Βασικὴ συνιστώσα στὴν ἱστορικὴ ἐξέλιξη τῶν Ἑλλήνων, καὶ ἰδίως στὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία, ἀποτελεῖ ἡ Θαλάσσια Ἰσχύς. Ἡ Ἑλλάδα, ὡς θαλασσινὴ χώρα, ὀφείλει τὴν ἐπιβίωσή της στὴ θάλασσα.
Ὁ Θεμιστοκλῆς ὅρισε τὸ πεπρωμένο της μὲ τὴ ρηξικέλευθο ρήση του «… εἴη καὶ πόλις καὶ γῆ μέζων ἢ περ’ ἐκείνοισι, ἒστ’ ἂν διηκόσιαι νέες σφὶ ἔωσι πεπληρωμέναι…»1. Σὲ ἐλεύθερη περιεκτικὴ ἀπόδοση {ἔχουμε γῆ καὶ πατρίδα, ἐφ’ ὅσον ἔχουμε πλοῖα ἐξοπλισμένα}. Αὐτὴ ἦταν ἡ μνημειώδης ἀπάντηση τοῦ Θεμιστοκλέους στὸν Κορίνθιο Ἀδείμαντο, ὁ ὁποῖος τὸν εἶχε ἀποκαλέσει ὡς «ἀπόλι ἀνδρί» (ἄνδρα χωρὶς πόλη/πατρίδα). Ἰσχυρίσθηκε ὅτι, λόγω τῆς καταστροφῆς καὶ ἐγκατάλειψης τῆς Ἀθήνας, ὁ Θεμιστοκλῆς ἐστερεῖτο δικαιώματος ψήφου γιὰ τὴν ἐπιλογὴ τῆς περιοχῆς (Ἰσθμὸς Κορίνθου ἢ Σαλαμίνα), ὅπου θὰ ναυμαχοῦσαν τοὺς Πέρσες.
Ἡ σύνδεση τῶν Ἑλλήνων μὲ τὴ θάλασσα δὲν ἀποτελεῖ μόνον ἱστορικὴ νομοτέλεια ἀλλὰ καὶ βασικὴ συνιστῶσα στοὺς ἀγῶνες τοῦ ἔθνους γιὰ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία καὶ τὴν μέχρι σήμερα ἐπίτευξη ἐθνικῶν στόχων. Ἐδῶ ἁρμόζει νὰ παρατεθεῖ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν μεταγενέστερο λόγο τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη στὴν Πνύκα, στὶς 8 Νοεμβρίου τοῦ 1836: «Ὅταν ἀποφασίσαμεν νὰ κάμωμεν τὴν ἐπανάστασιν, κανένας φρόνιμος δὲν μᾶς εἶπε: ποῦ πάτε νὰ πολεμήσετε μὲ σιτοκάραβα βασιλέα; Ἀλλὰ ὡς μία βροχὴ ἔπεσε εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ὅλοι ἐσυμφωνήσαμεν καὶ ἐκάμαμεν τὴν ἐπανάστασιν»2. Προκειμένου νὰ μὴν καταφρονηθοῦν ἀλλὰ, ἀντιθέτως, νὰ ἀναδειχθοῦν οἱ κατὰ θάλασσα ἀγῶνες καὶ οἱ Ἕλληνες Ναυμάχοι κατὰ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία, ὀφείλουμε νὰ ἑστιάζουμε στοὺς ἠρωϊκοὺς ἀγῶνες τῶν Ναυμάχων τοῦ ’21. Στὴν πλειονότητά τους προέρχονται ἀπὸ τὸ νησιωτικὸ τρίπτυχο Ὕδρα-Σπέτσες-Ψαρά καὶ στὸν θεμελιώδη καὶ ἀποφασιστικὸ ρόλο τους στοὺς ἀγῶνες τοῦ ναυτικοῦ ἔθνους μας.
Παράλληλα, ἡ συνεισφορὰ καὶ τῶν ὑπολοίπων νήσων συνετέλεσε τὰ μέγιστα στὴ σύζευξη τῶν κατὰ θάλασσα δράσεων.
Ἀποτέλεσμα τῶν ἀνωτέρω ἦταν ἡ δημιουργία μίας ἰδιότυπης θαλάσσιας ἰσχύος, ὅπου ἡ ναυτική της συνιστῶσα, ἔστω καὶ χωρὶς τὴν ὕπαρξη Κράτους καὶ ὀργανωμένης Πολιτείας, εἶχε προετοιμασθεῖ νὰ λειτουργήσει ὡς Πολεμικὸ Ναυτικό.
Ἐπιπρόσθετα, ἡ συνθήκη τοῦ Κιουτσούκ-Καϊναρτζῆ λειτούργησε ὡς ἐφαλτήριο γιὰ τοὺς Ἕλληνες στὴν ἐλεύθερη ναυσιπλοΐα καὶ ναυπήγηση πλοίων, μὲ θεαματικὴ ἀνάπτυξη τοῦ ἐμπορικοῦ στόλου ἀλλὰ καὶ τῆς μετοίκησης στὴ Ρωσία γιὰ τὰ ἐμπορικά/οἰκονομικὰ συμφέροντά τους καὶ ἐπάνδρωση Ρωσικῶν πλοίων.
Σύμφωνα μὲ ὑπάρχοντα πίνακα 3 τοῦ διπλωμάτη Francois Pouqueville, στὸ Γαλλικὸ ΥΠΕΞ, κατὰ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1816, τὸ Τρίκερι, ἡ Θεσσαλονίκη καὶ 24 νησιὰ ἀριθμοῦσαν συνολικὰ 530 πλοῖα, μὲ 16.841 ναῦτες καὶ 4935 πυροβόλα.
Μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ ἀγῶνα γιὰ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία, κατὰ τὰ ἀρχεῖα τῶν Ψαρῶν καὶ τῆς Ὕδρας, οἱ πρωταγωνιστὲς τοῦ ναυτικοῦ ἀγῶνα διέθεταν: ἡ Ὕδρα ἐπὶ συνόλου 124 πλοίων, 73 μεγαλύτερα τῶν 200 τόννων καὶ ἑτοιμοπόλεμων, οἱ Σπέτσες 46 καὶ τὰ Ψαρὰ 35-40 καὶ 15 μικρὰ φορτηγά. Οἱ ἀρχικὲς κινήσεις τοῦ ἰδιότυπου αὐτοῦ στόλου ἐβασίζοντο στὸ ἐπιχειρησιακὸ σχέδιο 23 ἄρθρων τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη. Λόγω τῆς ἰδιωτικῆς πλοιοκτησίας καθίσταται παραδεκτὸν ὅτι, ἀρχικὰ μόνον, ὁ στόλος αὐτὸς «ἦταν ἕνας στόλος ἐφοπλιστῶν καὶ συντροφοναυτῶν, ὅπου καθένας ἦταν καπετάνιος μὲ τὸ καράβι του καὶ τὸ πουγκί του»4. Χωρὶς ὅμως νὰ ὑπολείπεται οὐδενὸς ἄλλου σὲ θέματα πατριωτισμοῦ καὶ προθυμίας ἀνάληψης ναυτικῶν ἀποστολῶν ὑπὲρ τοῦ ἐθνικοῦ σκοποῦ. Ἡ ἀπαίτηση συγκρότησης ἐθνικοῦ στόλου ἀνεφύη ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς Ἐπανάστασης, ὅπως καὶ τὰ δυσεπίλυτα προβλήματα ποὺ προέκυπταν ἀπὸ συμφέροντα οἰκονομικῆς, τοπικιστικῆς φύσεως καὶ φιλοδοξίας μὲ ὑψηλὴ δόση φιλαρχίας καὶ φιλοπρωτίας. Φυσικὸ ἑπόμενο ἰδιαιτεροτήτων κάθε λυτρωτικοῦ ἀγῶνα.
Χρειάζονται πολλὲς παραδοχὲς γιὰ νὰ ἀχθεῖ τὸ συμπέρασμα, ὅτι τὸ Μινιστέριον τῶν Ναυτικῶν (Ὑπουργεῖο μετὰ τὸ 1823) καὶ τὰ 3 ὄργανα τῆς Προσωρινῆς Διοίκησης (Βουλευτικό, Ἐκτελεστικὸν καὶ Δικαστικόν) καὶ οἱ δομικὲς μετεξελίξεις τους κάλυψαν θέματα ὀργάνωσης, διοίκησης, στελέχωσης, ἐπικοινωνιῶν, κατανομῆς πόρων καὶ διοικητικῆς μέριμνας, μέχρι τὴν ἔλευση τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας, τοῦ ἐνάρετου καὶ καταξιωμένου Ἰωάννη Καποδίστρια, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ ἔργο του ἔμελλε νὰ ἀναδειχθεῖ σὲ κυβερνητικὴ μεγαλοφυΐα καὶ ἐθνικὸ ἡγέτη-εὐεργέτη τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς ὁποίας ἔθεσε τὰ θεμέλια. Θεμέλια τὰ ὁποία ἐστήθησαν σὲ τόπον ὁ ὁποῖος «ἦν ὑλικῶς ὁλοσχερῶς κατεστραμμένος, ἡ δὲ ἐπανάστασις ἐφαίνετο πανταχοῦ ψυχοραγοῦσα»5. Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας, παρὰ τὶς ἀντιξοότητες, δὲν ἀπεθαρρύνθη καὶ ἐπιτέλεσε τὸ κεφαλαιώδους σημασίας ἐθνικὸ ἔργον του γιὰ τὴν νεώτερη Ἑλλάδα «μὲ μέγιστο ἐθνικὸ αἴσθημα, πατριωτισμὸ καὶ αὐταπάρνηση»6. Τὸ ἔργο τοῦ Καποδίστρια εἶναι πολυσχιδὲς μὲ διορατικότητα καὶ ἐθνικὸ ὅραμα. Χαρακτηριστικὰ ἀναφέρεται μέρος μόνον αὐτοῦ, ποὺ περιλαμβάνει:
α. Τὴν ὀργάνωση, κατὰ τὰ πρότυπα τῆς Δύσεως, τῆς κεντρικῆς καὶ ἐπαρχιακῆς διοίκησης τοῦ κράτους, τῶν Ε.Δ καὶ τοῦ Γενικοῦ Φροντιστηρίου, θεμελίωση τῆς δικαιοσύνης μὲ κατάρτιση τοῦ ὀργανισμοῦ τῶν δικαστηρίων, Πολιταρχίας (ἀστυνομίας), Λιμενικῆς ἀστυνομίας-κανόνων λειτουργίας ναυτιλίας, πλοίων καὶ λιμεναρχείων καὶ καταστολὴ τῆς πειρατείας, ἐπέκταση καὶ ἐξασφάλιση τῶν συνόρων.
β. Τὴν ἐκκίνηση τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας καὶ ἵδρυση στὴν Αἴγινα Νομισματοκοπείου καὶ τοῦ Πιστωτικοῦ Ἱδρύματος μὲ λήψη δανείου ἀπὸ τὴν κυβέρνηση τῆς Ἑπτανήσου, ὀργάνωση τῆς παιδείας καὶ τῆς ἀλληλοδιδακτικῆς μεθόδου μὲ ἵδρυση δημοδιδασκαλείων (103 ἐντὸς 4μήνου ἀπὸ ἀφίξεώς του καὶ ἀκολούθως 38 σχολείων στὴν Πελοπόννησο καὶ 44 στὰ νησιά)7. Σύσταση ἐπιτροπῶν μετάφρασης σχολικῶν ἐγχειριδίων, ὡς θρῆσκος καὶ εὐλαβὴς Κυβερνήτης συνεργάσθηκε ἄριστα μετὰ τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν ὀργάνωσή της, χωρὶς νὰ λησμονεῖ τὴν συμβολὴ καὶ τὶς θυσίες τῆς Ἐκκλησίας στὴν ἐπανάσταση, ὅταν «οἱ ἐν Ἑλλάδι Μητροπολίται καὶ Ἱερεῖς σὺν τῷ σταυρῷ ἔφερον καὶ τὴν σπάθην, ἴνα καθαγιάζωσι τὴν ἐπανάστασιν» 8.
γ. Ὑγειονομικὴ ὀργάνωση, ἀνάπτυξη τῆς γεωργίας καὶ ἵδρυση τῆς γεωργικῆς σχολῆς τῆς Τίρυνθος, ἵδρυση ναυπηγείων στὸν Πόρο καὶ τὸ Ναύπλιο.
Πλέον τῶν ἀνωτέρω, 2 ἀκόμη μείζονες καὶ ἐθνικῆς σημασίας στόχοι ἐπετεύχθησαν ἀπὸ τὸν Κυβερνήτη, καταξιώνοντας ἔτσι τὴν ἐμβληματικὴ ἐθνική του προσφορά: τὴν ἀνατροπὴ τῆς ὑποτελοῦς αὐτονομίας καὶ ἀπόκτηση ἐντελοῦς ἀνεξαρτησίας μὲ ἐπέκταση τῶν συνόρων, καθὼς καὶ τὴν θεμελίωση τῆς θαλάσσιας ἰσχύος ὡς πρωτογενοῦς παράγοντα ἐπίτευξης ἐθνικῶν στόχων. Ὁ Καποδίστριας, ἔμπειρος διπλωμάτης καὶ ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν μίας ἐξέχουσας ναυτικῆς δύναμης, εἶχε κατανοήσει πλήρως, ὅτι ἡ θαλάσσια ἰσχὺς διαμορφώνει συνεχῶς τὸν παγκόσμιο γεωπολιτικὸ καὶ γεωοικονομικὸ χάρτη ἀπὸ τὴν αὐγὴ τῆς Ἱστορίας. Ὡς συντελεστὴς ἰσχύος, ἐπηρρεάζει τὰ καθοριστικὰ τὴν γεωστρατηγικὴ τῶν θαλασσίων κρατῶν, ἐνῶ ἡ ἀποδυνάμωσή της συνιστᾶ δυναμικὸ παράγοντα οἰκονομικῆς, ἐμπορικῆς καὶ ἀμυντικῆς ἐξασθένησης.
Ὁ Ἰ.Καποδίστριας εἶχε πάντα κατὰ νοῦν τὸν χαρακτηρισμὸ τοῦ Ἄγγλου Πρωθυπουργoῦ (Duke of Wellington) τῆς Ναυμαχίας τοῦ Ναβαρίνου ὡς «ἀτυχὲς καὶ ἀπαίσιο γεγονός» καὶ οὐδέποτε ἐφησύχασε μὲ τὴν ὑπαγόρευση τῆς ὑποτελοῦς αὐτονομίας ἀπὸ τὶς Μεγάλες Δυνάμεις. Ἄδραξε τὴν εὐκαιρία γιὰ τὴν πλήρη ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδας, μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πολέμου· «ἀνάγκη ἅπαξ ἔτι νὰ ἐξάρωμεν τὸ γεγονὸς, ὅτι πρὸ τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πολέμου 1828-1829, δι’ οὗ ἐλύθη τὸ ἑλληνικὸν ζήτημα, οὐδεμία Δύναμις οὐδένα ἐποιήσατο λόγον περὶ ἐντελοῦς ἀνεξαρτησίας τῆς Ἑλλάδος» 9.
Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας καὶ οἱ ἀγωνιστὲς γιὰ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία ἀντιπροσωπεύουν τὸ κλέος τοῦ ἀγῶνα καὶ ἀπαιτεῖται νὰ τοὺς τιμοῦμε καὶ νὰ τοὺς δοξάζουμε, ἀντιλαμβανόμενοι τὶς ἀντίξοες καὶ ἐπώδυνες καταστάσεις τῆς ἐποχῆς καὶ ἑνὸς λαοῦ, ποὺ ἀπὸ τὸν κολοφῶνα τῆς δόξας του εἶχε βρεθεῖ περιορισμένος σὲ μία μικρὴ καὶ ρημαγμένη πατρίδα. Μὲ τὰ λόγια μας καὶ τὰ ἔργα μας ὀφείλουμε νὰ τοὺς εὐγνωμονοῦμε.
Ὁ περιβόητος Κλέμενς φὸν Μέττερνιχ σκιαγραφεῖ τὸν ἐθνικό μας ἡγέτη λέγοντας πὼς «ὁ μόνος ἀντίπαλος ποὺ δύσκολα ἡττᾶται εἶναι ὁ ἀπόλυτα ἔντιμος ἄνθρωπος καὶ τέτοιος εἶναι ὁ Καποδίστριας».
1.Ἡροδότου Ἱστορίαι, 8.61,62
2,3,4.Τὸ Ναυτικὸ στὴν Ἱστορία τῶν Ἑλλήνων, τόμος 3, Μέρος Ζ «Ὁ λυτρωτικὸς πόλεμος», Μ. Σίμψα, Ἀθήνα 1982
5.Σύγχρονος Ἱστορία τῶν Ἑλλήνων, τόμος Α΄, κέφ. Γ, Ὁ Καποδίστριας ὡς Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος, Π. Καρολίδου, Ἀθήνα 1922
6,7,8.Ἱστορία τοῦ Ἱ.Καποδίστρια, Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος, Τρ.Εὐαγγελίδου, Ἀθήνα 1894
9.Βλέπε ὡς 5
*Ὁ Ναύαρχος(εα) Π. Χηνοφώτης ΠΝ εἶναι Ἐπίτιμος Ἀρχηγὸς ΓΕΕΘΑ καὶ π. Ὑφυπουργὸς Ἐσωτερικῶν