Τὸ ἄρθρο αὐτὸ γράφτηκε μὲ ἀφορμὴ ἕνα κείμενο τοῦ Ν. Μαραντζίδη, ἀναπληρωτὴ καθηγητὴ πολιτικῆς ἐπιστήμης στὸ πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ποὺ δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα «Καθημερινή» στὶς 27.4.2014. Στὸ κείμενο αὐτὸ θίγεται ἕνα πολὺ ἐνδιαφέρον καὶ πάντοτε ἐπίκαιρο θέμα: ἡ καλλιέργεια τοῦ σεβασμοῦ καὶ τῆς ἀνεκτικότητας ὡς παράγοντες τῆς ὑγιοῦς κοινωνικοποιήσεως τῶν νέων μας. Ἐπισημαίνονται παράλληλα καὶ ὁρισμένα θλιβερὰ φαινόμενα τῆς σημερινῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητας.
Γράφει συγκεκριμένα ὁ κ. Μαραντζίδης: «Σὲ μία πρόσφατη ἔρευνα, πραγματοποιημένη ἀπὸ τὸ World Values Survey, μὲ θέμα τὴ σημασία ποὺ δίνουν οἱ γονεῖς στὴ μετάδοση στὰ παιδιὰ τους τῆς ἀξίας τοῦ σεβασμοῦ καὶ τῆς ἀνεκτικότητας, ἡ Ἑλλάδα κατατάχθηκε τελευταῖα, ἀνάμεσα σὲ 69 χῶρες… Χαμηλὰ μαζὶ μὲ τὴν Ἑλλάδα βρίσκονται καὶ χῶρες, ὅπως ἡ Οὐγκάντα, ἡ Ἀλγερία καὶ τὸ Πακιστᾶν».
Τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἔρευνας αὐτῆς μᾶς προβληματίζουν, πρέπει νὰ μᾶς προβληματίζουν γιὰ τὴν σημερινή μας κατάντια. Ἀλήθεια, τί ἀπέγιναν οἱ παραδοσιακὲς ἐκεῖνες ἀξίες μας, πού μᾶς κρατοῦσαν ὄρθιους σὲ χαλεποὺς καιροὺς καὶ γιὰ τὶς ὁποῖες καμαρώναμε καὶ νιώθαμε ἐθνικὰ περήφανοι; Κάποτε ὁ σεβασμός, ἡ ἐκτίμηση δηλαδὴ καὶ ἡ ἀπόδοση τιμῆς σὲ πρόσωπα ἀξιοσέβαστα (γονεῖς, ἱερεῖς, δασκάλους, ἡλικιωμένους), πρόσωπα γενικὰ χαρακτηριζόμενα γιὰ τὴν ἀρχοντιά τους καὶ γι’ αὐτὸ ἀποδεκτὰ ἀπὸ τὸν κοινωνικό τους περίγυρο, θεωροῦνταν καθῆκον αὐτονόητο. Οἱ διάφορες παραδοσιακές μας ἀξίες, διαποτισμένες ἀπὸ τὴν θυσιαστικὴ ἀγάπη γιὰ τὸν διπλανό μας, ὅποιος κι ἂν ἦταν αὐτός, βιωμένες μέσα στὸ πλαίσιο τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας, ἀποτελοῦσαν τὴν πεμπτουσία τῆς συμπεριφορᾶς καὶ τῆς ζωῆς μας γενικότερα.
Συνηθισμένο φαινόμενο π.χ. ἦταν εἰδικὰ στὴν ἐπαρχία, ὅταν κάποια οἰκογένεια ἀντιμετώπιζε μία μεγάλη δοκιμασία, ὅπως βαριὰ ἀρρώστια ἢ θάνατο οἰκογενειάρχη καὶ γι’ αὐτὸ ἀδυναμία ἀνταποκρίσεώς της σὲ ἐπείγουσες γεωργικὲς ὑποχρεώσεις της, τότε σύσσωμο τὸ χωριό, ὑστέρα ἀπὸ προτροπὴ τοῦ ἱερέα στὴν κυριακάτικη θεία λειτουργία, νὰ σπεύδει νὰ ἐκτελέσει τὶς ἐργασίες αὐτές. Ὁ ἐθελοντισμός, ἡ ἀναγκαιότητα τοῦ ὁποίου κάθε τόσο συνίσταται ἀπὸ διάφορους φορεῖς στὴν ἐποχή μας, ἦταν τότε πηγαῖος καὶ αὐθόρμητος.
Πρόθεσή μας δὲν εἶναι νὰ ὡραιοποιήσουμε τὸ παρελθόν. Εἴχαμε καὶ τότε τὶς ἀδυναμίες μας. Τὰ ἀρνητικὰ κοινωνικὰ φαινόμενα δὲν ἔλειπαν, λαμβανομένου ὑπόψη καὶ τοῦ χαμηλοῦ μορφωτικοῦ μας ἐπιπέδου. Συγκρινόμενα, ὅμως, τὰ φαινόμενα αὐτὰ μὲ τὴ σημερινὴ ἑλληνικὴ πραγματικότητα ἦταν ἀσυγκρίτως λιγότερα.
Καὶ σήμερα; Γράφει ὁ κ. Ν. Μαραντζίδης στὸ ἄρθρο του, ποὺ μνημονεύσαμε: «Ἡ ἰδεολογικὴ ριζοσπαστικοποίηση τῆς μεταπολίτευσης ὑπονόμευσε τὶς καθιερωμένες κοινωνικὲς ἱεραρχίες. Ὁ ἡλικιωμένος καθηγητής σου, γιὰ παράδειγμα, ἔπαψε νὰ θεωρεῖται πηγὴ κοινωνικῆς αὐθεντίας καὶ πρόσωπο ἀξιοσέβαστο. Τώρα μπορεῖς νὰ τὸν χλευάζεις δημόσια, νὰ τοῦ χτίζεις τὸ γραφεῖο ἢ νὰ τὸν κρατᾶς ὅμηρο γιὰ ὧρες. Ἂν χρειαστεῖ, μπορεῖς καὶ νὰ τὸν χτυπήσεις… Τὸ ἴδιο μπορεῖς νὰ κάνεις καὶ μὲ τοὺς ἀντιπροσώπους (ποὺ ἐσὺ ψήφισες) στὸ κοινοβούλιο ἤ ὁποιονδήποτε ἄλλο φορέα ὑποτιθέμενου κύρους ἢ ἐξουσίας. Ἡ ἀτομικὴ ἢ συλλογικὴ ἐπιδίωξη, τὸ «ἔτσι θέλω», ἔγινε γιὰ πολλοὺς ἡ μόνη νομιμοποιητικὴ δύναμη (παρατηρεῖστε, πῶς συμπεριφέρονται οἱ συνδικαλιστές).
Ἡ ἔλλειψη σεβασμοῦ πρὸς τὸν διπλανό μας συνδυάζεται συχνὰ καὶ μὲ τὴν ἔλλειψη ἀνεκτικότητας στὴ διαφορετικότητα. Δὲν ἀνεχόμαστε τὴ διατύπωση διαφορετικῆς ἄποψης ἀπὸ τὴ δική μας. Διεκδικοῦμε τὸ ἀλάθητό τῆς ἄποψής μας καὶ πασχίζουμε, σώνει καὶ καλὰ, νὰ τὴν ἐπιβάλουμε στοὺς ἄλλους. Ὅλα αὐτὰ τὰ διαπιστώνουμε παρακολουθώντας τὶς διάφορες τηλεοπτικὲς συζητήσεις, οἱ ὁποῖες συχνὰ μετεξελίσσονται σὲ κοκορομαχίες. Οἱ φωνασκίες, οἱ προπηλακισμοί, οἱ προσβολές, οἱ ὕβρεις τῶν συνομιλητῶν μεταξὺ τους δίνουν καὶ παίρνουν. Οἱ συντονιστὲς δημοσιογράφοι τῶν συζητήσεων αὐτῶν, ἀντὶ νὰ αἰσχύνονται γιὰ τὴν ὀξύτατη ἀντιπαράθεση καὶ ἀντιπαλότητα, στὴν ὁποία μετεξελίσσεται ἡ συζήτηση, ἐπαίρονται ἰσχυριζόμενοι, ὅτι ἔτσι ἡ συζήτηση παίρνει τὴ μορφὴ ἑνὸς ζωντανοῦ διαλόγου. Ἂν κάποιος συνομιλητής, ὅταν παίρνει τὸ λόγο, παρακαλέσει νὰ μὴν τὸν διακόπτουν προκειμένου νὰ ὁλοκληρώσει τὴ διατύπωση τῆς σκέψης του, τοῦ ἀπαντοῦν, ὅτι στὸ διάλογο δὲν πρέπει νὰ ἔχουμε παράλληλους μονολόγους ἀλλὰ ἔντονη ἀντιπαράθεση ἐπιχειρημάτων.
Ἡ λεκτικὴ βία εἶναι ἕνα ἄλλο θλιβερὸ φαινόμενο, ποὺ παρατηρεῖται στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο. Ἡ βία αὐτὴ παίρνει ἀνησυχητικὲς διαστάσεις στὶς μέρες μας. Γίνεται δὲ εὐρέως γνωστὴ στὰ παιδιά μας μέσω τῆς τηλεόρασης, ἡ ὁποία ἀσκεῖ καταλυτικὴ ἐπίδραση πάνω τους, σ’ ὅ,τι ἀφορᾶ στὴ διαμόρφωση τοῦ ἤθους τους, ἰδιαίτερα μὲ τὰ διάφορα σήριαλ καὶ τὰ κινηματογραφικὰ ἔργα ποὺ προβάλλει καὶ στὰ ὁποῖα εἶναι διάχυτη, ὄχι μόνο ἡ λεκτική ἀλλὰ καὶ ἡ σωματικὴ βία.
«Ἡ ὑπεραφθονία τῆς λεκτικῆς βίας -λέγει ὁ Ν. Μαραντζίδης- μὲ ἐκπλήσσει ἀρνητικά, μὲ σοκάρει… ὅταν ἀποκαλεῖς τὸν ἄλλο δωσίλογο, πουλημένο, φασίστα, προδότη, γιατί ἀπορεῖς στὴ συνέχεια, ἂν κάποιοι θερμοκέφαλοι πηγαίνουν ἀκόμη πιὸ πέρα;». Φράσεις ὅπως: «μπάτσοι, γουρούνια», ποὺ ἐκστομίζονται συνήθως κατὰ τὶς διάφορες διαδηλώσεις ἐναντίον τῶν ἀστυνομικῶν, τῶν ἐπιφορτισμένων μὲ τὴν προσωπική μας ἀσφάλεια καὶ τὴν τήρηση τῆς ἔννομης τάξης, ἀποτελοῦν τὸ ἀποκορύφωμα τῆς λεκτικῆς καὶ ὄχι μόνο βίας. Τὸ φαινόμενο αὐτὸ καθίσταται ἀκόμη πιὸ ὀδυνηρό, ὅταν καλλιτέχνες, ποὺ διατείνονται ὅτι ἀσκοῦν ψυχαγωγικὸ ἔργο, ἐπιδιώκουν, προκειμένου νὰ προκαλέσουν τὸ γέλιο, τὶς ἐπευφημίες καὶ τὶς ἐπιδοκιμασίες τῶν θεατῶν τους, νὰ ξεφτιλίσουν καὶ νὰ ὑποβιβάσουν τὸ συνομιλητή τους ποὺ διαφωνεῖ μαζί τους, προβαίνοντας σὲ ἄσεμνες χειρονομίες καὶ στὴν ἐκστόμιση χυδαίων φράσεων ἐναντίον του. Σεμνύνονται δὲ γιὰ τὴν τακτική τους αὐτή, ἰσχυριζόμενοι ὅτι «κάνουν σάτιρα» καὶ αὐτοχαρακτηριζόμενοι ὡς οἱ Ἀριστοφάνηδες τῆς ἐποχῆς μας.
Σ’ ὅλους αὐτοὺς τοὺς «προοδευτικούς», τοὺς ἠθικοὺς αὐτουργοὺς τῆς σημερινῆς πολιτισμικῆς μας κατάπτωσης, ἐμεῖς ἀντιτείνουμε τὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Πᾶς λόγος σαπρὸς ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μὴ ἐκπορευέσθω, ἀλλ’ εἰ τὶς ἀγαθὸς πρὸς οἰκοδομὴν τῆς χρείας, ἵνα δῶ χάριν τοῖς ἀκούουσιν» (Ἔφεσ. 4,22). Δηλαδή, κανένας βλαβερὸς λόγος ἂς μὴ βγαίνει ἀπὸ τὸ στόμα σας, παρὰ μόνο ὠφέλιμος, ποὺ μπορεῖ νὰ οἰκοδομήσει ὅταν χρειάζεται καὶ νὰ κάνει καλὸ σ’ αὐτοὺς ποὺ τὸν ἀκοῦνε.
