Δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητηθεῖ ὄτι τὰ ΜΜΕ προσφέρουν σὲ ἀρκετὰ μεγάλο βαθμὸ καὶ «κατασκευὲς» πιστὲς στὴν πραγματικότητα, δηλαδὴ χωρὶς ἀλλοιώσεις ἢ τουλάχιστον οὐσιώδεις ἀλλοιώσεις. Τοῦτο συμβαίνει κυρίως σέ επιμέρους θέματα («οὐδέτερα» ἢ θέματα ὄπου ἡ πιστὴ μεταδοση τῆς πληροφορίας εἶναι ἀναπόφευκτη)….
Ὑπαρκτὴ ὄμως στὴ σημερινή μας ἐπικοινωνιακὴ πραγματικότητα εἶναι καὶ ἡ παθολογικὴ μορφὴ κατασκευῆς. Ἡ λογικὴ τῆς ἀγορᾶς, πού κυριαρχεῖ ἰδίως στὰ ἰδιωτικὰ ΜΜΕ (κατὰ κανόνα, κερδοσκοπικὲς ἐπιχειρήσεις), μετατρέπει συχνὰ τὴν εἴδηση σὲ ἐμπόρευμα (γι’ αὐτὸ ἡ δραματοποίηση τῆς καθημερινῆς ζωῆς). Τοῦτο ἤδη ἀφαιρεῖ ἀπὸ τὴν εἴδηση μέρος τῆς γνησιότητάς της. Συγχρόνως, αὐτὸς ποὺ ἐξουσιάζει τὴν ἐπικοινωνικὴ διαδικασία ἔχει ἀντικειμενικὰ τὴ δυνατότητα νὰ ἐπιδιώξει χειραγώγηση τοῦ πολίτη πρὸς μια κατεύθυνση συμφωνη μὲ τὶς ἀποψεις καὶ τὰ συμφέροντά του, πρὸς τὴ διαμόρφωση μιας κοινωνίας τῆς δικῆς του προτίμησης. Στὴν ἐπιδίωξη αὐτὴ μπορεῖ νὰ συμβάλει ἡ κατασκευαζόμενη πραγματικότητα. Για μια τέτοια βαθμιαία κατασκευὴ ἀρκεῖ πολλὲς φορὲς καὶ ἐλαφρότατη «διόρθωση» τῆς εἴδησης. Τὸ κυριότερο ὄμως ( καὶ εὐρέως ἐφαρμοζόμενο) μέσο για τὸ σκοπὸ αὐτὸ τὸ προσφέρει ἡ δυνατότητα ἐπιλογής, ἱεράρχησης καὶ ἀποσιώπησης εἰδήσεων.
Τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν ὄσων συμβαίνουν καθημερινὰ ἀνὰ τὸν κόσμο μοιραία δὲν μπορεῖ νὰ φθάσει (λόγω τῆς πληθώρας τους) καὶ δὲν φθάνει πράγματι στὸν ἀναγνώστη, ἀκροατὴ ἢ τηλεθεατή. Στὴν ἀναγκαία διαδικασία τῆς ἐπιλογῆς τῶν εἰδήσεων, πολλᾶ συμβάντα εἴτε ὑποβαθμίζονται εἴτε κόβονται τελείως, ἀποκρύπτονται, «ξεχνιοῦνται». Ἄλλα πάλι παίρνουν δυσανάλογα μεγάλες, συχνὰ τρομακτικὲς διαστάσεις. Ἡ διακρίση τοῦ τί εἶναι «εἴδηση» ( κατ’ ἀκριβολογία, τί εἶναι μεταδόσιμη εἴδηση) καὶ τί ὄχι καὶ ἡ ἱεράρχηση τῶν μεταδόσιμων εἰδήσεων γίνονται στὴν καλύτερη περιπτωση μὲ ὑποκειμενικὰ κριτήρια ( τὶς ἀπαραίτητες σχετικὲς ἀξιολογήσεις δυσχερῶς τὶς συμμερίζονται ἐξίσου ὅλοι) καὶ στὴ χειρότερη μὲ κριτήρια σκοπιμότητας ποὺ καταλήγουν στὴ διαμόρφωση μηχανισμοὺ ἐλέγχου τῆς «πραγματικότητας».
Ἡ διαμόρφωση ἀλλοιωμένης πραγματικότητας διευκολύνεται ἆν ὀ δέκτης τοῦ ἔντυπου ἢ ἠλεκτρονικοῦ μηνύματος τὸ προσλαμβάνει παθητικᾶ. Φαινόμενο συνηθέστατο, ὄταν τὸ μήνυμα περνάει ἀπὸ τὴν ἠλεκτρονικὴ εἰκόνα, ποὺ καθηλώνει, ἀκινητοποιεῖ ( καὶ πνευματικὰ) τὸν μέσο θεατή, ἰδίως ἐκεῖνον ποὺ εἶναι εὐεπίφορος σὲ ἀνορθολογικὲς σκέψεις καὶ συμπεριφορές. Αὐτὲς οἰ συμπεριφορές, μάλιστα, συχνὰ ἐκτρέφονται καὶ ἐνισχύονται μὲ ἰδιαίτερο ζῆλο ἀπὸ τὰ ΜΜΕ, ἀφοὺ διευκολύνουν τὴ χειραγώγηση τοῦ πολίτη. Πάθη καὶ φανατισμοί, δεισιδαιμονίες καὶ μεταφυσικὲς ἐνοράσεις εἶναι καταστάσεις ἀρεστὲς στοὺς κάθε λογὴς σύγχρονους δημαγωγούς. Ἀντιθετα ἡ νηφάλια καὶ ἤρεμη σκέψη καὶ ὀ ὀρθολογισμὸς ὁδηγοῦν στὴν καλύτερη κατανόηση καὶ ἐξήγηση τοῦ ὅποιου μεταδιδόμενου για ἐνημέρωση μηνύματος. Ἀνοίγει τὰ μάτια καὶ ἐκείνου ποῦ εἶχε ὦς τώρα ἄγνοια. Ἀλλὰ δυσκολεύει τὴν ἐμπορευματοποίηση τῆς εἴδησης καὶ ἐνισχύει τὴν ἐνεργὸ στάση, ἐπομένως καὶ τὴ δυνατότητα ἀντιστάσης τοῦ δέκτη.
Συνήθως, σχετικὰ μὲ τὶς κακὲς ἐπιλογὲς ἢ τὰ χαμηλοὺ ἐπιπέδου δημοσιεύματα ἢ ἐκπομπές, λέγεται ἀπὸ πολλοὺς ἀρμόδιους τῶν ΜΜΕ ὄτι τὴν εὐθύνη για τὴν ποιότητά τους τὴν ἔχει ὀ δέκτης- καταναλωτής, ἀφοὺ τελικὰ αὐτὸς ἀποδέχεται τὴν προσφορὰ ( «αὐτὰ θέλει ὀ κόσμος»), ἐνῶ εἶναι ἐλεύθερος νὰ τὴν ἀπορρίψει («ἆν δὲν τοῦ ἀρέσει, ἂς μὴν ἀγοράσει τὴν ἐφημερίδα ἢ ἂς ἀγοράσει ἄλλη ἢ ἂς κλείσει τὸ ραδιοφωνο ἢ τὴν τηλεόραση ἢ ἂς γυρίσει τὸ κουμπὶ σὲ ἄλλο σταθμό»). Ἡ θέση αὐτή, ἆν εἶναι εἰλικρινής, παραγνωρίζει, πρῶτον, ὄτι οἰ ἐπιλογὲς εἶναι περιορισμένες, ὀ κίνδυνος ἀλλοιωτικὴς ἐπέμβασης στὴν πραγματικότητα εἶναι γενικευμένος καὶ ἡ προτίμηση θὰ πρέπει νὰ δοθεῖ σὲ κάποια ἐπιλογὴ για νὰ μῆ μείνει αὐτὸς ποὺ θέλει ἐνημέρωση σὲ πλῆρες σκότος. Καὶ παραγνωρίζει, δεύτερον, ὄτι ὀ καταναλωτής μπορεῖ νὰ συμμετέχει ἐνεργὰ καὶ ἀποτελεσματικά, ἀφοὺ πρώτα ἔχει πλήρη καὶ ἀντικειμενικὴ ἐνημέρωση, τὴν ὁποία ὄμως τοῦ στεροῦν.
(Η «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ» ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, Ἐκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ).
http://fdathanasiou.wordpress.com
