Ἡ ἐκλιποῦσα κοινωνία

τοῦ Τάκη Θεοδωρόπουλου

Στά χρόνια του ἀντιμνημονιακοῦ ἔπους ἡ προοπτική τῆς κοινωνικῆς ἔκρηξης ἦταν τό σταθερό ρεφρέν τῶν ἐκτιμήσεων. Πόσο θά ἀντέξει ἡ κοινωνία στήν καθίζηση τῶν εἰσοδημάτων της; Πῶς μπορεῖ νά ἀντέξει μία κοινωνία ὅταν περίπου τό ἕνα τρίτο της εἶναι ἄνεργοι; Ἡ βία τῶν «ἀντιμνημονιακῶν» ἦταν τόση πού εἶχαν βγεῖ ἀπ’ τήν ντουλάπα τά φαντάσματα τοῦ ἐμφύλιου σπαραγμοῦ. Κι ὅταν ἔλεγες πώς τόν ἐμφύλιο τόν ἔκαναν γενιές ἀνθρώπων πού εἶχαν πολεμήσει καί εἶχαν μεγαλώσει μέ τό ὅπλο παρά πόδα, ἀποροῦσαν γιά τήν ἀνιστόρητη ἀφέλειά σου. Κι ὅταν ἀναρωτιόσουν ἄν τόν ἐμφύλιο θά τόν ξεκινήσουν ὅσοι μή πληρώνοντας διόδια νομίζουν ὅτι γράφουν ἱστορία, σέ κατηγοροῦσαν γιά ὑποτίμηση τῆς «λαϊκῆς ὀργῆς».

Τά χρόνια πέρασαν, ἕξι συναπτά, τά εἰσοδήματα συμπιέσθηκαν ἀκόμη περισσότερο, ἡ καθημερινότητα ὑποβαθμίσθηκε, ἡ φορολογία αὐξήθηκε, τό τέρας τῆς ἀνεργίας συνεχίζει νά καταβροχθίζει ἀνθρώπινες ζωές, ἀλλά ἡ κοινωνική ἔκρηξη δέν ἔγινε. Θά μοῦ πεῖτε, ἡ σεισμική ἐνέργεια ἐκτονώθηκε μέ τήν ἐκλογή τοῦ Σύριζα, τήν παράσταση τῆς σκληρῆς διαπραγμάτευσης καί τό ὑπερήφανο «Ὄχι» τοῦ δημοψηφίσματος. Ἀπ’ αὐτήν τήν ἄποψη ἡ ἰθαγενής ἀριστερά ἐπετέλεσε τό ἱστορικό της καθῆκον: ἐξάτμισε τήν ἀντιμνημονιακή ἀγανάκτηση μέ τή ρητορεία της. Καί σ’ αὐτό στηρίχθηκαν ὅσοι ἐκτίμησαν πώς ὁ Σύριζα μπορεῖ νά μεταμορφωθεῖ σέ ἕνα περίπου σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Οὕτως ἤ ἄλλως, στήν Ἑλλάδα ὅλα στό περίπου γίνονται, ὁπότε ἕνα ἀκόμη δέν βλάπτει κανέναν.

Σήμερα κανείς δέν μιλάει γιά κοινωνική ἔκρηξη. Ἐξέλιπαν τά προβλήματα καί οἱ πιεστικές συνθῆκες; Μᾶλλον ἐξέλιπεν ἡ κοινωνία. Γιά τήν ἀκρίβεια ἐξέλιπε τό αἴσθημα τῆς κοινότητας, αὐτό πού ἐπιτρέπει στίς κοινωνίες ὄχι μόνον νά μοιράζονται τά ἴδια προβλήματα, ἀλλά νά μοιράζονται καί τήν κοινότητα τῆς προοπτικῆς, ἤ, ὅπως θά ἔλεγε ὁ Καστοριάδης, τῆς δημιουργίας. Δημιουργία στήν ὁποία συμμετεῖχε ἡ ἑλληνική κοινωνία ἦταν ἡ ἀποκατάσταση τῆς δημοκρατίας τό 1974, δημιουργία ἦταν καί ἡ εὐρωπαϊκή μας ἔνταξη, δημιουργία ἦταν καί ἡ ἔνταξή μας στό εὐρώ.

Ἡ ὁμολογία τῆς κρίσης ἀνέδειξε τήν ψυχική διάλυση τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ἡ ὁποία συντελέσθηκε στίς δεκαετίες τῆς εὐμάρειας. Ἡ ψυχική διάλυση ὀφείλεται στήν ἔξαρση τοῦ ναρκισσισμοῦ, καί τῶν ὑποτιθέμενων ἐλίτ, καί τῆς ὑποτιθέμενης κοινωνίας τῶν πολιτῶν. Οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες ἦταν ἡ κορύφωση τῆς ναρκισσιστικῆς μας ἐμμονῆς: ἀπολαμβάναμε τήν εἰκόνα πού εἴχαμε φτιάξει γιά τόν ἑαυτό μας, πλέον καί μέ πιστοποιητικό διεθνοῦς ἀκτινοβολίας, ὥστε νά μή θέλουμε νά τόν ἀλλάξουμε μέ τίποτε. Καί ἡ δημιουργία σημαίνει ἀλλαγή.

Ἡ πραγματική ἐπανάσταση, ἄν ὑπάρχουν πολιτικές καί κοινωνικές δυνάμεις νά τήν κάνουν, θά ἦταν ἡ ἀποκατάσταση τοῦ αἰσθήματος τῆς κοινότητας, τό ὁποῖο τό θυμόμαστε μόνον ὅταν μεμψιμοιροῦμε ἤ καταριόμαστε τούς διάφορους φανταστικούς ἐχθρούς μας. Μία δημιουργική ἔκρηξη μέ ἄλλα λόγια.

Δύσκολα πράγματα. Κι ἀκόμη πιό δύσκολα ὅταν ἔχεις νά κάνεις μέ μία ἐκλιποῦσα κοινωνία. Μία κοινωνία πελατῶν πού συνειδητοποίησε πώς οἱ προστάτες της δέν μποροῦν νά τήν προστατεύσουν καί κεῖται χαμαί, χωρίς δημιουργικά ἀντανακλαστικά.

Ἐφημερίδα Καθημερινή 13/5/2016