Ἐννόημα
    Ἐννόημα
  • !

    Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἡ λέξη «ἅγιος» συνδέεται μὲ τὴν καθαρότητα καὶ ἁγνότητα. Ἡ Ἁγία Γραφὴ ταυτίζει τὸ «ἅγιο» μὲ τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Ἅγιος εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ἀπὸ Αὐτὸν καὶ μόνο καὶ τὴ σχέση, μετοχὴ καὶ κοινωνία μαζί Του πηγάζει κάθε ἁγιότητα. Ἡ χριστιανικὴ ἁγιότητα δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα κατορθώματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσωπικὴ σχέση μὲ τὸν προσωπικὸ Θεό.
    Μὲ τὴν μετοχὴ στὴν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν ἁγιασμὸ τους οἱ πιστοὶ καλοῦνται «ἅγιοι», καὶ ἡ ἐκκλησία «κοινωνία ἁγίων».

  • !

    Ὁ ἄνθρωπος δὲν γεννιέται ἅγιος ἀλλὰ γίνεται. Ἡ ἁγιότητα εἶναι κατάσταση ἐξελικτική. Εἶναι πορεία ἐπίπονη, ἐπίμονη καὶ συνεχὴς μέχρι νὰ φθάσει κανεὶς «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. δ΄ 13). Ἀρχίζει ἐδῶ στὴ γῆ, ὁλοκληρώνεται δὲ καὶ ἐπεκτείνεται στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀγώνας του εἶναι διπλός. Νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὰ πάθη καὶ νὰ ἀποκτήσει τὶς ἀρετὲς ποὺ θὰ τὸν ὁδηγήσουν στὸν οὐρανό.

  • !

    Μὲ τὸν ἁγιασμὸ ὁ ἄνθρωπος, ποὺ εἶναι κτιστός, δὲν ἀπορροφᾶται ἢ ἀφομοιώνεται ἀπὸ τὴ θεία οὐσία. Ὁ ἅγιος δὲν παύει νὰ εἶναι ἕνα πεπερασμένο δημιούργημα. Μὲ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸν Θεό, ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἄνθρωπος καὶ ὁ Θεός, Θεός. Ὁ ἄνθρωπος γίνεται θεὸς μετέχοντας στὴν ἄκτιστη θεία ἐνέργεια, ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ θεία οὐσία. Ἡ ἄκτιστη θεία ἐνέργεια ἢ θεία Χάρη, κοινωνεῖται καὶ μεταδίδεται, ἐνῶ ἡ θεία οὐσία εἶναι ἀπρόσιτη καὶ ἀνέκφραστη.

  • !

    Μετὰ τὰ εἰσαγωγικὰ γιὰ τὴν ἁγιότητα, μποροῦμε νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα ἂν οἱ ἅγιοι κάνουν λάθη. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλή. Ναί, κάνουν λάθη, ἀφοῦ οἱ ἅγιοι εἶναι ἄνθρωποι. Μόνον ὁ Θεὸς εἶναι ἀλάθητος. Γι’ αὐτὸ καὶ συνεχὲς βίωμά τους εἶναι ἡ μετάνοια. Μετανοοῦν γιὰ τὰ λάθη τους.

  • !

    Στὴν ἐποχὴ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων γνωρίζουμε τὴ διαφωνία τῶν δύο κορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου ὅσον ἀφορᾶ τὸ θέμα τῆς περιτομῆς τῶν εἰδωλολατρῶν. Ὁ Ἀπ. Πέτρος ὑποστήριζε ὅτι ἔπρεπε νὰ περιτέμνονται, ἐνῶ ὁ Ἀπ. Παῦλος ὑποστήριζε τὸ ἀντίθετο. Ἡ Ἀποστ. Σύνοδος ἔλυσε τὸ πρόβλημα. Ἀφοῦ ὑπάρχει τὸ βάπτισμα δὲν χρειάζεται ἡ περιτομή. Ὁ Ἀπ. Πέτρος ἔκανε λάθος. Μετανόησε καὶ δέχθηκε τὴν ἀλήθεια.

  • !

    Ὁ Ἅγιος Φώτιος ἀποδίδει τὰ λάθη:
    Στὶς δύσκολες περιστάσεις ποὺ ἀνάγκαζαν πολλοὺς Πατέρες νὰ παραποιήσουν τὰ πράγματα ἐπειδὴ καὶ οἱ ἴδιοι δὲν μπόρεσαν νὰ τὰ κατανοήσουν.
    Στὸ πνεῦμα τῆς οἰκονομίας. Κατανοώντας τὴν ἀδυναμία τῶν ἀνθρώπων νὰ καταλάβουν τὸ πραγματικὸ νόημα τῶν πραγμάτων, συγκατέβαιναν.
    Μίλησαν μὲ αὐστηρὸ τρόπο ἐλέγχοντας τοὺς αἱρετικοὺς ποὺ πολεμοῦσαν τὴν Ἐκκλησία.
    Στὴν ἄγνοια ποὺ εἶχαν, κάτι φυσικὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους.

  • !

    Στὰ κείμενα τῶν ἁγίων Πατέρων, ποὺ στὴν πλειονότητά τους εἶναι γεμάτα ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὑπάρχουν ὁρισμένες ἑρμηνεῖες τους ποὺ εἶναι λανθασμένες ἢ προσωπικές τους ἀπόψεις.
    Ποιοὶ ἔχουν δίκαιο; Δὲν ἔχει σημασία. Βέβαιο εἶναι ὅτι κάποιοι κάνουν λάθος.
    Ποῦ προσκύνησαν οἱ Μάγοι τὸν Χριστό; Ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι τὸν προσκύνησαν στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, τὴν ἡμέρα ποὺ γεννήθηκε, καὶ ἄλλοι μετὰ ἀπὸ δύο χρόνια σὲ κάποιο σπίτι.
    Τὸ φαγητὸ τοῦ Τιμίου Προδρόμου στὴν ἔρημο ἦταν «ἀκρίδες καὶ ἄγριο μέλι». Τί ἦταν οἱ «ἀκρίδες»; Ἄλλοι ἅγιοι λένε ὅτι ἦταν ἔντομα καὶ ἄλλοι οἱ ἄκρες τρυφερῶν φυτῶν.
    Μποροῦμε νὰ γονατίζουμε τὴν Κυριακὴ πού εἶναι ἀναστάσιμη ἡμέρα; Ἄλλοι ἅγιοι ὑποστηρίζουν ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται καὶ ἄλλοι ὅτι ἐπιτρέπεται, ὅταν γίνεται γιὰ λόγους εὐλαβείας.
    Ποῦ θὰ ἐνθρονιστεῖ ὁ ἀντίχριστος ὅταν ἔλθει; Ἄλλοι Πατέρες ἰσχυρίζονται ὅτι θὰ ἐνθρονιστεῖ στὸ ναὸ τοῦ Σολομώντα, ἄλλοι στὶς χριστιανικὲς ἐκκλησίες καὶ ἄλλοι καὶ στὰ δύο.
    Ποιοὶ ἦσαν οἱ τρεῖς ἄγγελοι πού φιλοξένησε ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ; Ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι ἦταν τρεῖς ἄγγελοι εἰς τύπον τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ ἄλλοι ὅτι ἦταν ὁ ἄσαρκος Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ μαζὶ μὲ δύο ἀγγέλους.
    Ποιὸς ἦταν ὁ Παλαιὸς τῶν Ἡμερῶν πού εἶδε στὸ ὅραμά του ὁ Προφήτης Δανιήλ; Ἄλλοι ἅγιοι ἑρμηνεύουν ὅτι εἶναι ὁ Πατέρας καὶ ἄλλοι ὅτι εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ.
    Γιὰ τὰ τάγματα τῶν Ἀγγέλων ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι εἶναι ἐννέα καὶ ἄλλοι δέκα.

  • !

    Τὰ παραδείγματα μποροῦν νὰ συνεχιστοῦν. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μαρτυροῦν εἶναι ὅτι οἱ ἅγιοι δὲν εἶναι ἀλάθητοι, ἀλλὰ σφάλλουν, ὡς ἄνθρωποι ποὺ εἶναι. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν στέκεται συνήθως στὴ γνώμη ἑνὸς ἁγίου γιὰ ἕνα συγκεκριμμένο θέμα ἀλλὰ στὴν πλειοψηφία, συμφωνία καὶ ὁμοφωνία τῶν Πατέρων, τὸ γνωστὸ «consensus patrum».
    Καὶ οἱ ἴδιοι οἱ ἅγιοι παραδέχονται ὅτι πιθανὸν νὰ κάνουν λάθη ὅταν ἑρμηνεύουν κείμενα τῆς Ἄγ. Γραφῆς.
    Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας προσπαθώντας νὰ ἑρμηνεύσει τὴν Π.Δ ἀναφέρει: «Ἐὰν ὅμως συμβεῖ κάπου νὰ κάνουμε λάθος ὡς πρὸς τὸ πραγματικὸ νόημά τους, ἐξαιτίας τῆς λεπτότητας τῶν ἐννοιῶν καὶ τῆς μεγάλης ἀσάφειάς τους, πρέπει νὰ μᾶς συγχωρήσουν αὐτοὶ ποὺ θὰ τὰ διαβάσουν. (ΕΠΕ 4, 13)

  • !

    «Γιὰ ποιὸ λόγο ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει τέτοιους μεγάλους ἄνδρες καὶ ἁγίους του νὰ πλανηθοῦν καὶ νὰ κάνουν διάφορα λάθη;» ρώτησαν τὸν ἅγιο Βαρσανούφιο.
    Αὐτὸς ἀπάντησε:
    α)«Ἐπειδὴ δὲν ρώτησαν γιὰ τὸ συγκεκριμένο αὐτὸ θέμα τὸν Θεό, οὔτε καὶ προσευχήθηκαν ὅσο θὰ ἔπρεπε πρὶν ζητήσουν τὴν ἀπάντηση, ἀφοῦ «πᾶς ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει», σύμφωνα μὲ τὴν Ἁγία Γραφή.
    β) Ἐπειδὴ τὰ παρέλαβαν ἀπὸ παλαιότερους Γέροντες καὶ Ἁγίους καὶ δὲν κάθισαν νὰ ἐρευνήσουν, ἐὰν εἶναι ἢ ὄχι ἀλήθεια, ἔχοντας ἐμπιστοσύνη σ’ αὐτούς.
    γ) Γιὰ νὰ δείξει ὁ Θεός, ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀκόμη καὶ οἱ Ἅγιοι, εἶναι πάντοτε πεπερασμένοι καὶ ἀτελεῖς καὶ δὲν μποροῦσαν σὲ καμία περίπτωση νὰ καταλάβουν ὅλα τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἄπ. Παῦλος λέγει ὅτι, «ἐκ μέρους γινώσκομεν καὶ ἐκ μέρους προφητεύομεν».
    δ) Γιὰ νὰ δείξει ὁ Θεὸς πάλι, ὅτι ἡ Πίστη μας εἶναι ζωντανή, ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ζῶσα καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δὲν παύει ποτὲ νὰ φωτίζει ὅποιον θέλει («τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὅπου θέλει πνεῖ») καὶ ὅποτε θέλει, γιὰ τὶς ἀλήθειες τῆς Πίστεώς μας. Ἔτσι, ὅ,τι διαφεύγει σὲ κάποιον ἢ ἀφήνει ὁ ἕνας Ἅγιος, νὰ βρίσκει καὶ νὰ συμπληρώνει ὁ ἑπόμενος· καὶ ὅ,τι ἀφήνει ὁ ἑπόμενος, νὰ τὸ βρίσκει ὁ μεθεπόμενος, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Καὶ μὲ μία λέξη ὅ,τι λένε οἱ πρῶτοι καὶ δὲν εἶναι ξεκάθαρο ἢ ὀρθὰ διατυπωμένο, ἔρχονται οἱ τελευταῖοι καὶ τὸ ἐπεξηγοῦν ἢ τὸ διορθώνουν, γιὰ νὰ δοξάζεται ἔτσι πάντοτε ὁ Θεός, μέσα ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Του. Διότι αὐτὸς εἶναι ὁ Θεὸς καὶ τῶν πρώτων καὶ τῶν ἐσχάτων καὶ εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν». («Βίβλος Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου», σέλ. 285 – 288).

  • !

    Ἀπὸ ὅσα ἀναφέραμε μέχρι τώρα, ἀποδεικνύεται ὅτι οἱ Ἅγιοι ἔχουν ἐλαττώματα, ἐκφράζουν ἐλεύθερα τὴν προσωπική τους γνώμη σὲ διάφορα θέματα, ἔχουν ἀτέλειες, κάνουν σφάλματα καὶ δὲν εἶναι ἀλάνθαστοι ἢ θεόπνευστοι, ὅσο καὶ ἂν ἔφθασαν σὲ μεγάλα ὕψη ἁγιότητας. Οἱ διαφωνίες μεταξὺ τῶν ἁγίων εἶναι σὲ θέματα δευτερεύοντα καὶ ἐπουσιώδη, καὶ ὄχι σὲ δογματικὰ ἢ θέματα πίστεως. Κανεὶς Ἅγιος δὲν διδάσκει κάποια αἵρεση.
    Ὅλοι οἱ πιστοὶ πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι τὰ τυχὸν λάθη τῶν ἁγίων δὲν ἐμποδίζουν σὲ τίποτα τὴν ἁγιότητά τους καὶ δὲν τοὺς στεροῦν τὴ δόξα, τὴν τιμὴ καὶ τὴν προσκύνηση, ποὺ τοὺς ὀφείλουμε καὶ δὲν πρέπει νὰ ἀποτελοῦν αἰτίες σκανδαλισμοῦ.

Κάνουν λάθη οἱ ἅγιοι;

 

Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἡ λέξη «ἅγιος» συνδέεται μὲ τὴν καθαρότητα καὶ ἁγνότητα. Ἡ Ἁγία Γραφὴ ταυτίζει τὸ «ἅγιο» μὲ τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Ἅγιος εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ἀπὸ Αὐτὸν καὶ μόνο καὶ τὴ σχέση, μετοχὴ καὶ κοινωνία μαζί Του πηγάζει κάθε ἁγιότητα. Ἡ χριστιανικὴ ἁγιότητα δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα κατορθώματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσωπικὴ σχέση μὲ τὸν προσωπικὸ Θεό. Ἡ Θεοτόκος ὀνομάζεται Παναγία γατὶ ἑνώθηκε μὲ τὸν ἅγιο Θεὸ περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄνθρωπο καὶ ὄχι γιὰ τὶς ἀρετές της. Ὁ ἄνθρωπος στὸ θέμα τῆς ἁγιότητας προσφέρει τὴν ἐλεύθερη θέλησή του, τὴν προαίρεσή του. Χωρὶς αὐτὴν δὲν μπορεῖ νὰ ἐνεργήσει ὁ Θεός. Οἱ διάφοροι ἀσκητικοὶ ἀγῶνες καὶ κόποι, ὅσο μεγάλοι καὶ ἂν εἶναι δὲν ἁγιάζουν ἀπὸ μόνοι τους. Ὁ Θεὸς δοξάζει τοὺς ἁγίους μὲ τὴ δική του δόξα, γι’ αὐτὸ καὶ αὐτοὶ δὲν θέλουν νὰ δοξάζονται οἱ ἴδιοι, παρὰ μόνο ὁ Θεός. Οἱ ἅγιοι ἀντιλαμβάνονται ὅτι τὸ φῶς καὶ ἡ δόξα ποὺ βλέπουν νὰ τοὺς περιβάλλει εἶναι οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, ὅπως δίδαξε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ ὅλη ἡ ἡσυχαστικὴ παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Στὴ Θεία Λειτουργία ὁμολογοῦμε ὅτι «εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός». Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ μόνος ἅγιος, ἐμεῖς εἴμαστε ἁμαρτωλοί. Ἡ συμμετοχὴ στὴν ἁγιότητά Του, ἀποβλέπει στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ (εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός). Μὲ τὴν μετοχὴ στὴν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν ἁγιασμὸ τους οἱ πιστοὶ καλοῦνται «ἅγιοι», καὶ ἡ ἐκκλησία «κοινωνία ἁγίων».

Ὁ ἄνθρωπος δὲν γεννιέται ἅγιος ἀλλὰ γίνεται. Ἡ ἁγιότητα εἶναι κατάσταση ἐξελικτική. Εἶναι πορεία ἐπίπονη, ἐπίμονη καὶ συνεχὴς μέχρι νὰ φθάσει κανεὶς «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. δ΄ 13). Ἀρχίζει ἐδῶ στὴ γῆ, ὁλοκληρώνεται δὲ καὶ ἐπεκτείνεται στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀγώνας του εἶναι διπλός. Νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὰ πάθη καὶ νὰ ἀποκτήσει τὶς ἀρετὲς ποὺ θὰ τὸν ὁδηγήσουν στὸν οὐρανό. Μὲ τὴ βοήθεια τῆς θείας Χάριτος τὸ «κατ’ εἰκόνα» ποὺ ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο θὰ γίνει «καθ’ ὁμοίωσιν». Ὁ ἄνθρωπος ποὺ συγγενεύει πνευματικὰ μὲ τὸ Δημιουργό του φθάνει στὴ θέωση, γίνεται κοινωνὸς θείας φύσεως (Β΄Πετρ. α΄, 4) καὶ οἰκεῖος τοῦ Θεοῦ (Ἔφ. β΄,20).

Μὲ τὸν ἁγιασμὸ ὁ ἄνθρωπος, ποὺ εἶναι κτιστός, δὲν ἀπορροφᾶται ἢ ἀφομοιώνεται ἀπὸ τὴ θεία οὐσία. Ὁ ἅγιος δὲν παύει νὰ εἶναι ἕνα πεπερασμένο δημιούργημα. Μὲ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸν Θεό, ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἄνθρωπος καὶ ὁ Θεός, Θεός. Ὁ ἄνθρωπος γίνεται θεὸς μετέχοντας στὴν ἄκτιστη θεία ἐνέργεια, ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ θεία οὐσία. Ἡ ἄκτιστη θεία ἐνέργεια ἢ θεία Χάρη, κοινωνεῖται καὶ μεταδίδεται, ἐνῶ ἡ θεία οὐσία εἶναι ἀπρόσιτη καὶ ἀνέκφραστη. Οἱ Πατέρες θέλοντας νὰ δείξουν τὴν πραγματικότητα τῆς θεώσεως χρησιμοποιοῦν τὸ παράδειγμα τοῦ πυρακτωμένου σιδήρου. Ὅπως ἡ φύση τοῦ μετάλλου ἑνώνεται στενὰ μὲ τὴ φωτιὰ ὥστε νὰ μὴν μπορεῖς νὰ τὰ ξεχωρίσεις, -παραμένει ὁ σίδηρος, σίδηρος καὶ ἡ φωτιά, φωτιά-, ἔτσι καὶ ὁ κτιστὸς ἄνθρωπος ἑνώνεται μὲ τὴν θεία Χάρη χωρὶς νὰ ἀποβάλει τὴ φύση του. Ἀποκτᾶ «κατὰ χάριν» ἐκεῖνο ποὺ εἶναι «φύσει» ὁ Θεός. Μιλώντας γιὰ τὴ μεταμόρφωση καὶ ὄχι μεταβολὴ τῆς φύσεως τοῦ ἀνθρώπου ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέει: «Ὅλος ὁ Θεὸς περιχωρεῖ σ’ ὅλους τους ἄξιους, σὲ ὅλον δὲ τὸν Θεὸ περιχωροῦν ὅλοι οἱ Ἅγιοι ὁλικά, ἔχοντας προσλάβει ἀντὶ τὸν ἑαυτὸ τοὺς ὅλον τὸν Θεὸ» (Ὑπὲρ τῶν ἱερῶς Ἡσυχαζόντων 3,1,27). Αὐτὸ φαίνεται στὰ λείψανα τῶν Ἁγίων ποὺ παραμένουν ἄφθαρτα.

Μετὰ τὰ εἰσαγωγικὰ γιὰ τὴν ἁγιότητα, μποροῦμε νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα ἂν οἱ ἅγιοι κάνουν λάθη. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλή. Ναί, κάνουν λάθη, ἀφοῦ οἱ ἅγιοι εἶναι ἄνθρωποι. Μόνον ὁ Θεὸς εἶναι ἀλάθητος. Γι’ αὐτὸ καὶ συνεχὲς βίωμά τους εἶναι ἡ μετάνοια. Μετανοοῦν γιὰ τὰ λάθη τους.

Στὴν ἐποχὴ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων γνωρίζουμε τὴ διαφωνία τῶν δύο κορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου ὅσον ἀφορᾶ τὸ θέμα τῆς περιτομῆς τῶν εἰδωλολατρῶν. Ὁ Ἀπ. Πέτρος ὑποστήριζε ὅτι ἔπρεπε νὰ περιτέμνονται, ἐνῶ ὁ Ἀπ. Παῦλος ὑποστήριζε τὸ ἀντίθετο. Ἡ Ἀποστ. Σύνοδος ἔλυσε τὸ πρόβλημα. Ἀφοῦ ὑπάρχει τὸ βάπτισμα δὲν χρειάζεται ἡ περιτομή. Ὁ Ἀπ. Πέτρος ἔκανε λάθος. Μετανόησε καὶ δέχθηκε τὴν ἀλήθεια.

Ὁ Ἅγιος Φώτιος, Πατριάρχης Κων/λεως γράφοντας στὸν Μητροπολίτη Ἀκυλείας γιὰ τὸ θέμα ἀναφέρει: «Πόσες πραγματικὰ δύσκολες περιστάσεις ἐκβίαζαν πολλοὺς (πατέρες), ἄλλα νὰ τὰ ποῦν πρόχειρα, ἄλλα νὰ τὰ ποῦν πρὸς οἰκονομία, ἄλλα πάλι ἐξαιτίας τῆς ἀπόδρασης τῶν ἀνυπάκουων, καὶ ἄλλα στὰ ὁποῖα ἀπὸ ἄγνοια ἔκαναν λάθος, ὅπως γίνεται μὲ τὰ ἀνθρώπινα. Γιατί ἄλλος φιλονικώντας μὲ τοὺς αἱρετικούς, ἄλλος συγκαταβαίνοντας στὴν ἀσθένεια τῶν ἀκροατῶν, ἄλλος πράττοντας κάτι ἄλλο, καὶ ἐνῶ ὁ καιρὸς τὸν καλοῦσε νὰ παραμελήσει πολὺ τὴν ἀκρίβεια γιὰ κάποιο ἀνώτερο σκοπό, καὶ εἶπε καὶ ἔκανε αὐτὰ ποὺ σ’ ἐμᾶς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ποῦμε οὔτε νὰ πράξουμε». (Ε.Π.Ἐ Ἔργα Φωτίου Πατριάρχου Κων/λεως τ.13, σ. 259).

Ὁ Ἅγιος Φώτιος ἀποδίδει τὰ λάθη:

Στὶς δύσκολες περιστάσεις ποὺ ἀνάγκαζαν πολλοὺς Πατέρες νὰ παραποιήσουν τὰ πράγματα ἐπειδὴ καὶ οἱ ἴδιοι δὲν μπόρεσαν νὰ τὰ κατανοήσουν.

Στὸ πνεῦμα τῆς οἰκονομίας. Κατανοώντας τὴν ἀδυναμία τῶν ἀνθρώπων νὰ καταλάβουν τὸ πραγματικὸ νόημα τῶν πραγμάτων, συγκατέβαιναν.

Μίλησαν μὲ αὐστηρὸ τρόπο ἐλέγχοντας τοὺς αἱρετικοὺς ποὺ πολεμοῦσαν τὴν Ἐκκλησία.

Στὴν ἄγνοια ποὺ εἶχαν, κάτι φυσικὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους.

Καὶ παρακάτω συμβουλεύει: «Ἀλλ’ ὅμως ἂν σὲ κάτι ἔδειξαν (οἱ πατέρες) ὀλιγωρία ὡς πρὸς τὴν ἀλήθεια καὶ παρασύρθηκαν νὰ ποῦν πράγματα ἀντίθετα πρὸς τὸ κοινὸ ἐκκλησιαστικὸ δόγμα, σ’ αὐτὰ βέβαια δὲν τοὺς ἀκολουθοῦμε, ἀπὸ τὴν πατρικὴ ὅμως τιμὴ καὶ δόξα αὐτῶν δὲν περικόπτουμε τίποτε» (ἔνθ. ἀνωτ. σ. 263).

Εἶναι πατερικὴ λοιπὸν διδασκαλία ὅτι οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἔκαναν λάθη.

Στὰ κείμενα τῶν ἁγίων Πατέρων, ποὺ στὴν πλειονότητά τους εἶναι γεμάτα ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὑπάρχουν ὁρισμένες ἑρμηνεῖες τους ποὺ εἶναι λανθασμένες ἢ προσωπικές τους ἀπόψεις.

Θὰ ἀναφέρουμε μερικὰ παραδείγματα λαθῶν, ποὺ ὅμως δὲν ἔχουν ἐπιπτώσεις στὴν ὀρθὴ πίστη.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, κάνει λάθος στὸν ὑπολογισμὸ τῆς ἡμερομηνίας τῆς γεννήσεως τοῦ Κυρίου, καὶ λέει ὅτι πατέρας τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἦταν ἀρχιερέας. Σύνοδος χαρακτήρισε λάθος τὴ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης ὅτι θὰ σωθοῦν καὶ οἱ ἀσεβεῖς.

Στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου ἀναφέρεται τὸ θέμα τῆς ἐλεύσεως τῶν δύο προφητῶν καὶ μαρτύρων στὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀντιχρίστου. «Θὰ δώσω ὅμως ἐντολὴ στοὺς δύο μάρτυρές μου νὰ προφητεύουν αὐτὲς τὶς χίλιες διακόσιες ἑξήντα μέρες ντυμένοι πένθιμα» (Ἀποκ. ια΄, 3). Ὁ Ἅγιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος ἀναφέρει ὅτι οἱ δύο προφῆτες θὰ εἶναι ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης καὶ ὁ Ἐνώχ, ποὺ θὰ «διδάξουν τὴν εὐσέβεια στὸ γένος τῶν ἀνθρώπων καὶ θὰ κηρύξουν μὲ παρρησία σὲ ὅλους τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, ὥστε νὰ μὴν πιστεύσουν στὸν ἀντίχριστο»(Ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου, Τόμ. Δ΄, σέλ. 125). Γιὰ δύο προφῆτες γράφουν καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς (P.G. 94, 1217) καὶ ὁ Ἅγιος Ἰππόλυτος (ΒΕΠΕΣ 6, 283).         Ἄλλοι Ἅγιοι Πατέρες λένε ὅτι οἱ προφῆτες ποὺ θὰ ἀποστείλει ὁ Θεὸς εἶναι τρεῖς. Ὁ τρίτος εἶναι ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης. Ὁ Ἅγιος Θεοφύλακτος ἀναφέρει: «Γι’ αὐτὸ καὶ λένε, ὅτι ζεῖ αὐτός, (ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης) πρόκειται δὲ νὰ φονευθεῖ ἀπὸ τὸν Ἀντίχριστο… ὅπως καὶ ὁ Ἐνὼχ καὶ ὁ Ἠλίας»( P.G. 124, 316). Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης γράφει ὅτι «ὁ Θεὸς θὰ στείλει τὸν Ἠλία καὶ τὸν Ἐνώχ, ἴσως καὶ τὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη, δὲν τὸ γνωρίζουμε αὐτὸ» (P.G. 99, 1033). Τὰ ἴδια πιστεύει ὁ Ἅγιος Ἄνθιμος Ἱεροσολύμων καὶ ὁ Ἅγιος Φώτιος:«Μάρτυρες ἀδιάψευστοι ὅτι οἱ ἄνθρωποι, ἂν δὲν ἁμάρτανε ὁ Ἀδάμ, δὲν θὰ πέθαιναν καὶ θὰ εἶχαν τὰ σώματά τους αἰώνια, εἶναι οἱ τρεῖς ἄνθρωποι Ἐνώχ, Ἠλίας καὶ Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ποὺ ὁ Θεὸς κράτησε ζωντανούς. Ἕναν ἀπὸ κάθε ἐποχή. Ὁ Ἐνώχ, ποὺ ἔζησε πρὸ τοῦ Νόμου· ὁ Ἠλίας μετὰ τὸν Νόμο· καὶ ὁ Ἰωάννης μετὰ τὴν Χάρη…ὁ Θεὸς τὸν ἔχει φυλάξει ζωντανὸ γιὰ νὰ ξανάρθει ὡς πρόδρομος στὴ Δευτέρα Παρουσία Του μαζὶ μὲ τὸν Ἠλία καὶ τὸν Ἐνώχ…». ( P.G. 103, 985-988).

Ποιοὶ ἔχουν δίκαιο; Δὲν ἔχει σημασία. Βέβαιο εἶναι ὅτι κάποιοι κάνουν λάθος.

Ποῦ προσκύνησαν οἱ Μάγοι τὸν Χριστό; Ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι τὸν προσκύνησαν στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, τὴν ἡμέρα ποὺ γεννήθηκε, καὶ ἄλλοι μετὰ ἀπὸ δύο χρόνια σὲ κάποιο σπίτι.

Τὸ φαγητὸ τοῦ Τιμίου Προδρόμου στὴν ἔρημο ἦταν «ἀκρίδες καὶ ἄγριο μέλι». Τί ἦταν οἱ «ἀκρίδες»; Ἄλλοι ἅγιοι λένε ὅτι ἦταν ἔντομα καὶ ἄλλοι οἱ ἄκρες τρυφερῶν φυτῶν.

Μποροῦμε νὰ γονατίζουμε τὴν Κυριακὴ πού εἶναι ἀναστάσιμη ἡμέρα; Ἄλλοι ἅγιοι ὑποστηρίζουν ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται καὶ ἄλλοι ὅτι ἐπιτρέπεται, ὅταν γίνεται γιὰ λόγους εὐλαβείας.

Ποῦ θὰ ἐνθρονιστεῖ ὁ ἀντίχριστος ὅταν ἔλθει; Ἄλλοι Πατέρες ἰσχυρίζονται ὅτι θὰ ἐνθρονιστεῖ στὸ ναὸ τοῦ Σολομώντα, ἄλλοι στὶς χριστιανικὲς ἐκκλησίες καὶ ἄλλοι καὶ στὰ δύο.

Ποιοὶ ἦσαν οἱ τρεῖς ἄγγελοι πού φιλοξένησε ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ; Ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι ἦταν τρεῖς ἄγγελοι εἰς τύπον τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ ἄλλοι ὅτι ἦταν ὁ ἄσαρκος Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ μαζὶ μὲ δύο ἀγγέλους.

Ποιὸς ἦταν ὁ Παλαιὸς τῶν Ἡμερῶν πού εἶδε στὸ ὅραμά του ὁ Προφήτης Δανιήλ; Ἄλλοι ἅγιοι ἑρμηνεύουν ὅτι εἶναι ὁ Πατέρας καὶ ἄλλοι ὅτι εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ.

Γιὰ τὰ τάγματα τῶν Ἀγγέλων ἄλλοι Πατέρες λένε ὅτι εἶναι ἐννέα καὶ ἄλλοι δέκα.

Τὰ παραδείγματα μποροῦν νὰ συνεχιστοῦν. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μαρτυροῦν εἶναι ὅτι οἱ ἅγιοι δὲν εἶναι ἀλάθητοι, ἀλλὰ σφάλλουν, ὡς ἄνθρωποι ποὺ εἶναι. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν στέκεται συνήθως στὴ γνώμη ἑνὸς ἁγίου γιὰ ἕνα συγκεκριμμένο θέμα ἀλλὰ στὴν πλειοψηφία, συμφωνία καὶ ὁμοφωνία τῶν Πατέρων, τὸ γνωστὸ «consensus patrum». Αὐτὴ ἡ ὁμοφωνία (consensus) τῶν Πατέρων ὑπάρχει στὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. «Τὴν αὐθεντία (autoritas) καὶ τὸ κύρος, καὶ τὴν ἀλάθητη διατύπωση τῶν ἀληθειῶν τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως διερμηνεύουν πρωτίστως οἱ δογματικὲς καὶ ἠθικὲς διατυπώσεις τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἡ ὅλη ὀργάνωση τῆς λατρείας καὶ ἡ συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας» (+Κῶν. Μπόνης, Καθηγ. Πατρολογίας).

Καὶ οἱ ἴδιοι οἱ ἅγιοι παραδέχονται ὅτι πιθανὸν νὰ κάνουν λάθη ὅταν ἑρμηνεύουν κείμενα τῆς Ἄγ. Γραφῆς.

Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας προσπαθώντας νὰ ἑρμηνεύσει τὴν Π.Δ ἀναφέρει: «Ἐὰν ὅμως συμβεῖ κάπου νὰ κάνουμε λάθος ὡς πρὸς τὸ πραγματικὸ νόημά τους, ἐξαιτίας τῆς λεπτότητας τῶν ἐννοιῶν καὶ τῆς μεγάλης ἀσάφειάς τους, πρέπει νὰ μᾶς συγχωρήσουν αὐτοὶ ποὺ θὰ τὰ διαβάσουν. (ΕΠΕ 4, 13)

«Γιὰ ποιὸ λόγο ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει τέτοιους μεγάλους ἄνδρες καὶ ἁγίους του νὰ πλανηθοῦν καὶ νὰ κάνουν διάφορα λάθη;» ρώτησαν τὸν ἅγιο Βαρσανούφιο.

Αὐτὸς ἀπάντησε:

α)«Ἐπειδὴ δὲν ρώτησαν γιὰ τὸ συγκεκριμένο αὐτὸ θέμα τὸν Θεό, οὔτε καὶ προσευχήθηκαν ὅσο θὰ ἔπρεπε πρὶν ζητήσουν τὴν ἀπάντηση, ἀφοῦ «πᾶς ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει», σύμφωνα μὲ τὴν Ἁγία Γραφή.

β) Ἐπειδὴ τὰ παρέλαβαν ἀπὸ παλαιότερους Γέροντες καὶ Ἁγίους καὶ δὲν κάθισαν νὰ ἐρευνήσουν, ἐὰν εἶναι ἢ ὄχι ἀλήθεια, ἔχοντας ἐμπιστοσύνη σ’ αὐτούς.

γ) Γιὰ νὰ δείξει ὁ Θεός, ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀκόμη καὶ οἱ Ἅγιοι, εἶναι πάντοτε πεπερασμένοι καὶ ἀτελεῖς καὶ δὲν μποροῦσαν σὲ καμία περίπτωση νὰ καταλάβουν ὅλα τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἄπ. Παῦλος λέγει ὅτι, «ἐκ μέρους γινώσκομεν καὶ ἐκ μέρους προφητεύομεν».

δ) Γιὰ νὰ δείξει ὁ Θεὸς πάλι, ὅτι ἡ Πίστη μας εἶναι ζωντανή, ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ζῶσα καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, δὲν παύει ποτὲ νὰ φωτίζει ὅποιον θέλει («τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὅπου θέλει πνεῖ») καὶ ὅποτε θέλει, γιὰ τὶς ἀλήθειες τῆς Πίστεώς μας. Ἔτσι, ὅ,τι διαφεύγει σὲ κάποιον ἢ ἀφήνει ὁ ἕνας Ἅγιος, νὰ βρίσκει καὶ νὰ συμπληρώνει ὁ ἑπόμενος· καὶ ὅ,τι ἀφήνει ὁ ἑπόμενος, νὰ τὸ βρίσκει ὁ μεθεπόμενος, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Καὶ μὲ μία λέξη ὅ,τι λένε οἱ πρῶτοι καὶ δὲν εἶναι ξεκάθαρο ἢ ὀρθὰ διατυπωμένο, ἔρχονται οἱ τελευταῖοι καὶ τὸ ἐπεξηγοῦν ἢ τὸ διορθώνουν, γιὰ νὰ δοξάζεται ἔτσι πάντοτε ὁ Θεός, μέσα ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Του. Διότι αὐτὸς εἶναι ὁ Θεὸς καὶ τῶν πρώτων καὶ τῶν ἐσχάτων καὶ εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν». («Βίβλος Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου», σέλ. 285 – 288).

Ἀπὸ ὅσα ἀναφέραμε μέχρι τώρα, ἀποδεικνύεται ὅτι οἱ Ἅγιοι ἔχουν ἐλαττώματα, ἐκφράζουν ἐλεύθερα τὴν προσωπική τους γνώμη σὲ διάφορα θέματα, ἔχουν ἀτέλειες, κάνουν σφάλματα καὶ δὲν εἶναι ἀλάνθαστοι ἢ θεόπνευστοι, ὅσο καὶ ἂν ἔφθασαν σὲ μεγάλα ὕψη ἁγιότητας. Οἱ διαφωνίες μεταξὺ τῶν ἁγίων εἶναι σὲ θέματα δευτερεύοντα καὶ ἐπουσιώδη, καὶ ὄχι σὲ δογματικὰ ἢ θέματα πίστεως. Κανεὶς Ἅγιος δὲν διδάσκει κάποια αἵρεση. «Καθένας ποὺ παραβαίνει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν μένει μέσα στὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, δὲν ἔχει τὸν Θεὸ μαζί του. Ἀντίθετα, ἐκεῖνος ποὺ μένει πιστὸς στὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, αὐτὸς ἔχει μέσα του κατοικοῦντας καὶ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸ» γράφει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης (Β΄ Ἰωάν, 9) ἢ ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης: «Κανένας Ἅγιος δὲν μπορεῖ νὰ παραβαίνει τὸ νόμον τοῦ Θεοῦ. Ἂν συμβεῖ αὐτό, δὲν μπορεῖ νὰ ὀνομάζεται Ἅγιος»(P.G. 99, 1048). «Ἡ αἵρεση ἀποκόπτει ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία κάθε ἄνθρωπο» σύμφωνα μὲ τὶς ἀποφάσεις τῆς Ζ΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Ὅλοι οἱ πιστοὶ πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι τὰ τυχὸν λάθη τῶν ἁγίων δὲν ἐμποδίζουν σὲ τίποτα τὴν ἁγιότητά τους καὶ δὲν τοὺς στεροῦν τὴ δόξα, τὴν τιμὴ καὶ τὴν προσκύνηση, ποὺ τοὺς ὀφείλουμε καὶ δὲν πρέπει νὰ ἀποτελοῦν αἰτίες σκανδαλισμοῦ.