Tallis Scholars – Allegri: Miserere.
Οι Tallis είναι απ’ τα καλύτερα συγκροτήματα φωνητικής αναγεννησιακής μουσικής
Το έργο ερμηνεύει η δεκάφωνη, μικτή χορωδία Tallis Scholars, η οποία ιδρύθηκε το 1973 από τον διευθυντή της Peter Phillips. Ο Philips, μέσω καλού κουρδίσματος και σωστής μίξης των ηχοχρωμάτων, δημιούργησε τη σαφήνεια και την καθαρότητα του ήχου για την οποία οι Tallis Scholars είναι παγκοσμίως γνωστοί. Έτσι, επέτρέψε ν’ ακουστεί κάθε λεπτομέρεια των μελωδικών γραμμών της αναγεννησιακής θρησκευτικής μουσικής. Εμφανίζονται κυρίως σε αίθουσες θρησκευτικού ενδιαφέροντος, δίνοντας περίπου 70 συναυλίες κάθε χρόνο σε όλη την υφήλιο ενώ οι ηχογραφήσεις τους έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία σε όλο τον κόσμο. Η παρούσα εκδήλωση είναι από το 1994, όπου ο Peter Phillips και οι Tallis Scholars τραγούδησαν στην επέτειο για τα 400 χρόνια από το θάνατο του Παλεστρίνα στη Βασιλική της Santa Maria di Maggiore, μια εκκλησία στην οποία ο Παλεστρίνα μαθήτευσε ως χορωδός και αργότερα εργάστηκε ως μαέστρος.
Η Βασιλική της Μεγάλης και Αγίας Μαρίας (Basilica di Santa Maria Maggiore) είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Ρώμης και είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Σύμφωνα με την παράδοση, λέγεται ότι χτίστηκε στην τωρινή της τοποθεσία το 360 μ.Χ. περίπου, μετά από όραμα της Παναγίας, που είδαν ταυτόχρονα στον ύπνο τους ο τότε Πάπας Λιβέριος (Liberius) και ο λαϊκός Τζιοβάνι Πατρίτσιο (Giovanni Patrizio) με τη γυναίκα του.
Ο Γκρεγκόριο Αλλέγκρι (Gregorio Allegri 1582-1652) ήταν ιερέας και μουσικοσυνθέτης της Σχολής της Ρώμης (η οποία χαρακτηρίζεται από πολυφωνικότητα και ήταν το κυρίαρχο ρεύμα της δυτικής εκκλησιαστικής μουσικής κατά το 16ο και 17ο αιώνα), σπούδασε μουσική δίπλα στο στενό φίλο και συνεργάτη του Παλεστρίνα (G. P. Palestrina), τον Νανίνι (Giovanni Maria Nanini) και γι’ αυτό βλέπουμε να φέρει πολλές επιρροές του Παλεστρινικού στυλ.
Το Miserere mei, Deus, ο 50ος ψαλμός (Ελέησον με ο Θεός) κατά την μετάφραση των εβδομήκοντα της Παλαιάς Διαθήκης (51ος στο μασοριτικό – αρχαίο εβραϊκό- κείμενο) του Γκρεγκόριο Αλλέγκρι είναι φωνητικό έργο γραμμένο για 2 χορωδίες, μία των πέντε (κουϊντέτο) και μία των τεσσάρων τραγουδιστών (κουαρτέτο). Ένας απ’ τους λόγους που σίγουρα το έκανε πολύ δημοφιλές ήταν η γενικότερη απαγόρευση του Βατικανού να αναπαραχθoύν τέτοια έργα σε παρτιτούρες, προκειμένου να διατηρήσουν το μυστικιστικό τους χαρακτήρα. Όμως το Βατικανό, δεν είχε προβλέψει την περίπτωση του Μότσαρτ (W. A. Mozart), ο οποίος το 1770, δεκατεσσάρων χρόνων τότε, το άκουσε μόλις δύο φορές σε επίσκεψή του στη Ρώμη, το έπαιξε όλο από μνήμης και το αναπαρήγαγε μόλις ένα χρόνο αργότερα σε παρτιτούρα.
Παραθέτουμε αναλυτικά τους 16 πρώτους στίχους του 50ου ψαλμού -οι οποίοι τραγουδιούνται εδώ- κατ’ αντιστοιχία στη λατινική και την ελληνική γλώσσα.
1 In finem· psalmus David, / Εἰς τὸ τέλος· ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ, 2 cum venit ad eum Nathan propheta, quando intravit ad Bethsabee. / ἐν τῷ ἐλθεῖν πρὸς αὐτὸν Νάθαν τὸν προφήτην, ἡνίκα εἰσῆλθε πρὸς Βηρσαβεέ. 3 Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam et secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam· / Ελέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου καὶ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου· 4 Amplius lava me ab iniquitate mea et a peccato meo munda me. / Επὶ πλεῖον πλῦνόν με ἀπὸ τῆς ἀνομίας μου καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με. 5 Quoniam iniquitatem meam ego cognosco et peccatum meum contra me est semper. / Ότι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστι διαπαντός. 6 Τibi soli peccavi et malum coram te feci, ut iustificeris in sermonibus tuis et vincas cum iudicaris. / Σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου καὶ νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε. 7 Εcce enim in iniquitatibus conceptus sum et in peccatis concepit me mater mea. / Ιδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου. 8 Εcce enim veritatem dilexisti, incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. / Ιδοὺ γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας, τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι. 9 Αsparges me hysopo et mundabor, lavabis me et super nivem dealbabor. / Ραντιεῖς με ὑσσώπῳ, καὶ καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι. 10 Αuditui meo dabis gaudium et laetitiam, exultabunt ossa humiliata. / Ακουτιεῖς μοι ἀγαλλίασιν καὶ εὐφροσύνην, ἀγαλλιάσονται ὀστέα τεταπεινωμένα. 11 Αverte faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele. / Απόστρεψον τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου καὶ πάσας τὰς ἀνομίας μου ἐξάλειψον. 12 Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. / Kαρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου. 13 Ne proicias me a facie tua et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. / Mὴ ἀποῤῥίψῃς με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου καὶ τὸ πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ᾿ ἐμοῦ. 14 Redde mihi laetitiam salutaris tui et spiritu principali confirma me / Απόδος μοι τὴν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με. 15 Docebo iniquos vias tuas et impii ad te convertentur. / Διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς ἐπὶ σὲ ἐπιστρέψουσι. 16 Libera me de sanguinibus, Deus Deus salutis meae· exultabit lingua mea iustitiam tuam. / Ρῦσαί με ἐξ αἱμάτων, ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς τῆς σωτηρίας μου· ἀγαλλιάσεται ἡ γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου.