Ὑφαντουργὸς στραμμένος πρὸς τὰ δεξιὰ

Ὅταν βρισκόταν ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρακωρύχους τοῦ Μπορινὰζ ὁ Βίνσεντ εἶχε γράψει στὸν Τεὸ ὅτι εἶχε φοιτήσει «δωρεὰν στὸ μεγάλο πανεπιστήμιο τῆς ἐξαθλίωσης», ὅμως καὶ οἱ ὑφαντουργοὶ ζοῦσαν στὸ ὅριο τῆς ἐπιβίωσης, σὲ μία κατάσταση, ἂν μπορεῖ κάποιος νὰ τὸ πιστέψει, χειρότερη κι ἀπὸ ἐκείνη τῶν χωρικῶν. Οἱ στατιστικές τῆς ἐποχῆς εἶναι μία θλιβερὴ ἐπιβεβαίωση τῆς μαρτυρίας τοῦ ζωγράφου. Στὴν περίφημη ἑνότητα πάνω σ\’ αὐτὸ τό, θεμελιῶδες γιὰ τὴν ἱστορία τῆς μοντέρνας τέχνης, θέμα ὁ Βίνσεντ διοχετεύει ὅλη του τὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ τὶς θεωρίες, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐμπειρίες τοῦ ἀνθρωπιστικοῦ σοσιαλισμοῦ. Τὴν ἐποχὴ ποὺ κατοικοῦσε στὴ Χάγη, ὁ Βὰν Γκὸγκ εἶχε διαβάσει τὸ ἔργο τοῦ Ζὶλ Μισλὲ Ὁ Λαὸς (1846), στὸ ὁποῖο ἐξηγοῦσε πῶς ἡ ὑφαντουργικὴ βιομηχανία μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ὑπεύθυνη γιὰ τὴ γέννηση «ἑνὸς εἴδους ἀνθρώπου-μηχανῆς, ἄθλιου καὶ παραμορφωμένου, χωρὶς τὴ δυνατότητα νὰ ζήσει κανονικά». Αὐτὸς ὅμως ἐξευγενίζει αὐτὴν τὴ μορφὴ τοῦ χειρώνακτα, γιατί τρέφει πρὸς αὐτὴν συμπάθεια καὶ θαυμασμό. Τὸ νὰ ζωγραφίσει τοὺς ὑφαντουργοὺς σὲ ὥρα ἐργασίας τοῦ δημιουργεῖ ἀρκετὰ προβλήματα, ἐπειδὴ οἱ χῶροι εἶναι μικροί, οἱ μηχανὲς μεγάλες καὶ εἶναι δύσκολο νὰ βρεῖ τὴ σωστὴ ὀπτικὴ γωνία. Κι ὅμως, καταφέρνει γιὰ πρώτη φορὰ νὰ προκαλέσει ἕναν διάλογο μὲ τὸ θέμα τῆς ζωγραφικῆς του, ἕναν ἄνδρα «μιᾶς ἄλλης φυλῆς» ποὺ ξέρει νὰ χρησιμοποιεῖ τὰ χέρια του γιὰ νὰ δημιουργήσει, ὅπως ὁ Ἅγιος Παῦλος. Κατὰ τὴν ἄποψή του, «ἕνας ἐργάτης μὲ τὰ σημάδια τοῦ πόνου,… ὅμως μὲ ἀθάνατη ψυχή».

Λεπτομέρειες: 

Ὁ ζωγράφος συγκινεῖται ἀπὸ «τὸ ὀνειροπόλο πρόσωπο, ἀπόμακρο σὰν τοῦ ὑπνοβάτη… πιὸ φτωχὸς κι ἀπ\’ τοὺς φτωχούς, σὰν νὰ λέμε κι ἀπὸ τοὺς πιὸ καταφρονεμένους». Μοναδικὴ ἀναψυχή, τὸ τσιμπούκι.

Ὁ ζωγράφος γράφει αὐτὰ τὰ λόγια στὸν φίλο του Ράπαρτ: «Ὅσον ἀφορᾶ τὸν ἀργαλειό, πρόκειται πραγματικὰ γιὰ τὴ μελέτη μιᾶς μηχανῆς ποὺ ἔγινε ἐπὶ τόπου, ἀπὸ τὴν κορυφὴ ἕως τὸ κατώτερο τμῆμα… Ὅταν τελείωσα τὸν σχεδιασμὸ τῆς μηχανῆς, ποὺ ζωγράφισα μὲ ἀρκετὴ φροντίδα, ἦταν ἀνυπόφορο νὰ μὴν ἀκούω τὸν χαρακτηριστικὸ θόρυβό της, σὰν νὰ ξυπνᾶ τὸ αὐτόματο ποὺ βρίσκεται ἀκόμη μέσα της».

Ὁ Βίνσεντ γοητεύεται ἀπὸ τὰ χέρια τους. Λίγες χειρονομίες μὲ ζυγισμένη ταχύτητα, μὲ γνώση ποὺ μεταδίδεται στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, παράγουν ἕνα ἀντικείμενο ποὺ γιὰ τὸν ἐργάτη εἶναι τὸ τελικὸ ἀποτέλεσμα, γιὰ τὸν ζωγράφο ὅμως εἶναι ἡ ἐκκίνηση: τὸ ὕφασμα, τὸν μουσαμά.