Ἀγωνιζόμενος ὁ Καποδίστριας γιὰ μία «σωτηριώδη Ἰδιογενὴ Παιδαγωγία» –μὲ βάση τὴ διαχρονικὴ ἑλληνικὴ γλώσσα, τὴν παγκοσμίως διαλάμπουσα Κλασικὴ Γραμματεία καὶ τὶς ἀκατάλυτες πολιτισμικὲς ἀξίες τοῦ ἱστορικοῦ μας Γένους– χαρακτήριζε τὴν πρώιμη μετανάστευση Ἑλλήνων γιὰ σπουδὲς στὸ ἐξωτερικὸ ὡς «ὄνειδος» γιὰ τὴν Ἑλλάδα.
Εἰδικότερα, ὁ Καποδίστριας θεωροῦσε, ὅτι οἱ πρωΐμως ξενιτεμένοι νέοι τῆς Ἑλλάδος διατρέχουν τὸν κίνδυνο πολιτισμικῆς ἀλλοτρίωσης καὶ ἐθνικῆς ἀπομείωσής τους, ὅπως ἔγραφε στὸν Μουστοξύδη (1827):
«Τὰ παιδία μας, οὕτως ἐκεῖ σὲ κείμενα [σὲ ξένους τόπους], κινδυνεύουσιν νὰ ἐκστραφῶσι [ἐκτραποῦν] τῆς οἰκείας φύσεως, χάνοντα βαθμηδόν καὶ τὴν αἴσθησιν τῶν θρησκευτικῶν χρεῶν των καὶ τὴν χρῆσιν τῆς γλώσσης των καὶ τὴν μνήμην τῶν ἐφεσίων καὶ ἰδιογενῶν ἠθῶν.
Ἀποσπασμένα πρωΐμως ἀπὸ τὴν ὄντως πατρίδα, ἆραγε δὲν θέλουσιν αναπλάσῃ ἐν ἑαυτοῖς πατρίδα τινὰ ἰδανικήν, κατὰ τὸν τύπον τοῦ τόπου ἐν ᾧ ἤρχισαν πρῶτον νὰ σκέπτωνται; Ἀνδρωθέντες δέ, ἐπιστρέψουσιν ἆρα εἰς τὰς πατρίους αὐτῶν ἑστίας; Καὶ ἐπιστρέψαντες, ἔσονται ἆρα πολῖται ὠφέλιμοι;»
Ἡ ἀπάντηση τοῦ Καποδίστρια σὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα εἶναι καταιγιστική, ἤτοι ὅτι οἱ ξενιτεμένοι νέοι ποὺ θὰ ὑποστοῦν ἐκπαιδευτικὴ ἀλλοτρίωση ἢ καὶ «ἐξέθνωση» (πολιτισμικὴ γενιτσαροποίηση) θὰ ἀποβοῦν «χαμένοι» γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ «ἄχρηστοι» γιὰ κάθε ἄλλη χώρα:
«Ἀπεκρίθη πρὸς ταῦτα ἡ πεῖρα καὶ ἀποκρίνεται καθ’ ἑκάστην ὅτι, παραδεδομένοι οἱ νέοι οὗτοι μόνως εἰς ἑαυτοὺς καὶ εἰς τῶν ξένων τὰ παραδείγματα [σὲ ξένα ὑλιστικά ἀτομικιστικά πρότυπα], χαμένοι θέλουσιν εἶσθαι διὰ τὴν πατρίδα των καὶ οὐδ᾿ ἄλλου τόπου τὴν σήμερον θέλουσιν γείνῃ χρήσιμον ἀπόκτημα. Ἀλλὰ καὶ τούτου γενομένου, τὸ ὄνειδος τῆς ἐξεθνώσεώς των εἰς τὴν Ἑλλάδα θὰ πέση.»
Σὲ ἐπιστολή του δὲ πρὸς τὸν Κοραὴ (1829), ὁ Καποδίστριας ἐπεσήμανε τὴν ἐπιτακτικὴ ἐθνικὴ ἀνάγκη γιὰ ἐπανάκαμψη στὴν πατρίδα, ὅσων Ἑλλήνων σπουδάζουν πρωΐμως στὰ ξένα, ὥστε νὰ ἐξαληφθεῖ τὸ ἐθνικὸ «ὄνειδος» τῆς πολιτισμικῆς τους «διαφθορᾶς»: «Καὶ ἐγὼ ἀναγκαιώτατον κρίνω νὰ συλλέξωμεν καὶ ἐπαναγάγωμεν εἰς τὴν Ἑλλάδα τοὺς νέους ῞Ελληνας, ὅσοι ἐπὶ προφάσει μαθήσεως διαφθείρονται ἐν Εὐρώπῃ».
