Στήν Ἱεραρχία τοῦ πρώτου δεκαημέρου του Ὀκτώβρη κατατέθηκαν προβληματισμοί πού συχνά πυκνά σέ παρόμοιες Συνάξεις ἀκούγονται. Κυρίαρχη θέση στήν ἀγωνία ἀρκετῶν Ἱεραρχῶν ἔχει ἡ διαφαινόμενη προσπάθεια ἀπομάκρυνσης τῶν θρησκευτικῶν συμβόλων ἀπό διάφορους χώρους (νοσοκομεῖα, δικαστήρια, σχολεῖα κτλ.) καί κυρίως ἡ δικαιολογημένη καχυποψία γύρω ἀπό τή διδασκαλία τῶν Θρησκευτικῶν ἀπό τήν ἐκπαίδευση.
Ἡ Ἱεραρχία ἄκουσε, διαλέχθηκε καί ἀποφάσισε: Ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή τῆς Παιδείας, διευρυνόμενη μέ εἰδικούς, νά μελετήσει τά ὅσα στοιχεῖα κατατέθηκαν καί νά ἀσχοληθεῖ ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος προκειμένου νά ἐπικοινωνήσει μέ τούς ἁρμόδιους, ἐάν καί ἐφ΄ ὅσον προκύψει πραγματικός λόγος ἀνησυχίας.
Καί μόνο αὐτή ἡ νουνεχής τακτική τῆς Διοικούσας Ἐκκλησίας ξεσήκωσε θύελλα ἐμπρηστικῶν τίτλων ὅπως «Ἱερά Ἐξέταση», «Ποῦ ἀντλεῖ τό δικαίωμα ἡ Ἐκκλησία (κατά πολλούς τό παπαδαριό) νά ἐλέγχει τά βιβλία» καί ἄλλα πολλά.
Σκέφτηκα ὅτι ἐκτός ἀπό κάποιες ραδιοφωνικές ἁψιμαχίες μοῦ ἐπιβάλλεται νά ἀποτυπώσω τίς σκέψεις μου ἐπάνω στό καυτό θέμα ποὺ ἔρχεται (;), μέσα στίς πολλές σκοτοῦρες πού ἔχει ὁ λαός μας.
Κατέφυγα στόν μακαρίτη Αντωνη Τριτση. Μή νομίσει κανείς πώς δέν ἔχω ἄλλες πηγές. Διάλεξα τόν Τρίτση ἐπειδή ἔφυγε μέ τό στίγμα τοῦ «αἱρετικοῦ».
Ὁ Ἀντώνης Τρίτσης λοιπόν, ἀπευθυνόμενος στό Στ΄ Πανελλήνιο Θεολογικό Συνέδριο στήν Ἀθήνα, τήν 5η Σεπτεμβρίου 1986, μεταξύ ἄλλων τόνισε μέ ἔμφαση τά ἑξῆς:
«Ἡ παρουσία μου στό συνέδριό σας δέν στοχεύει ἁπλῶς σέ ἕνα τυπικό χαιρετισμό. Στοχεύει ἀντίθετα σέ κάτι πιστεύω οὐσιαστικότερο, νά σᾶς ὑπενθυμίσω, ὡς ἐκπρόσωπος τῆς πολιτείας, ὅτι ἔχετε ἕνα σημαντικό ρόλο στό γενικότερο ἐθνικό γίγνεσθαι, καί ὅτι εἶναι ἐπιτακτική πλέον ἡ ἀνάγκη νά ἀναλάβετε αὐτόν τόν ρόλο στήν ὁλότητά του χωρίς ὀλιγωρίες.
Στό σημερινό ἐθνικό γίγνεσθαι δέν ἐπαρκεῖ πλέον ἡ διαμαρτυρία, γιατί ἰσοδυναμεῖ μέ ἀποποίηση εὐθυνῶν καί αὐτοκατάργηση.
Πρέπει νά συνειδητοποιήσουμε ὅλοι ὅτι ζοῦμε ὅλο καί περισσότερο σέ καθεστώς συνευθύνης ὅπως αὐτό διαγράφεται ἀπό τούς νέους δημοκρατικούς συμμετοχικούς θεσμούς πού διαμορφώνονται συνεχῶς στόν τόπο μας ἀπό τό 1974 καί πού στενεύουν- οἱ θεσμοί αὐτοί- τά περιθώρια γιά ρόλους ἀπόμακρων τιμητῶν τοῦ γενικότερου γίγνεσθαι. Ἰδιαίτερα ἰσχύει αὐτό στόν χῶρο τῆς ἐκπαίδευσης. Εἶναι πλέον χῶρος συνευθύνης». «Θεωρῶ ὑποχρέωσή μου νά σᾶς ὑπενθυμίσω καί κάτι ἄλλο, ἐξίσου σημαντικό: Ἔχετε χρέος, ἐσεῖς εἰδικά, νά εἶστε αἰσιόδοξοι, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν κρίση τῶν καιρῶν. Καί τοῦτο, γιατί ἀποτελεῖτε ἐσεῖς τούς ἄμεσους λειτουργούς καί ἐκφραστές τοῦ πρώτου καί ἰσχυρότερου μηνύματος αἰσιοδοξίας πού ἄκουσε ἡ οἰκουμένη, τοῦ μηνύματος τῆς Ὀρθοδοξίας… Εἶναι ἕνα μήνυμα αὐτό τῆς Ὀρθοδοξίας ἀνθρώπινο, ἀέναα ἀσυμβίβαστο καί ἀέναα ἐπαναστατικό. Γιατί δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι τό μεγάλο αὐτό μήνυμα ὑψώθηκε τολμηρό ἐνάντια στήν τότε μεγάλη ἰμπεριαλιστική δύναμη, τή Ρώμη, ὅταν ἀκόμα αὐτή φαινόταν παντοδύναμη…».
«Ἡ Ὀρθοδοξία ἀποτελεῖ τή γόνιμη στιγμή τῆς συνάντησης- θά ἔλεγα τῆς κατακλυσμικῆς συνάντησης- τοῦ Χριστιανισμοῦ μέ τόν Ἑλληνισμό… Δέν ὑπάρχουν δύο πρότυπα! Ὁμιλοῦμε γιά τό ἴδιο πρότυπο, ἐνδεχομένως ἰδωμένο ἀπό διαφορετικές σκοπιές. Ἡ συνύφανση Ἑλληνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ μέσα ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί ἡ μοναδική ἱστορική συνέχεια καί τῶν δύο εἶναι τέτοια πού δέν ἐπιτρέπουν διάσταση προτύπου. Ἄλλωστε οὔτε καί ἡ σημερινή πολιτεία τό ἐπιτρέπει: Μέ τόν νόμο 1566, πού ψηφίστηκε τόν περασμένο χρόνο καί ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στή δομή καί στή λειτουργία τῆς Πρωτοβάθμιας καί Δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης, καθορίζεται (γιά πρώτη φορά στήν ἱστορία τῆς ἐκπαίδευσής μας) ἡ συνταγματικά κατοχυρωμένη “ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης” (ἄρθρο 16, πάρ. 2) νά γίνεται σύμφωνα μέ τή θεολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας μας. Γιά αὐτόν τόν σκοπό γίνεται ἰδιαίτερη ἀναφορά στήν “Ὀρθόδοξη χριστιανική παράδοση” (ἄρθρο 1, παρ. 1α) καί στό “Ὀρθόδοξο χριστιανικό ἦθος” (ἄρθρο 6, πάρ. 2β). Δηλαδή ἡ χριστιανική ἀγωγή συμπνευματίζεται μέ τήν ὅλη αὐτοσυνειδησία τοῦ ἑλληνισμοῦ καί ἐκφράζει τούς πόθους καί τά ὁράματα τοῦ λαοῦ μας, πού εἶναι πόθοι καί ὁράματα ἐλευθερίας σ΄ ὅλες της τίς διαστάσεις, τήν ἐθνική, τήν ἠθικοθρησκευτική, τήν πολιτική, τήν οἰκονομική, τήν κοινωνική, τήν πολιτισμική».
«… Ἄς μήν παραγνωρίζουμε καί μιὰ ἄλλη αἰτία τῆς σημερινῆς κρίσης, πού αἰσθανόμαστε σήμερα στήν Ἑλλάδα. Εἶναι πρώτη φορά στή σύγχρονη ἐποχή πού καλούμεθα οἱ Ἕλληνες νά συγκροτήσουμε ἕνα συνεκτικό κοινωνικό σύστημα ζωῆς, ἀπό τό ἐπίπεδο τῆς οἰκογένειας ὥς τό ἐπίπεδό τοῦ Ἔθνους, πού νά μή βασίζεται στήν καταπίεση καί στόν αὐταρχισμό τῆς ὅποιας κορυφῆς, ἀλλά στήν ἐλεύθερη βούληση καί ἐπιλογή. Τί πιό κοντά στό ἰδανικό τῆς Ὀρθοδοξίας!..».
«… Γιά τήν ἐσωτερική ἄμυνα τοῦ Ἔθνους καί γιά τήν καλλιέργεια τῆς δύναμης ἀφομοίωσης ἀποφασιστικός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Παιδείας, τῆς Ἑλληνορθόδοξης Παιδείας τοῦ Ἔθνους…».
Ἐπειδή ὅμως κάποιοι ἐνδεχομένως νά ἐπιμείνουν στήν ἄποψή τους, παρά τά ὅσα μεταφέραμε ἀπό τή θέση ποὺ ἔλαβε ὁ Τρίτσης, θέτω τό ἐρώτημα: Ὡς πολίτης, ποιός θά μοῦ ἀφαιρέσει τό δικαίωμα νά ἔχω τή δική μου ἄποψη; Γιατί ἐγώ πού δίνω Διαβεβαίωση ἐνώπιον τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας νά φυλάττω τό Σύνταγμα καί τούς Νόμους τοῦ Κράτους, δέν μπορῶ νά καταθέσω τή γνώμη μου; Δέν ἐπιθυμῶ καί δέν δύναμαι νά τήν ἐπιβάλω. Μπορῶ ὅμως νά τή διατυμπανίζω καί ὅποιος θέλει ἄς τήν ἀκούσει. Μήπως ὑπάρχει ἀλήθεια κάποιος πού παρασύρθηκε καί πιστεύει ὅτι ἕνας Ἱεράρχης, ποὺ ξεπέρασε τά πενήντα χρόνια στήν ὑπηρεσία τοῦ Λαοῦ, εἶναι δεύτερης κατηγορίας πολίτης; Λέω, μήπως!
