Ἡ ὑπόσταση, τὸ status, τοῦ ἀνθρωπίνου ἐμβρύου, ἰδιαίτερα κατὰ τὰ πρῶτα στάδια τῆς ἀνάπτυξής του, ἀποτελεῖ οὐσιῶδες ζήτημα τῆς ἀναπαραγωγικῆς ἠθικῆς καὶ προκαλεῖ συζητήσεις καὶ ἀντιπαραθέσεις μεταξὺ βιολόγων, βιοηθικῶν, φιλοσόφων καὶ θεολόγων. Εἶναι ζήτημα σημαντικό, γιατί σχετίζεται ἄμεσα ὄχι μόνο μὲ τὶς ἐκτρώσεις ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὲς ἄλλες διεργασίες καὶ μεθόδους, ὅπως ἡ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση, ὁ πειραματισμὸς ἐπὶ τῶν ἐμβρύων, ἡ λήψη βλαστικῶν κυττάρων, ἡ διατήρηση καὶ ἡ καταστροφὴ κατεψυγμένων ἐμβρύων, ἡ κλωνοποίηση, ἡ ἐκτρωτικὴ ἀντισύλληψη, μέθοδοι καὶ διεργασίες ποὺ συνεπάγονται μεγάλης κλίμακος καταστροφὴ ἐμβρύων.
Τά ἐρωτήματα ἑπομένως, «πότε ἀρχίζει ἡ ἀνθρώπινη ζωή», «ποιά εἶναι ἡ ὑπόσταση τοῦ ἐμβρύου κατὰ τὰ ἀρχικὴ στάδια τῆς ἀνάπτυξής του», «ποιά εἶναι τὰ δικαιώματα τοῦ ἐμβρύου καὶ ποιές οἱ ὑποχρεώσεις τῆς κοινωνίας πρὸς αὐτό», ἀποκτοῦν ἰδιαίτερη σημασία καὶ καθορίζουν τὴν στάση τῆς κοινωνίας ἀπέναντι στὶς διάφορες ἀναπαραγωγικὲς καὶ ἄλλες συναφεῖς διεργασίες καὶ πρακτικὲς τῆς ἐποχῆς μας.
Πολλοὶ φιλόσοφοι ἀντιμετωπίζουν τὸ ἀνθρώπινο ἔμβρυο μὲ βάση τὴν ἀρχὴ τῆς «ἴσης ἠθικῆς ὑπόστασης», σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία οἱ ἀνθρώπινες ὑπάρξεις εἶναι ἴσες καὶ δὲν πρέπει νὰ βλάπτονται ἢ νὰ θεωροῦνται λιγότερο ἀνθρώπινες μὲ βάση τὴν ἡλικία, τὸ μέγεθος, τὸ στάδιο ἀνάπτυξής τους ἢ τὴν κατάσταση ἐξάρτησής τους. Ἀναμφίβολα, ἡ σύλληψη δημιουργεῖ ἕναν νέο καὶ πλήρη, ἂν καὶ ἀνώριμο, ὀργανισμό, ποὺ κατέχει ὅλες τὶς γενετικὲς πληροφορίες καὶ τὰ ἐπιγενετικὰ θεμέλια γιὰ μία αὐτό-διευθυνόμενη ἀνάπτυξη.
Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἐμβρύου χαρακτηρίζεται ἀπὸ μία κανονική, προβλέψιμη καὶ σύνθετη ἀλληλουχία γεγονότων καὶ δὲν ὑπάρχει κάποια εἰδικὴ στιγμή, ποὺ ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ γίνεται πιὸ ἄξια σεβασμοῦ καὶ ἀπόκτησης ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων. Ἡ ἀξία της εἶναι ἐγγενής. Τὸ ἔμβρυο δὲν εἶναι μία ἐν δυνάμει ζωή, ἀλλὰ ζωὴ μὲ δυνατότητα νὰ ἐξελιχθεῖ σὲ ἐνήλικα, ὅπως τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ σχηματισμένα ἔμβρυα, τὰ νεογέννητα, τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς ἐφήβους. Τὸ ἔμβρυο στὰ ἀρχικὰ στάδια ἀνάπτυξής του δὲν εἶναι κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ ἕνα ἀνθρώπινο ὄν. Εἶναι ἄνθρωπος σὲ ἕνα πολὺ ἀρχικὸ στάδιο ἀνάπτυξής του, ἑπομένως, τὰ ἔμβρυα δὲν μποροῦν νὰ χρησιμοποιοῦνται ὡς μέσα γιὰ τὴν ἐπίτευξη στόχων, ἀκόμα καὶ καλῶν στόχων, ὅπως ἡ θεραπεία ἀσθενειῶν ἢ ἡ σωτηρία ἄλλης ἀνθρώπινης ζωῆς.
Πολλοὶ σύγχρονοι βιολόγοι ἀντιτίθενται στὶς πιὸ πάνω θέσεις, ὑποστηρίζοντας, ὅτι τὸ ἔμβρυο στὰ ἀρχικὰ στάδια ἀνάπτυξής του δὲν διαθέτει, μὲ βάση τὰ ἐμβρυολογικὰ δεδομένα, ἀτομικότητα, καὶ γι’ αὐτὸ χαρακτηρίζουν τὸ ἔμβρυο τῶν πρώτων 2-3 ἑβδομάδων ὡς προ-ἔμβρυο καὶ γι’ αὐτὸ οἱ διάφορες νομοθεσίες τῶν δυτικῶν χωρῶν ἐπιτρέπουν τὰ πειράματα καὶ τοὺς ὅποιους χειρισμοὺς στὸ ἔμβρυο μέχρι τὴν 14η ἡμέρα τῆς ζωῆς του.
Ἡ ἐπιτυχὴς συνάντηση σπερματοζωαρίου καὶ ὠαρίου δημιουργεῖ τὸ ζυγωτό, ποὺ εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς νέας ἀνθρώπινης ζωῆς. Τὸ ζυγωτὸ στὴν συνέχεια ὑφίσταται διαίρεση (μίτωση) καὶ τὴν 4η περίπου ἡμέρα φθάνει στὸ στάδιο τῶν 8 κυττάρων. Τὰ κύτταρα στὸ στάδιο αὐτὸ εἶναι ἀδιαφοροποίητα καὶ θεωροῦνται ὁλοδύναμα, ὑπὸ τὴν ἔννοια ὅτι μποροῦν νὰ ἀναπληρώσουν τὴν λειτουργία κάθε ἄλλου κυττάρου, καὶ ἀποχωριζόμενα νὰ ἐξελιχθοῦν σὲ ἕνα πλῆρες ἔμβρυο. Μὲ τὴν περαιτέρω ἀνάπτυξη ὑπάρχει περιορισμὸς τῆς ὁλοδυναμικότητος καὶ τὰ κύτταρα γίνονται πολυδύναμα, δηλ. μποροῦν νὰ δημιουργήσουν ὅλους τοὺς ἱστοὺς τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, ὄχι ὅμως πλῆρες ἔμβρυο. Μὲ αὐτὰ τὰ κύτταρα, τὰ καλούμενα ἐμβρυϊκὰ βλαστικὰ κύτταρα, πειραματίζονται οἱ βιολόγοι, χρησιμοποιῶντας τα γιὰ τὴ δημιουργία ἀνθρωπίνων ἱστῶν καὶ ὀργάνων. Ἀκόμη, μέχρι καὶ τὴν τρίτη ἑβδομάδα, ὑπάρχει ἡ δυνατότητα δημιουργίας δύο ἢ περισσότερων, γενετικὰ πανομοιότυπων, ἐμβρύων ποὺ καλοῦνται μονοζυγωτικὰ δίδυμα, τρίδυμα κ.ο.κ. καὶ τὰ ὁποῖα στὴ συνέχεια μπορεῖ νὰ γεννηθοῦν χωριστὰ ἢ μπορεῖ, σὲ ἕνα μεταγενέστερο στάδιο, νὰ συνενωθοῦν καὶ νὰ ἀποτελέσουν ἕνα ἔμβρυο. Μὲ βάση τὴν ὁλοδυναμικότητα τῶν πρώτων ἀρχέγονων κυττάρων καὶ τὴν δυνατότητα δημιουργίας μονοζυγωτικῶν διδύμων, πολλοὶ βιολόγοι ἰσχυρίζονται ὅτι, μέχρι τὴ χρονικὴ στιγμὴ ποὺ χάνεται ἡ δυνατότητα δημιουργίας μονοζυγωτικῶν διδύμων, τὸ ἔμβρυο διαθέτει μόνο γενετικὴ ἀτομικότητα καὶ ὄχι ἀναπτυξιακὴ ἀτομικότητα, ἀφοῦ ἀπὸ ἕνα ἔμβρυο μπορεῖ νὰ δημιουργηθοῦν δύο ἢ περισσότερα ἔμβρυα. Ἄρα σὲ αὐτὸ τὸ στάδιο, ἰσχυρίζονται, τὸ ἔμβρυο εἶναι βιολογικὴ ὕπαρξη καὶ ὄχι συγκεκριμένο ἄτομο.
Βεβαίως, στὰ πιὸ πάνω ἐμβρυολογικὰ δεδομένα θὰ πρέπει νὰ ἐπισημανθοῦν τὰ ἀκόλουθα. Ἡ ὁλοδυναμικότητα τῶν ἀρχέγονων κυττάρων δὲν ἔχει ἀποδειχθεῖ στὸν ἄνθρωπο ἀλλὰ μόνο πειραματικὰ σὲ κατώτερους ὀργανισμούς, ὕστερα ἀπὸ μακρὲς καὶ ἐπίπονες προσπάθειες καὶ μὲ πολλὲς ἀποτυχίες. Ὅμως μέχρι σήμερα δὲν ὑπάρχει πειραματικὸ δεδομένο ἀποχωρισμοῦ ὁλοδύναμου ἀνθρώπινου κυττάρου, ποὺ νὰ ἐξελίχθηκε σὲ ἀνθρώπινο ἔμβρυο. Ἑπομένως, ἡ ὁλοδυναμικότητα τῶν ἀρχέγονων κυττάρων στὸν ἄνθρωπο εἶναι ὑποθετικὴ καὶ ἐξ ἀναγωγῆς ἀπὸ δεδομένα σὲ κατώτερους ὀργανισμούς. Ἡ μεταφορὰ ὅμως μὲ εἰκασία τῶν ἐπιστημονικὰ τεκμηριωμένων δεδομένων ποὺ ἀφοροῦν ἕνα εἶδος, ὡς δεδομένα ποὺ ἰσχύουν σὲ ἕνα ἄλλο πολὺ διαφορετικὸ εἶδος, δὲν δημιουργεῖ βεβαιότητα γιὰ τὴν ἀλήθειά τους. Ὅσον ἀφορᾶ τὴ δημιουργία μονοζυγωτικῶν διδύμων, φαινόμενο ὄχι σύνηθες, μέχρι σήμερα ἀγνοοῦμε πλήρως τὶς συνθῆκες καὶ τὰ αἴτια ποὺ εὐθύνονται γιὰ τὴ δημιουργία τους. Ὑπάρχουν κάποιες ἔμμεσες ἐνδείξεις, ὅτι ὁ χειρισμὸς τῶν ἐμβρύων κατὰ τὴν διαδικασία τῆς ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης φαίνεται νὰ αὐξάνει τὸ ποσοστὸ ἐμφάνισής τους, χωρὶς καὶ πάλι νὰ ὑπάρχει ἐπιστημονικὰ τεκμηριωμένη βεβαιότητα γιὰ τὸν μηχανισμὸ ποὺ τὸ δημιουργεῖ.
Στὸ ζήτημα τῆς ἀρχῆς τῆς ζωῆς, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει σαφῆ τοποθέτηση. Πρεσβεύει τὴν «ἐξ ἄκρας συλλήψεως» ἐμψύχωση τοῦ ἀνθρωπίνου ἐμβρύου, δηλαδὴ τὸ ζυγωτὸ εἶναι ἔμψυχη ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Καὶ ὄχι μόνο εἶναι ἔμψυχη ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἀλλά, κατὰ τὴν ἄποψη τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἡ ψυχή του εἶναι ἐξ ἀρχῆς τέλεια, δὲν μπορεῖ ὅμως νὰ ἐκδηλώσει τὶς ἐνέργειές της λόγω τῆς ἀτέλειας τοῦ σωματικοῦ στοιχείου. Οἱ ἐνέργειές της ἐμφανίζονται σταδιακὰ μὲ τὴν πρόοδο τῆς σωματικῆς ἀνάπτυξης (1). Πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας συμφωνοῦν, ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι ἡ ζωοποιοῦσα τὸ σῶμα δύναμη καὶ αὐτὴ ἡ ψυχή, κατὰ τὴν ἔκφραση τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, «συνκτίζεται γηίνῳ σώματι» κατὰ τρόπον μυστικό, μὴ πλήρως κατανοητὸ καὶ μὴ ἐπιδεχόμενο ἔρευνας. Ἔτσι, ἡ ψυχὴ ὑπάρχει ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τῆς συλλήψεως, παραμένει στὸ σῶμα, ἀσκῶντας τὴν ζωοποιό της ἐνέργεια, μέχρι τὴν στιγμὴ ποὺ ἡ ἀναχώρησή της ἀπὸ αὐτὸ σηματοδοτεῖ τὸν θάνατο τοῦ σώματος. Ἑπομένως, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει ζωὴ χωρὶς τὴν ὕπαρξη ψυχῆς στὸ σῶμα, εἴτε αὐτὸ εἶναι τὸ μονοκύτταρο σῶμα τοῦ ζυγωτοῦ εἴτε τὸ πολυκύτταρο σῶμα τοῦ ἐνήλικα.
Ὑποστηρίζεται ἀπὸ κάποιους, ὅτι ἡ θέση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, σὲ σχέση μὲ τὰ ἐμβρυολογικὰ δεδομένα τῆς ὁλοδυναμικότητος τῶν ἀρχέγονων κυττάρων καὶ τῆς δυνατότητος δημιουργίας μονοζυγωτικῶν διδύμων, δημιουργεῖ κάποια θεολογικὰ ἐρωτήματα. Στὴν περίπτωση π.χ. τῶν μονοζυγωτικῶν διδύμων, ἡ ψυχὴ τοῦ ζυγωτοῦ διαιρεῖται; Ἂν ὄχι, μήπως τὸ ἕνα ἔμβρυο παραμένει χωρὶς ψυχὴ ἢ λαμβάνει καινούργια ψυχή; Στὴν περίπτωση ποὺ δύο μονοζυγωτικὰ ἔμβρυα συνενοῦνται σὲ ἕνα, τί γίνεται μὲ τὴν ψυχή τους; Μήπως ἡ ἐμψύχωση τοῦ ἐμβρύου καθυστερεῖ καὶ γίνεται τότε, ποὺ χάνεται ἡ δυνατότητα δημιουργίας μονοζυγωτικῶν διδύμων;
Ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα, ἂν τὰ ἐμβρυολογικὰ δεδομένα κλονίζουν τὴν θέση τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν ἀρχὴ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, δὲν εἶναι εὔκολη. Ἡ ψυχὴ ὡς πνευματικὴ πραγματικότητα καὶ μὴ ἔχουσα ὑλικὴ ὑπόσταση δὲν μπορεῖ νὰ κατανοηθεῖ μὲ παραμέτρους καὶ ὅρους ὑλικούς, δὲν μπορεῖ νὰ μετρηθεῖ καὶ νὰ ἀριθμηθεῖ. Ἡ ὕλη διαιρεῖται καὶ συμπτύσσεται, ἡ ψυχὴ οὔτε διαιρεῖται οὔτε συμπτύσσεται• παραμένει ψυχή. Κατὰ τὴν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, μετὰ τὴν κατασκευὴ τοῦ σώματος ἀπὸ χῶμα, ὁ Θεὸς ἐμφύσησε «πνοὴ ζωῆς» καὶ ἔγινε ὁ Ἀδὰμ εἰς «ψυχὴν ζῶσαν». Ἡ ψυχὴ εἶναι αὐτὴ ἡ «πνοὴ ζωῆς», ἴδια γιὰ ὅλους, ποὺ χαρίζει ὁ Θεὸς σὲ κάθε νέα ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Αὐτὴ φέρει τὰ χαρίσματα τοῦ κατ’ εἰκόνα, καὶ στὴ συνέχεια, ἡ ὅποια ποσοτικὴ καὶ ποιοτικὴ ἀξιοποίησή τους δημιουργεῖ τὴν ἰδιοπροσωπία τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Κατὰ τὸν πατέρα Ἰωάννη Μπρέκ, Ἀμερικανὸ Ὀρθόδοξο ἱερέα καὶ καθηγητὴ Βιοηθικῆς, ἡ ψυχὴ θὰ πρέπει νὰ θεωρηθεῖ ὡς ἡ ζωοποιὸς ἀρχὴ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς ποὺ καθοδηγεῖ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ προσώπου ἀπὸ τὴν γονιμοποίηση μέχρι τὴν αἰωνιότητα.
Κατὰ τὴν γνώμη τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ «ἡ μέντοι ψυχή, συνέχουσα σῶμα, ᾧ καὶ ἐκτίσθη, πανταχοῦ τοῦ σώματός ἐστίν, ουχ ὡς ἐν τόπῳ, οὐδ’ ὡς περιεχομένη, ἀλλ’ ὡς συνέχουσά τε καὶ περιέχουσα καὶ ζωοποιοῦσα τοῦτο, κατ’ εἰκόνα καὶ τοῦτ’ ἔχουσα Θεοῦ» (2). Ἔτσι, σύμφωνα μὲ τὴν γνώμη τοῦ Ἁγίου Πατρός, καὶ ἂν συμβεῖ ἡ ἀπόσπαση ἑνὸς ἀρχέγονου κυττάρου μὲ τὴν δυνατότητα δημιουργίας νέου ἐμβρύου, ἢ καὶ ἂν συμβεῖ ἡ διαίρεση ἑνὸς ἐμβρύου γιὰ σχηματισμὸ δύο μονοζυγωτικῶν ἐμβρύων, ἡ ψυχή, ποὺ εἶναι πανταχοῦ τοῦ σώματος καὶ τὸ συνέχει καὶ τὸ ζωοποιεῖ, εἶναι ἐκείνη ποὺ συνέχει καὶ ζωοποιεῖ ὅλα. Στὴν περίπτωση τῶν μονοζυγωτικῶν διδύμων, ἔχει διατυπωθεῖ καὶ ἡ ἄποψη, ὅτι ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς γονιμοποίησης ὑπάρχουν δύο ψυχὲς ποὺ μοιράζονται τὴν ἴδια ὑλικὴ ὑπόσταση, δηλαδὴ τὸ ζυγωτό, καὶ στὴν συνέχεια διαχωρίζονται μέσα στὶς ἑπόμενες 2-3 ἑβδομάδες, γιὰ νὰ ἀποτελέσουν 2 ἔμβρυα. Ἐδῶ δὲν ἔχουμε τὴν περίπτωση μιᾶς ἀνθρώπινης ὕπαρξης ποὺ διαιρεῖται σὲ δύο, ἀλλά δύο ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων ποὺ διαχωρίζονται. Ἄλλωστε, ὅπως παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης στὸ ἔργο του «Περὶ κατασκευῆς ἀνθρώπου», «τῇ προγνωστικῇ τοῦ Θεοῦ δυνάμει, ἅπαν προϋφίσταται τὸ ἀνθρώπινον πλήρωμα, συμμαρτυρούσης εἰς τοῦτο τῆς προφητείας τῆς λεγούσης εἰδέναι τὰ πάντα τὸν Θεὸν πρὶν γενέσεως αὐτῶν». Καὶ ὅπως σημειώνει ὁ Παν. Τρεμπέλας στὴν Δογματικὴ του «ὅτι τόσον ἡ λειτουργία τῶν φυσικῶν νόμων τελεῖ ὑπὸ τὴν ἄγρυπτον πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ, ὅσον καὶ εἰς ἕκαστος ἐκ τοῦ πλήθους τῶν ἀνθρώπων ὑπάρχει προαιωνίως ἐν τῇ γνώσει καὶ ἐν τῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ, προωρισμένος ὑπ’ αὐτοῦ κατὰ τὴν πρόγνωσιν ταύτην» (3). Ἔτσι, ὁ χρόνος γέννησης τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ἔχει προαιώνια προκαθοριστεῖ ἀπὸ τὴν δημιουργικὴ βουλὴ τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἔχει καθορίσει τὴν ἐξέλιξη τοῦ κάθε ζυγωτοῦ σὲ ἕνα ἢ περισσότερα μονοζυγωτικὰ ἔμβρυα. Ἑπομένως, τὰ ἐμβρυολογικὰ δεδομένα δὲν ἀναιροῦν τὴν θέση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ποὺ ὑποστηρίζει, ὅτι τὸ ζυγωτὸ εἶναι ἔμψυχη ἀνθρώπινη ὕπαρξη καὶ κάθε χειρισμός του ἀπὸ πολλοὺς βιολόγους ἀποκαλούμενου προ-ἐμβρύου, εἶναι χειρισμὸς ἀνθρώπινης ὕπαρξης.
Στὸ διαδίκτυο ὑπάρχουν ἑκατοντάδες ἄρθρα, τὰ περισσότερα τῶν ὁποίων προσπαθοῦν νὰ πείσουν, ὅτι τὸ προ-ἔμβρυο δὲν εἶναι ἀνθρώπινη ὕπαρξη μὲ ἀτομικότητα, καὶ ἄρα μὲ πλήρη δικαιώματα προστασίας τῆς ζωῆς του, ἀλλὰ ἕνα «βιολογικὸ ὑπόστρωμα» μὲ γενετικὴ μοναδικότητα, ποὺ ὅμως ἀποκτᾶ τὴν ἀνθρώπινη ἀτομικότητα μετὰ τὴν ἐμφύτευσή του στὴν μήτρα. Ἔτσι, οἱ δυτικὲς νομοθεσίες ποὺ, ὁρμώμενες ἀπὸ τὴν παραπάνω θέση, ἐπιτρέπουν σχεδὸν τὰ πάντα μέχρι τὴν 14η ἡμέρα ἀπὸ τὴν γονιμοποίηση καὶ ὑποστηρίζουν, ὅτι προστατεύουν τὸ ἔμβρυο μετὰ τὴν 14η ἡμέρα, εἶναι πέρα ὡς πέρα ὑποκριτικές, δεδομένου ὅτι οἱ ἴδιες δυτικὲς νομοθεσίες ἐπιτρέπουν τὴν ἔκτρωση, δηλαδὴ τὴν θανάτωση τοῦ ἐμβρύου, σὲ πολὺ μεταγενέστερο στάδιο ἀνάπτυξης, τότε ποὺ ἡ ἀνθρώπινη ἰδιότητα τοῦ ἐμβρύου δὲν ἀμφισβητεῖται ἀπὸ κανέναν.
Ὅσο καλοὶ καὶ χρήσιμοι γιὰ τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν κοινωνία καὶ ἂν φαίνονται οἱ ἐπιδιωκόμενοι ἀπὸ τὸν χειρισμὸ τῶν ἐμβρύων στόχοι, δὲν μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν τὸ ἄλλοθι γιὰ τὴν δημιουργία, πειραματισμὸ καὶ καταστροφὴ ἐμβρύων, μὲ δεδομένο, ὅτι τὸ ζυγωτὸ εἶναι ἔμψυχη ἀνθρώπινη ὕπαρξη, ὅπως ὑποστηρίζει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ὅπως συνηγοροῦν τὰ ἐμβρυολογικὰ δεδομένα.
Σημειώσεις
(1) Γρηγορίου Θεολόγου: «Ἔπη θεολογικά», Βίβλ. Α’, τόμ. Α’, Ἔπη δογματικά, Ἤ «Περὶ Ψυχῆς», RG 37, 453-454. Βλ. και Νικ. Π. Βασιλειάδη, «Πότε «ἐμψυχοῦται» τὸ ἀνθρώπινο ἔμβρυο», ἐκδ. «Ὁ Σωτήρ», Ἀθῆναι 19997, σ. 36.
(2) Γρηγορίου Παλαμᾶ: «Κεφάλαια φυσικά, θεολογικὰ κλπ». Φιλοκαλία ἐκδ. «Ἀστὴρ» 1961, τόμ. Δ΄ κέφ. ξά΄, σ. 156.
(3) Τρεμπέλα Ν. Παν. «Δογματική», ἐκδ. Ἀδελφότητος Θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», Ἀθῆναι 1987, τόμ. 1ος, σ. 486.
Βιβλιογραφία
KOCH-HERSHENOY ROSE. Totipotency, Twinning and Ensoulment at Fertilization. Journal of Medicine and Philosophy, 31: 139-164, 2006.
SILLS S, MOOMJY M ET ALS. Human Zone Pellucida Micromanipulation and Monozygotic Twinning Frequencies after IVF. Human Reproduction, 15: 890-893, 2000.
ROBERT GEORGE AND MICHAEL SANDEL. Debating The Moral Status of the Embryo.http://harvardmagazine.com/2004/07/debating-the-moral-statu.html
KISCHER WARD C. Human Development and Reconsideration of Ensoulment.http://lifeissues.net/writers/kisc/kisc_10humandevelopment.html
CRINIEZAKIS, ARCHIMANDRITE, MAKARIOS, SYMEONIDES, DEACON NATHANAEL. Twin Conception (Didimogenesis) and Ensoulment. Human Reproduction and Genetics Ethics. Jan 1, 2009.
BRECK J. The Sacred Gift of Life. Orthodox Christianity and Bioethics. New York: SVS Press, 1998.
ΜΠΡΕΚ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΛΥΝ. Από τη Γέννηση ως το Θάνατο. Ορθόδοξες Προσεγγίσεις σε Βιοηθικά Διλήμματα. Μετάφραση Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου, Εκδόσεις «Εν Πλω», 2005.
