Ἡ ἀγάπη εἶναι αἰώνια ὅταν καί οἱ δύο εἶναι ἱκανοί νά τρέφουν τή φλόγα, διαφορετικά ὄχι. Ἕνα ἄλλο λάθος εἶναι νά πιστεύουμε ὅτι ἡ πραγματική ἀγάπη συνδέεται μέ τή θυσία. Ἡ πραγματική ἀγάπη δέν σημαίνει ὅτι πεθαίνεις γιά τόν ἄλλον, ἀλλά τό ὅτι ζεῖς γιά ἐκεῖνον. Καί αὐτό δέν εἶναι τό ἴδιο. Καί ἄλλα πολλά…».

Οἱ περισσότεροι ἔχουμε βιώσει αὐτά πού λέτε, ἀλλά παρ’ ὅλα αὐτά ἐπιμένουμε στή σύγχυση. Ἀπό ποῦ πηγάζει αὐτή ἡ ἀνάγκη;

«Θέλουμε νά πιστεύουμε ὅτι τά πάντα θά διαρκοῦν γιά πάντα. Ἐπειδή ἡ μονιμότητα μᾶς ἐπιτρέπει νά προβλέπουμε. Ὅ,τι εἶναι ἀβέβαιο μᾶς ἀνησυχεῖ. Τό νά σκεφτοῦμε ὅτι κάποιος θά πάψει νά μᾶς ἀγαπάει εἶναι πολύ ἐπώδυνο. Ἑπομένως βάζουμε ἕνα στοίχημα γνωρίζοντας ὅτι δέν μποροῦμε νά τό κερδίσουμε. Ἄς ποῦμε ὅτι ἐσύ καί ἐγώ εἴμαστε ζευγάρι. Καί μέ ρωτᾶς ἄν θά σέ ἀγαπῶ γιά πάντα. Ἄν σοῦ ἀπαντοῦσα εἰλικρινά λέγοντας “σέ ἀγαπῶ, ἀλλά δέν ξέρω τί θά γίνει αὔριο”, ἐσύ δέν θά ἤθελες νά εἶσαι πιά μαζί μου. Ἄν σοῦ ἔλεγα “θά σέ ἀγαπῶ γιά ὅλη μου τή ζωή”, καί ἐγώ καί ἐσύ θά ξέραμε ὅτι λέω ψέματα ἀλλά μπορεῖ νά μοῦ χαμογελοῦσες καί νά μοῦ ἔλεγες “καί ἐγώ ἐπίσης”. Ὁ τρόπος νά ἀπαντήσεις σέ αὐτή τήν ἐρώτηση χωρίς νά πεῖς ψέματα ἤ νά κάνεις τόν ἄλλον νά θυμώσει εἶναι ὁ ἑξῆς: “Σήμερα σέ ἀγαπῶ γιά πάντα. Αὔριο δέν ξέρω”».

Ὁ ἔρωτας εἶναι «πάντα ψευδαίσθηση», ὅπως λέτε στό βιβλίο; Ἀποκλείεται νά εἶναι κάποιος ἐρωτευμένος καί νά βλέπει τόν ἄλλον ὅπως εἶναι;

«Ἰδιότητα τοῦ πάθους εἶναι ὅτι εἶναι τυφλό. Εἶναι πιθανόν νά δεῖς τόν ἄλλον ὅπως εἶναι, ἀλλά αὐτό θά εἶναι σύμπτωση. Ὅταν εἶσαι ἐρωτευμένος τό μόνο πού σέ ἐνδιαφέρει εἶναι νά εἶσαι ἐρωτευμένος. Ξέρω ὅτι αὐτή τή στιγμή κανείς ἀπό ἐμᾶς ἐδῶ δέν εἶναι ἐρωτευμένος. Πῶς τό ξέρω; Ἄν ἤμασταν ἐρωτευμένοι, δέν θά ἤμασταν ἐδῶ…».

Ἡ ἀγάπη πού περιγράφετε προϋποθέτει τήν ἐνδοσκόπηση καί τήν ὡρίμανση. Δηλαδή δέν μπορεῖ νά συμβεῖ ὅταν εἴμαστε νέοι καί ἀνώριμοι;

«Ἡ ἀγάπη εἶναι πάντα ἐφικτή. Αὐτό πού δέν εἶναι ἐφικτό εἶναι νά γίνει σχέδιο ζωῆς. Ἐξαρτᾶται καί πῶς προσδιορίζει κάποιος τήν ἀγάπη. Ὁ ὁρισμός πού ἐμένα περισσότερό μοῦ ἀρέσει εἶναι τοῦ θεραπευτῆ καί συγγραφέα Γιόζεφ Τσίνκερ: “Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ χαρά γιά τό ὅτι ὑπάρχει καί μόνο ὁ ἄλλος”. Ὅταν κάποιος εἶναι ἐρωτευμένος εἶναι χαρούμενος ἐπειδή ὁ ἄλλος εἶναι δικός του. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἀπελευθερωτική. Ξέρετε, ἕνας ἀργεντινός θεραπευτής πού λέγεται Χόρχε Μπουκάι λέει ὅτι “ἡ ἐνήλικη ἀγάπη εἶναι ἡ ἀπόφαση νά κοπιάσεις γιά τήν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου ὥστε νά ἐπιλέξει νά κάνει ὅ,τι θέλει μέ τή ζωή του. Ἀκόμη καί ἄν δέν συμπεριλαμβάνει ἐσένα σέ αὐτήν”. Καί αὐτό μπορεῖ νά συμβεῖ μόνο ὅταν κάποιος εἶναι ἐνήλικος».

Πῶς φτάνει κανείς σέ αὐτό τό σημεῖο; Μέσω τῆς θεραπείας;

«Ὄχι ἀπαραίτητα. Πιστεύω ὅτι εἶναι μία φυσική κατάκτηση. Ἄν κάποιος μπορεῖ νά βάλει σέ δεύτερη μοίρα τόν ἐγωισμό του καί δέν θέλει νά ἐλέγχει τόν πνευματικό δρόμο τοῦ κάθε ἀνθρώπου, τότε θά συναντηθεῖ μέ τήν ἀγάπη. Μπορεῖ νά εἶναι μία φυσική ἐξέλιξη ἤ νά συμβεῖ μέσα ἀπό θεραπεία».

Εἶστε ἀκόμη μπερδεμένος στή ζωή σας;

«Ἔχω ὑπάρξει πάρα πολύ, ἀλλά τελευταία διανύω μία ἐποχή ἀρκετά ἐλεγχόμενη. Δέν ξέρω ὅμως πόσο θά διαρκέσει. Τό νά εἶσαι θεραπευτής δέν σέ θεραπεύει οὔτε σέ ἐμβολιάζει».

Γιατί χρησιμοποιεῖτε παραβολές στά βιβλία σας;

«Εἶμαι ἐγγονός τεσσάρων παππούδων ἀπό τούς ὁποίους οἱ δύο ἦταν Ἄραβες καί οἱ ἄλλοι δύο Ἑβραῖοι. Ἔμαθα ἀπό πολύ μικρός νά χρησιμοποιῶ τά παραμύθια ὡς παράδειγμα. Ἔμαθα ἀργότερα, ὡς θεραπευτής πιά, ὅτι θά μποροῦσα νά χρησιμοποιήσω αὐτά τά παραμύθια μέ τούς ἀσθενεῖς μου. Ὅταν ἄρχισα νά γράφω, τό ἔκανα γιά τούς ἀσθενεῖς μου. Γιά νά τούς διηγηθῶ ἱστορίες πού θά μποροῦσαν νά τούς φανοῦν χρήσιμες. Τά παραμύθια ἔχουν ἐξαιρετική γοητεία γιατί δέν ἀπευθύνονται στή διάνοια τῶν ἀνθρώπων. Τό κεφάλι εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖ πού βρίσκεται τό πρόβλημα. Ἑπομένως ἀμύνεται. Τό παραμύθι ἀπευθύνεται στό συναίσθημα καί βοηθάει νά χτίσεις μία γέφυρα μέ τή λογική νά ψάξεις τήν ἀλήθεια μέσα ἀπό τήν καρδιά. Ἄν ὁ ἀσθενής μπορεῖ νά ἀντιληφθεῖ ὅτι αὐτό πού τοῦ συμβαίνει εἶναι ἀκριβῶς τό ἴδιο πού συμβαίνει στόν πρωταγωνιστή τῆς ἱστορίας, μπορεῖ νά βρεῖ μιὰ νέα λύση στό πρόβλημά του. Μιὰ λύση πού τό μυαλό ἔχει ἀποκλείσει, ἀλλά ἡ καρδιά του μπορεῖ νά ἐπιλέξει».

Ἔχετε γράψει ὅτι πρέπει νά μάθουμε στά παιδιά νά ἐπαναστατοῦν. Πῶς φθάνει κανείς στό ἄλλο ἄκρο, στή βία; Ἔχετε γράψει, γιά παράδειγμα, ὅτι αὐτό γίνεται ἐπειδή ἀπό κάποιον λείπει ἡ ἀγάπη καί προσπαθεῖ νά προκαλέσει κάποια ἀντίδραση τῶν ἄλλων, ὅπως φόβο…

«Γιά νά κάνεις μία ἐπανάσταση δέν χρειάζεται νά σκοτώσεις κάποιον. Ἡ ἐπαναστατικότητα δέν εἶναι συνώνυμη τῆς βίας. Νομίζω ὅτι αὐτή ἡ ἐξήγηση τῆς βίας ὡς συνέπειας τῆς ἔλλειψης ἀγάπης ἰσχύει κυρίως γιά τούς θεραπευτές. Γιά μένα ἕνας ἄνδρας πού χτυπάει τή γυναίκα του εἶναι ἄρρωστος. Γιά τή σύζυγό του εἶναι τέρας. Ἐγώ θά προσπαθοῦσα νά τόν βοηθήσω μέσω τῆς θεραπείας. Ἐκείνη θά ἔπρεπε νά τόν ἐγκαταλείψει. Μποροῦμε νά καταλάβουμε τούς νέους πού εἶναι βίαιοι, ὄχι ὅμως καί νά δικαιολογήσουμε τή βία. Ὁπωσδήποτε σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἀσχοληθοῦμε μέ τίς αἰτίες της. Ἀλλά ὑπεκφεύγω. Γιά νά σοῦ ἀπαντήσω, θά σοῦ πῶ μιὰ ἱστορία.

Ἦταν κάποτε ἕνας γιατρός. Φεύγοντας ἀπό τήν πόλη ὅπου ἔμενε γιά νά πάει σέ δουλειά συνάντησε τήν πανούκλα πού ἔμπαινε στό χωριό. Τῆς λέει: “Πάλι ἐδῶ;”. Καί ἐκείνη ἀπαντᾶ: “Εἶναι ἡ σειρά μου”. “Πόσους θά πάρεις αὐτή τή φορά;”. “Λίγους, 1.200”. Ἔπειτα ἀπό δέκα ἡμέρες, καθώς ἔφευγε ἀπό τό χωριό, συνάντησε πάλι τήν πανούκλα ἡ ὁποία ἔφευγε καί αὐτή. “Μοῦ εἶπες ψέματα. Εἶπες 1.200 καί πῆρες 5.000”. Καί ἐκείνη ἀπάντησε: “Ἐγώ; Ἐγώ πῆρα 1.200. Τούς ὑπόλοιπους τοὺς σκότωσε ὁ φόβος”. Ζοῦμε σέ μιὰ ἐποχή ὅπου κάποιους θά μᾶς σκοτώσει ἡ κρίση. Ἀλλά πρέπει νά μάθουμε ὅτι ὁ φόβος θά σκοτώσει τούς ὑπόλοιπους».

Δημοσιεύθηκε στό BHMagazino, τεῦχος 479, σέλ. 28-34, 20/12/2009.