Ναί! Γῆ ὁμολογητῶν καὶ μαρτύρων τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως εἶναι ἡ ρωσικὴ Γῆ. Εἶναι ἀπίστευτα καὶ μοιάζουν τελείως ἐξωπραγματικὰ ὅσα βγαίνουν στὴν ἐπιφάνεια.
Κατὰ τὸν ἐβδομηντάχρονο ρωσσικὸ Ἀρμαγεδώνα, οἱ νεκροὶ τῶν φοβερῶν στρατοπέδων καὶ τῶν τόπων ἐκτελέσεων ξεπερνοῦν τὰ τριάντα ἑκατομμύρια, ἐνῷ οἱ νεκροὶ ποὺ εἶχε ἡ χώρα αὐτὴ κατὰ τὸν Β’ παγκόσμιο πόλεμο ἦσαν μόνο δεκαεπτὰ ἑκατομμύρια. Καὶ ἀπ’ αὐτά τά τριάντα ἑκατομμύρια νεκρῶν, τὰ περισσότερα προέρχονται ἀπὸ τὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Γιατί δὲν εἶναι μόνο ὁ κλῆρος, οἱ μοναχοὶ καὶ οἱ μοναχὲς ποὺ κυνηγήθηκαν ἀπὸ τὸ σατανικὸ καθεστὼς μέχρι ἐξοντώσεως. Στρατιὲς ἁπλῶν ἀνθρώπων πλήρωσαν μὲ τὴ ζωή τους τὴν πίστη στὸ Χριστό.
Κάθε μέρα ἔρχονται στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας τέτοιες ἱστορίες, ποὺ θὰ μποροῦσαν εὔκολα νὰ χαρακτηρισθοῦν προϊόντα κακόβουλης «ἀντισοβιετικῆς» προπαγάνδας ἢ ἀποκυήματα νοσηρῆς φαντασίας, ἂν δὲν ἐπιβεβαιώνονταν μὲ ἀδιαμφισβήτητο τρόπο ἀπὸ τὰ σημειώματα ποὺ δίδει κάθε τόσο τὸ internet μαζὶ μὲ τὶς φωτογραφίες. Τὰ περίφημα αὐτὰ σημειώματα, ποὺ ἐπιγράφονται «Ἀπόσπασμα πρωτοκόλλου», βρίσκονται κάτω ἀπὸ τὴ φωτογραφία (en face – profil) τοῦ καταδίκου καὶ ἀναφέρουν τὴν κατηγορία, τὸ εἶδος τῆς ποινῆς καὶ ὅταν πρόκειται γιὰ θανατικὴ καταδίκη τὴν ἡμερομηνία ἐκτελέσεως.
Ἐκεῖ μπορεῖ ἀμέσως νὰ διακρίνει καθένας ποὺ προστρέχει σ’ αὐτὴ τὴν πηγὴ πληροφόρησης τὸ ἔγκλημα τοῦ ἐκτελεσθέντος. Καὶ τὸ «ἔγκλημα» αὐτὸ εἶναι ἡ ἀταλάντευτη πίστη στὸ Χριστὸ καὶ τὴν Ὀρθοδοξία.
Ναί! Γῆ ὁμολογητῶν καὶ μαρτύρων τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως εἶναι ἡ ρωσικὴ Γῆ.
Τὸ πρόσφατο παρελθόν
Ἐπηρεάζει τὴ ζωὴ τοῦ σημερινοῦ Ρώσου πολίτη (καὶ πόσο;) τὸ πρόσφατο παρελθόν;
Καὶ βέβαια ἐπηρεάζει καὶ μάλιστα καθοριστικά. Ἂν παρατηρήσεις τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο σκέπτεται ὁ σημερινὸς Ρῶσος πολίτης, τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐκφράζεται καὶ ἐνεργεῖ, τὸν γεμᾶτο καχυποψία τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετωπίζει τὸ “ξένο” καὶ τὸ “νέο”, θὰ ἀντιληφθεῖς εὔκολα ὅτι οἱ συμπεριφορὲς αὐτὲς παραπέμπουν σὲ τύπο ἀνθρώπου ποὺ ἐπέβαλε τὸ ἀλήστου μνήμης προηγούμενο καθεστὼς τῆς χώρας αὐτῆς.
Καὶ γιὰ νὰ γίνει κατανοητὸ αὐτό, ἐλᾶτε μαζὶ νὰ ψάξουμε σὲ ἔργα κορυφαίων τῆς ρωσικῆς λογοτεχνίας, στὰ ὁποῖα περιγράφονται ἀνθρώπινοι χαρακτῆρες. Μόνο σὰν ἐξαίρεση καὶ ἀπόκλιση ἀπ’ τὸ φυσιολογικὸ θὰ βροῦμε τύπους Ρώσων διαφορετικοὺς ἀπὸ τὸν τύπο τὸν ὁποῖο καθιέρωσαν στὴν κοινὴ συνείδηση οἱ αἰῶνες. Καὶ ποιός εἶναι αὐτὸς ὁ τύπος; Εἶναι ὁ τύπος τοῦ γεμάτου ἁπλότητα, ντομπροσύνη καὶ ἀγάπη Ρώσου. Εἶναι πάνω ἀπ’ ὅλα ὁ βαθύτατα πιστός. Εἶναι αὐτὸς ποὺ καὶ σὲ στιγμὲς τοῦ πιὸ ἄθλιου ξεπεσμοῦ του (μέθης, ἀκολασίας, χαρτοπαιξίας) συναισθανόμενος τὸ χάλι του, μὲ συγκινητικὴ βεβαιότητα καὶ φυσικότητα σηκώνει τὰ μάτια του ψηλὰ καὶ μὲ ἁπλοϊκὰ λόγια προσευχῆς ζητᾷ τὸ ἔλεος καὶ τὴν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι αὐτὸς ποὺ πολλοὶ Ρῶσοι συγγραφεῖς ὀνόμασαν περιεκτικὰ «ρωσσικὴ ψυχή».
Σήμερα, στὶς ψυχὲς τῆς πλειοψηφίας τῶν νέων Ρώσων, σχεδὸν τίποτε δὲν ἔμεινε ἀπ’ ὃλ’ αὐτά. Ἐκτὸς βέβαια ἀπὸ τὴν πατροπαράδοτη ροπὴ «πρὸς οἰνοποσίαν».
Καὶ αὐτὴ ἡ πνευματικοῦ χαρακτῆρα ἐσωστρέφεια ποὺ χαρακτήριζε τὴ ρωσικὴ ψυχή, μεταστράφηκε σὲ ἐσωστρέφεια τὴν ὁποία προκαλεῖ ἡ καχυποψία καὶ ὁ φόβος. Σὲ ἐσωστρέφεια, ποὺ σημαίνει κλειστὸ χαρακτῆρα ἀνθρώπου.
Ἕνα παράδειγμα. Καὶ σήμερα, ποὺ ὑπάρχει πλήρης ἐλευθερία στὴ Ρωσία, ἂν θελήσεις νὰ κάνεις συζήτηση γιὰ κάπως σοβαρὰ θέματα μὲ γνωστοὺς ἢ καὶ μὲ δικούς σου ἀνθρώπους, ἀκόμη κι ἂν εἶναι πιστοί, θὰ τοὺς βρεῖς ἀπρόθυμους νὰ συζητήσουν.
Eίχα πέντε μέρες κένο σὲ θεραπεία ποὺ ἔκανα σὲ νοσοκομεῖο καὶ σκέφθηκα νὰ πάω στὴν Ὄπτινα.
Προθυμοποιήθηκε νὰ μὲ μεταφέρει μὲ τὸ αὐτοκίνητό του ἕνας γιατρός. Μαζὶ μας ἦρθε καὶ ὁ ἐξάδελφός του, νεαρὸς καθηγητὴς ἱστορίας σὲ κρατικὸ πανεπιστήμιο. Πιστοὶ καὶ σοβαροὶ ἄνθρωποι καὶ οἱ δύο. Ἀφορμὴ ν’ ἀνοίξει συζήτηση ἦταν τὸ ὄνομα μιᾶς κεντρικῆς λεωφόρου ἀπ’ τὴν ὁποία περνούσαμε. Ρώτησα τὸν καθηγητή: «Ἀφοῦ κάνατε τόσες ἀλλαγὲς σὲ ὀνόματα πόλεων καὶ δρόμων, τί σᾶς χρειάζεται αὐτὸ τὸ ὄνομα καὶ τὸ κρατᾶτε, ὅπως κρατᾶτε ἀκόμη ἄταφη καὶ τὴ μούμια αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου;» Προσπάθησε νὰ κλείσει τὴ συζήτηση μὲ λακωνικὴ ἀπάντηση. Ἔκανα τότε τὴν παρατήρηση λέγοντας πώς, μὲ ὅσους ἔκανα προσπάθεια νὰ συζητήσω τέτοια θέματα, φάνηκαν ἀπρόθυμοι. Τὸν παρακάλεσα νὰ μοῦ ἐξηγήσει αὐτὴ τὴ στάση τῶν ἀνθρώπων.
Ἦταν ἀποκαλυπτικός: «Προσωπικὰ πιστεύω ὅτι δύο εἶναι οἱ λόγοι ποὺ ὑπαγορεύουν αὐτὴ τὴ συμπεριφορά. Ὁ πρῶτος εἶναι ὅτι τέτοια θέματα στὸ πρόσφατο παρελθὸν ἦσαν θέματα “ταμποῦ” καὶ νομίζω πὼς δὲν ὑπῆρξε Ρῶσος σ’ ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια ποὺ νὰ θελήσει νὰ παίξει μὲ τὴν ὕπαρξή του συζητῶντας τέτοια θέματα. Ἔτσι αὐτὴ ἡ συμπεριφορὰ ἔφτασε νὰ γίνει ἐπίκτητο γνώρισμα τοῦ ρωσικοῦ χαρακτῆρα, τὸ ὁποῖο μάλιστα “μεταβιβάζεται” καὶ στοὺς νεώτερους, κι ἂς φωνάζει ἡ ἐπιστήμη ὅτι ἐπίκτητα γνωρίσματα δὲν μεταβιβάζονται. Ὁ τρόμος ὅλα τὰ κατορθώνει. Καὶ ὁ δεύτερος λόγος εἶναι ὅτι οἱ συζητήσεις αὐτὲς μὲ ξένους (ἐδῶ ζήτησε εὐγενικὰ συγνώμη ὁ καθηγητής, ἐπειδὴ μὲ χαρακτήρισε ξένο, λέγοντας πὼς ὅσοι ἀποξενώθηκαν ἀπὸ τὴ ρωσικὴ πραγματικότητα μετὰ τὴν ἐπανάσταση, στὴ σκέψη καὶ στὴ νοοτροπία εἶναι ξένοι) καταλήγουν πάντα στὸ ἴδιο ἀμείλικτο ἐρώτημα: “Μὰ καλά, ἐσεῖς τί κάνατε; Πῶς ἀνεχθήκατε ὅλη αὐτὴ τὴ φρίκη;” Καὶ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ ἐρώτημα κανεὶς ἀπὸ μᾶς δὲν θέλει νὰ τοῦ τὸ ἀπευθύνουν, γιατί πονάει αὐτὸ τὸ ἐρώτημα, ἀφοῦ ὑπενθυμίζει στὸν καθένα τὴν μερίδα τῆς δικῆς του εὐθύνης γιὰ ὅσα ἔπρεπε νὰ πράξει καὶ δὲν ἔπραξε. Ἀλλὰ καὶ ἂν κάποιος δὲν αἰσθάνεται ἐνοχὲς καὶ εὐθύνες γιὰ ὅσα συνέβησαν, δὲν τοῦ εἶναι καθόλου εὐχάριστο μὲ τέτοιες συζητήσεις νὰ θυμᾶται μιὰ ἱστορία ποὺ στοίχισε τὴ ζωὴ σὲ τριάντα ἑκατομμύρια ἀνθρώπους, μάρτυρες τῶν στρατοπέδων, τῶν διαφόρων κολαστηρίων καὶ τόπων ἐκτελέσεων καὶ νὰ ἀναλογίζεται (ὁ Ρῶσος) ὅτι ὁ ἀριθμὸς αὐτὸς τῶν νεκρῶν ξεπερνᾷ κατὰ πολὺ τὸν ἀριθμὸ τῶν νεκρῶν ποὺ εἶχε ἡ Ρωσία κατὰ τὸν Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Γιατί λοιπὸν θὰ πρέπει οἱ Ρῶσοι νὰ θυμοῦνται αὐτὴ τὴν ἱστορία, κάθε φορὰ ποὺ κάποιος ξένος προκαλεῖ αὐτὴ τὴ συζήτηση;»
Νὰ καὶ πάλι ἡ ἐσωστρέφεια, γιὰ τὴν ὁποία μιλήσαμε προηγουμένως. Ἡ ἐκ καχυποψίας ἐσωστρέφεια.
Θυμήθηκα ἐδῶ τον π. Η., πρώην πνευματικὸ στὴ μονὴ Ἁγίου Παντελεήμονος, ποὺ μοῦ ἔλεγε πρὶν ἀπὸ τριάντα χρόνια: «Τὸ σατανικὸ αὐτὸ καθεστὼς (δηλαδὴ τὸ Σοβιετικὸ) δὲν κατέστρεψε τὴ χώρα. Τὴ Ρωσικὴ ψυχὴ εἶχε σὰν στόχο καὶ αὐτὴν κατέστρεψε, καὶ νὰ δοῦμε πότε καὶ πῶς θὰ μπορέσει αὐτὴ ἡ ψυχὴ νὰ ξαναγίνει ὅπως ἦταν πρίν».
τ. 33 (2008), ἄρθρο: «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΡΩΣΣΙΑ (Χθές – Σήμερα)», σελ. 96 (ἀποσπάσματα).
Τὸ ἄρθρο εἶναι τοῦ γέροντος Ἰωακεὶμ Ἀγιαννανίτου, ποὺ ἔχει στενοὺς δεσμοὺς μὲ τὴν Ρωσία ἀπὸ τὴν παιδική του ἡλικία
