Τῆς Alison George
Εἶστε τρελὰ ἐρωτευμένοι μὲ τὸν σύντροφό σας, ἀλλὰ θὰ ἀντέξει ἡ σχέση σας στὴ δοκιμασία τοῦ χρόνου; Ὁ ψυχολόγος Τζὸν Γκότμαν, διευθυντὴς τοῦ μὴ κερδοσκοπικοῦ Ἰνστιτούτου Ἔρευνας τῶν Σχέσεων στὴν Οὐάσιγκτον, ἔχει μελετήσει τὶς μακροχρόνιες σχέσεις περισσότερο ἀπὸ 20 χρόνια καὶ μοιράζεται κάποιες ἀπὸ τὶς ἀνακαλύψεις του σχετικὰ μὲ τὰ συστατικά τῆς μακροπρόθεσμης ἐπιτυχίας, ἀπομυθοποιώντας στὴν πορεία μεγάλο μέρος τῆς αἴγλης τῆς ρομαντικῆς ἀγάπης
– Μποροῦν τὰ πράγματα ποῦ μᾶς κάνουν νὰ ἐρωτευτοῦμε κάποιον ἄνθρωπο νὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ προβλέψουμε ἂν θὰ ἔχουμε μιά ἐπιτυχημένη μακροχρόνια σχέση;
-Ἀπ’ ὅ,τι ξέρω δὲν μποροῦν νὰ βοηθήσουν σὲ καμία πρόγνωση
.
– Τότε ποιὸς εἶναι ὁ ρόλος τους;
-Ἡ ἕλξη εἶναι ἕνας ἐξελικτικὸς μηχανισμὸς γιὰ τὴν ἐπιλογὴ συντρόφου, ὥστε νὰ μεγιστοποιηθεῖ ἡ γενετικὴ βιοποικιλομορφία καὶ νὰ ἐξασφαλισθεῖ ἡ ἐπιβίωση τοῦ εἴδους. Ὡστόσο τὰ προξενιὰ εἶναι ἐξίσου σταθερὰ (ἀρκετὲς φορὲς ἀκόμη καὶ πιὸ σταθερά) μὲ τὶς σχέσεις ποὺ δομήθηκαν μὲ βάση τὴν ἀγάπη. Ἡ ρομαντικὴ ἀγάπη δὲν φαίνεται νὰ εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ μία σταθερὴ σχέση, ὑπάρχουν μάλιστα ἐνδείξεις ὅτι μπορεῖ «νὰ θολώσει τὴν κρίση».
-«Ναί, συμφωνῶ μὲ αὐτὴ τὴν πρόταση. Σὲ μία μακροχρόνια σχέση ὁ ρομαντισμός, τὸ σὲξ καὶ τὸ πάθος εἶναι κατὰ πολὺ διαφορετικὰ ἀπ’ ὅ,τι ἦταν στὰ ἀρχικὰ στάδια τῆς ἕλξης. Αὐτὸ δὲν σημαίνει βέβαια ὅτι ἡ ἀγάπη καὶ ὁ ρομαντισμὸς ἔχουν πεθάνει. Νομίζω ὅτι εἶναι πολὺ ὄμορφα πράγματα καὶ μποροῦν νὰ εἶναι ἡ βάση μιᾶς σχέσης. Μέρος τοῦ προβλήματος εἶναι ὅτι οἱ ἄνθρωποι δὲν ξέρουν τί νὰ ψάξουν ὅταν φλερτάρουν».
– Τί θὰ ἔπρεπε νὰ ψάχνουν;
-«Τὰ σημάδια εἶναι στὴν πραγματικότητα πολὺ ἁπλά. Καταρχήν, σοῦ συμπεριφέρεται ὁ ἄλλος μὲ ἀγάπη, τρυφερότητα καὶ σεβασμό; Νιώθεις ὅτι ὑπάρχει στήριξη καὶ στοργή; Νιώθεις ὅτι κυλάει ὁ χρόνος ὅταν εἶσαι μὲ αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο; Εἶναι εὔκολο νὰ εἶστε μαζί; Σοῦ ἀρέσει ὁ ἑαυτός σου ὅταν εἶσαι μὲ αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο; Καθὼς δυὸ ἄνθρωποι ἔρχονται κοντὰ ὁ ἕνας στὸν ἄλλον, τὸ ἑπόμενο πράγμα ποὺ πρέπει νὰ κοιτάξεις εἶναι τὸ αἴσθημα ὅτι μπορεῖτε νὰ δημιουργήσετε μιά αἴσθηση κοινοῦ σκοποῦ, νοήματος καὶ ἀξιῶν. Νομίζω ὅτι αὐτὸ ἀρκεῖ γιὰ νὰ προχωρήσεις καὶ νὰ ἀρχίσεις νὰ σκέφτεσαι γιὰ μιά μακροχρόνια σχέση».
– Πῶς μελετᾶτε τὶς σχέσεις ἐπιστημονικά;
-«Τὰ περασμένα 20 χρόνια ἔχουμε μελετήσει ζευγάρια σὲ ὅλο τὸ χρονικὸ φάσμα μιᾶς σχέσης, ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ μόλις παντρεύτηκαν ὡς ζευγάρια ὀγδοντάχρονων. Τὸ ἐρώτημα ποὺ κάναμε εἶναι ἂν ὑπάρχει κάποια διαφορὰ σὲ σχέση μὲ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν χωρίσει. Μὲ τὸν καιρὸ συνειδητοποιήσαμε ὅτι ὑπάρχουν κάποια λίγα συγκεκριμένα πράγματα ποὺ κάνουν δυὸ σύντροφοι στὶς ἐπιτυχημένες σχέσεις».
– Μπορεῖτε νὰ μᾶς πεῖτε κάποια ἀπὸ αὐτά;
-«Ἀνακαλύψαμε ὅτι μποροῦμε νὰ προβλέψουμε μὲ ποσοστὸ ἐπιτυχίας πάνω ἀπὸ 90% τί θὰ συνέβαινε σὲ μία σχέση τὰ ἑπόμενα τρία χρόνια, παρακολουθώντας τὴ φυσιολογία καὶ τὴ συμπεριφορὰ ἑνὸς ζευγαριοῦ κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς συζήτησης ὅπου διαφωνοῦσαν καὶ μαθαίνοντας ἀπὸ τοὺς ἴδιους γιὰ τὸ παρελθόν τους. Στὰ ζευγάρια ὅπου ἡ σχέση εἶχε διάρκεια ζωῆς, ἡ ἀναλογία θετικῶν πρὸς τίς ἀρνητικές δηλώσεις ἦταν πέντε πρὸς ἕνα. Σὲ ὅσους ἡ σχέση σύντομα κατέρρεε, ἡ ἀναλογία ἦταν ἕνα πρὸς ἕνα».
– Μποροῦμε πραγματικὰ νὰ συνοψίσουμε τὴν πολυπλοκότητα τῶν σχέσεων σὲ λίγους ἁπλοὺς κανόνες;
-«Πιστεύω ὅτι πράγματι ἡ προσέγγιση αὐτὴ εἶναι ἐπιστημονική. Ἄλλωστε μποροῦμε νὰ προβλέψουμε μὲ ἰδιαίτερα ὑψηλὰ ποσοστὰ τὸ τί μέλλει γενέσθαι. Ἐξυπακούεται ὅτι ἡ τελικὴ κρίση θὰ εἶναι ἂν μπορέσουμε νὰ φέρουμε ἀλλαγὲς σὲ μία σχέση. Τὸ σέξ, ὁ ρομαντισμὸς καὶ τὸ πάθος δὲν λειτουργοῦν ὡς διὰ μαγείας. Ἡ λειτουργία τους εἶναι ἀρκετὰ ἁπλή. Ὑπάρχει μία συνταγὴ γιὰ νὰ δημιουργηθοῦν στὶς μακροχρόνιες σχέσεις. Ὑπάρχει τρόπος γιὰ νὰ γίνει αὐτό».
– Ποιὰ εἶναι ἡ συνταγή;
-«Τὸ πρῶτο πράγμα εἶναι ὅτι τὸ σέξ, ὁ ρομαντισμὸς καὶ τὸ πάθος ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὸ νὰ λαμβάνεις πληροφορίες καὶ ἐνέργεια καὶ ὄχι μὲ τὸ νὰ τὰ μεταδίδεις. Ὁπότε τὸ θέμα δὲν εἶναι νὰ εἶσαι σέξι ἡ ἑλκυστικός• τὸ θέμα εἶναι νὰ σὲ ἐνδιαφέρει πραγματικὰ ὁ σύντροφός σου, νὰ εἶσαι δεκτικὸς ἀπέναντί του, νὰ παίρνεις μέσα σου ἕνα βαθὺ καὶ θεμελιῶδες κομμάτι του. Εἶναι μιά συνεχὴς ἐπιλογὴ νὰ σὲ ἐνδιαφέρει ὁ ἄλλος, νὰ παραχωρεῖσαι σὲ αὐτόν».
– Δὲν πιστεύετε στὴ μαγεία τῆς ἀγάπης;
-«Πιστεύω ὅτι εἶναι ψέμα. Σημαίνει ὅτι ἀποσείεις κάθε εὐθύνη τοῦ ἔργου νὰ κάνεις μιά σχέση νὰ λειτουργήσει ὁμαλά. Μπορεῖς νὰ εἶσαι σὰν τὸν Γούντι Ἄλεν, νὰ ἐρωτευτεῖς τὴ θετὴ κόρη σου καὶ νὰ πεῖς: «Δὲν μπορῶ νὰ κάνω τίποτε, εἶμαι ἐρωτευμένος». Ὁ κόσμος νομίζει ὅτι εἶναι οἱ φερομόνες του ποὺ μὲ κάποιον τρόπο δημιουργοῦν αἰσθήματα ἀγάπης ἤ ὅτι ἡ ὑπόφυση λαμβάνει τὰ ἡνία καὶ ἐκκρίνει τὶς κατάλληλες ὁρμόνες. Ἀντιθέτως, οἱ ἄνθρωποι φέρουν σημαντικὸ μερίδιο εὐθύνης γιὰ τὴν ἀγάπη καὶ γιὰ τὴ συναισθηματικὴ καὶ σεξουαλικὴ πίστη σὲ μία σχέση. Γιὰ παράδειγμα, μπορῶ νὰ πάω σὲ ἕνα κατάστημα καὶ νὰ δῶ μιά ὄμορφη γυναίκα, ἀλλὰ ἁπλῶς νὰ συνεχίσω μὲ τὴ δουλειά μου. Κάποιος ἄλλος μπορεῖ νὰ σκεφτεῖ ὅτι εἶναι ὄμορφη καὶ μετὰ νὰ ἀναρωτηθεῖ τί θὰ γινόταν ἂν τῆς τὸ ἔλεγε. Ἔτσι δίνει στὸν ἑαυτὸ του τὴν ἄδεια νὰ διασχίσει ἕνα κατώφλι, ἀκόμη καὶ ἂν βρίσκεται σὲ μία σταθερὴ σχέση. «Ποῦ εἶναι τὸ κακὸ σὲ ἕνα μικρὸ σχόλιο;» λέει. Ὡστόσο τότε μπορεῖ νὰ ἀναλάβει δράση ἡ βιοχημεία τῆς ἀγάπης. Σὲ κάθε ἰδιαίτερη συζήτηση ποὺ κάνεις ἐκκρίνεις ὀξυτοκίνη, δημιουργεῖς ἕναν δεσμό».
– Εἶναι κάποιοι ἄνθρωποι ὡς ἐκ τῆς φύσεώς τους καλοὶ στὶς σχέσεις;
-«Ναί. Τοὺς ἀποκαλῶ «μάστορες τῶν σχέσεων». Τέτοιοι ἄνθρωποι συνηθίζουν νὰ ψάχνουν στοὺς ἄλλους πράγματα ποὺ μποροῦν νὰ ἐκτιμήσουν. Ψάχνουν νὰ βροῦν πράγματα γιὰ τὰ ὁποῖα μποροῦν νὰ ποῦν «εὐχαριστῶ». Στὸ ἄλλο ἄκρο βρίσκονται οἱ «καταστροφεῖς τῶν σχέσεων», οἱ ὁποῖοι ἑστιάζονται στὰ λάθη τοῦ συντρόφου τους, τὰ ὁποῖα συνεχῶς ἀναζητοῦν».
– Ποιὰ εἶναι τὰ γνωρίσματα μιᾶς κακῆς σχέσης;
-«Ἔχουμε ἀνακαλύψει τέσσερα στοιχεῖα ποὺ εἶναι πιὸ διαβρωτικὰ ἀπ’ ὁτιδήποτε ἄλλο -τὰ ἀποκαλοῦμε «οἱ τέσσερις καβαλάρηδες τῆς Ἀποκάλυψης». Ἴσως τὸ πλέον ἀρνητικὸ ἀπὸ ὅλα εἶναι ἡ περιφρόνηση: ἄμεσες προσβολές, σαρκασμός, αἴσθηση ἀνωτερότητας ἔναντι τοῦ συντρόφου – ἕνας ἀέρας ἀνωτερότητας εἶναι ὁ πιὸ προβλέψιμος προάγγελος διαζυγίου. Ἡ συνεχὴς κατάκριση εἶναι ἐπίσης ἕνα δεῖγμα μιᾶς σχέσης ποὺ δὲν ὁδηγεῖ πουθενά, καθὼς καὶ ἡ ἀμυντικὴ στάση ἀπέναντι στὸν ἄλλον, π.χ. ὅταν ἀντιδρᾶς σὲ ἕνα παράπονο σὰν νὰ εἶσαι τὸ ἀθῶο θῦμα Ἂν συμπεριφέρεσαι κατὰ αὐτὸν τὸν τρόπο, δὲν ἀναλαμβάνεις τὶς εὐθύνες σου γιὰ τὸ πρόβλημα Τὸ τελικὸ γνώρισμα εἶναι ἡ κωλυσιεργία ἤ ἡ συναισθηματικὴ ἀποχώρηση ἀπὸ τὴν ἀλληλεπίδραση. Αὐτὸ μποροῦμε εὔκολα νὰ τὸ δοῦμε στὸ ἐργαστήριο, ὅταν κάποιος δὲν «παραχωρεῖ στὸν σύντροφό του τὰ συνηθισμένα κανάλια ἐπικοινωνίας μὲ τὴ γλώσσα τοῦ σώματος. Συνήθως τέτοιοι ἄνθρωποι κοιτάζουν ἀλλοῦ καὶ σταματοῦν νὰ ἀπαντοῦν».
– Δὲν συναντῶνται αὐτὰ τὰ στοιχεῖα καὶ στὶς καλὲς σχέσεις;
-«Ἡ κατάκριση καὶ ἡ ἀμυντικὴ στάση βρίσκονται σὲ ὅλες τὶς σχέσεις. Ἡ διαφορὰ εἶναι ὅτι ἕνας «μάστορας τῶν σχέσεων» θὰ προσέξει ὅτι κάτι δὲν πάει καλὰ καὶ θὰ προσπαθήσει νὰ διορθώσει τὴν κατάσταση. Μελέτησα γιὰ περίπου δυὸ χρόνια τί εἶναι αὐτὸ ποὺ στέφει μὲ ἐπιτυχία αὐτὲς τὶς προσπάθειες διόρθωσης προτοῦ συνειδητοποιήσω ὅτι ἀντὶ νὰ παρατηρῶ τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἔκανε τὴν προσπάθεια, ἔπρεπε νὰ προσέχω τὸν ἄλλον: τελικὰ αὐτὸ ποὺ κάνει τὴ διαφορὰ εἶναι νὰ δέχεσαι τὴν προσπάθεια τοῦ συντρόφου σου γιὰ ἀποκατάσταση».
– Μποροῦν νὰ ἀλλάξουν τὰ πράγματα σὲ μιά σχέση πού δὲν λειτουργεῖ ὁμαλά;
«Εἶναι φυσικὸ ἡ οἰκειότητα νὰ χάνεται ἂν δὲν προσπαθεῖς συνειδητὰ νὰ τὴ διατηρεῖς ζωντανή. Καθὼς ἡ ζωὴ ξετυλίγεται, δύο σύντροφοι μπορεῖ νὰ βρεθοῦν στὴ θέση νὰ ἀγνοοῦν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ νὰ σταματήσουν νὰ ἐρωτοτροποῦν. Ἑστιάζονται στὰ παιδιά τους ἤ στὴ δουλειά τους. Ἀλλὰ μπορεῖς νὰ μάθεις τί νὰ κάνεις ἂν ἀρχίζεις νὰ δέχεσαι ἐπίθεση ἀπὸ τοὺς «τέσσερις καβαλάρηδες». Ὑπάρχει ἐπιστημονικὴ βάση ποὺ στηρίζει αὐτὸ τὸ συμπέρασμα. Μποροῦμε νὰ μάθουμε ἀπὸ τοὺς «μάστορες τῶν σχέσεων» καὶ νὰ ἀποτρέψουμε τὴ δημιουργία προβλημάτων».
