Στὸ πρόσωπο τοῦ ἁγίου, μὲ τὸν προσιτὸ χαρακτήρα του στὶς σχέσεις του, μὲ τὴν ὕψιστη προσοχὴ γιὰ τὸν ἄλλο, μὲ τὴν ἑτοιμότητα ὅπου δίνεται στὸν Χριστό, ἡ ἀνθρωπότητα θεραπεύεται καὶ ἀνανεώνεται. Πῶς, ὅμως, ἐμφανίζεται μὲ συγκεκριμένο τρόπο αὐτὴ ἡ ἀνανεωμένη ἀνθρωπότητα; Ὁ ἅγιος ἀφήνει νὰ διαφανεῖ, σὲ ἀναφορὰ πρὸς κάθε ἀνθρώπινο ὄν, μία συμπεριφορὰ γεμάτη λεπτότητα, διαφάνεια, καθαρότητα σκέψεως καὶ αἰσθημάτων.
Ἡ λεπτότητά του ἐπεκτείνεται ἀκόμη καὶ στὰ ζῶα καὶ τὰ πράγματα, ἐπειδὴ σὲ κάθε πλάσμα βλέπει ἕνα δῶρο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν θέλει νὰ πληγώσει αὐτὴ τὴν ἀγάπη, μὲ τὸ νὰ μεταχειρίζεται αὐτὰ τὰ δῶρα μὲ ἀμέλεια ἢ ἀδιαφορία. Σέβεται κάθε ἄνθρωπο καὶ κάθε πράγμα. Ἐὰν κάποιος ἄνθρωπος ἢ ἀκόμη ἕνα ζῶο ὑποφέρει, τοὺς φανερώνει μία βαθειὰ συμπάθεια.
Ὁ Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος λέει γιὰ τὴν συμπάθεια τοῦ ἁγίου: «Καὶ τί ἔστι καρδία ἐλεήμων; Καὶ εἶπε· καῦσις καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ὀρνέων, καὶ τῶν ζώων, καὶ τῶν δαιμόνων, καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος. Καὶ ἐκ τῆς μνήμης αὐτῶν, καὶ τῆς θεωρίας αὐτῶν ρέουσιν οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ δάκρυα. Ἐκ τῆς πολλῆς καὶ σφοδρᾶς ἐλεημοσύνης τῆς συνεχούσης τὴν καρδίαν, καὶ ἐκ τῆς πολλῆς καρτερίας σμικρύνεται ἡ καρδία αὐτοῦ, καὶ οὐ δύναται βαστάξαι, ἢ ἀκοῦσαι, ἢ ἰδεῖν βλάβην τινά, ἢ λύπην μικρᾶν ἐν τῇ κτίσει γινομένην. Καὶ διὰ τοῦτο καὶ ὑπὲρ τῶν ἀλόγων, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν τῆς ἀληθείας, καὶ ὑπὲρ τῶν βλαπτόντων αὐτὸν ἐν πάσῃ ὥρᾳ εὐχὴν μετὰ δακρύων προσφέρει, τοῦ φυλαχθῆναι αὐτούς, καὶ ἰλασθῆναι αὐτοῖς ὁμοίως καὶ ὑπὲρ τῆς φύσεως τῶν ἑρπετῶν ἐκ τῆς πολλῆς αὐτοῦ ἐλεημοσύνης τῆς κινούμενης ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ἀμέτρως καθ’ ὁμοιότητα τοῦ Θεοῦ». (Λόγος πα’, σ. 306). Ὅσο γιὰ τὸν ἅγιο Καλλίνικο de Cernica, ὅταν δὲν εἶχε χρήματα νὰ δώσει στοὺς φτωχούς, σὲ κάθε πόλη, στρεφόταν κλαίγοντας πρὸς ὅσους τὸν περικύκλωναν καὶ ἔλεγε: «Δῶστε μου χρήματα, νὰ στείλω στοὺς μικροὺς ἀδελφοὺς τοῦ Ἰησοῦ».
Αὐτὴ ἡ συμπάθεια ἀποκαλύπτει μία καρδιὰ τρυφερή, ἐξαιρετικὰ εὐαίσθητη, ξένη σὲ κάθε σκληρότητα, στὴν ἀδιαφορία καὶ τὴ βιαιότητα. Μᾶς δείχνει πὼς ἡ σκληρότητα προῆλθε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὰ πάθη. Στὴ συμπεριφορὰ τοῦ ἁγίου καὶ ἀκόμα στὶς σκέψεις του, δὲν συναντᾶμε οὔτε χυδαιότητα, οὔτε μικροπρέπεια, οὔτε ἀγένεια. Κανένα ἴχνος προσποιήσεως, καμιὰ ἔλλειψη ἀλήθειας. Στὸ πρόσωπό του κορυφώνεται ἡ τρυφερότητα, ἡ διαφάνεια, ποὺ ἑνώνεται μὲ τὴν καθαρότητα, τὴ γενναιόδωρη προσοχὴ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, μ’ αὐτὴ τὴ διάθεση μὲ τὴν ὁποία ὅλο τὸ εἶναι του συμμετέχει στὰ προβλήματα καὶ τοὺς πόνους τους. Σ’ ὅλες αὐτὲς τὶς ἀρετὲς φανερώνεται μία ἔξοχη πραγμάτωση τῆς ἀνθρώπινης φύσεως.
Ὑπάρχει πραγματικὰ μία διακριτικότητα καὶ μία εὐγένεια γεμάτες στοργή, μέσα σ’ αὐτὴ τὴν ἀνώτερη μορφὴ τρυφερότητας, ποὺ ξεπερνᾶνε πολὺ τὴ συνηθισμένη διακριτικότητα καὶ εὐγένεια, ποὺ κρατοῦν τὶς ἀποστάσεις καὶ τηροῦν τοὺς τύπους. Ἡ τρυφερότητα αὐτὴ δὲν ἀποφεύγει τὶς σχέσεις μὲ τοὺς ταπεινότερους ἀνθρώπους καὶ δὲν τὴν ξενίζουν καταστάσεις, ὅπου ἄλλοι θὰ πίστευαν ὅτι τοὺς μειώνουν. Τὸ παράδειγμα αὐτῆς τῆς τρυφερότητας εἶναι ἡ κένωση τοῦ Χριστοῦ, ἡ συγκατάβασή Του. Ἐκεῖνος δὲν θέλησε νὰ μείνει μακρυὰ ἀπὸ τοὺς ἁμαρτωλοὺς οὔτε ἀπὸ τὶς γυναῖκες, ποὺ ἀποφεύγουν ὅσοι ἄνθρωποι προσέχουν τὴν ὑπόληψή τους. Ἡ κένωση τοῦ Χριστοῦ, εἶναι αὐτὴ ἡ ὕψιστη τρυφερότητα. Ἐδῶ γίνεται φανερὴ ἡ θέληση νὰ μὴ βαρύνει τοὺς ταπεινούς, νὰ μὴν τοὺς ἐνοχλήσει. Μὲ τὴν κένωσή Του θέλησε ν’ ἀνοίξει ἕνα δρόμο πρὸς τὴν καρδιά τους. Μὲ τὴν τρυφερότητά Του εἶχε τὴν πρόθεση νὰ τοὺς κάνει νὰ ἐγκαταλείψουν τὴ βαναυσότητά τους, ἀντὶ νὰ ἐπιμένουν σὲ μία σκληρότητα, ὅπου ἡ περιφρόνηση τοῦ κατωτέρου ἀπαντᾶ σ’ ἐκείνη τοῦ ἀνωτέρου.
Ὁ Χριστὸς μὲ τὴν κένωσή Του, θέλησε νὰ γκρεμίσει τὸν τοῖχο τῆς βαναυσότητας καὶ τῆς σκληρότητας, ποὺ περιζώνει σὰν ὄστρακο τὴν εὐπαθῆ οὐσία τῆς ἀληθινῆς ἀνθρώπινης φύσεως.
Στὴν τρυφερότητα τῆς συμπεριφορᾶς τους οἱ ἅγιοι ἐμπνέονται ἀπὸ τὴν κένωση τοῦ Χριστοῦ. Ταυτόχρονα, εἶναι οἱ πρόδρομοι αὐτοῦ τοῦ μέλλοντος ἐπιπέδου μίας ἀνθρωπότητας, ὅπου θὰ βασιλεύει ἡ τρυφερότητα στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις. Γιατί οἱ ἄνθρωποι, πάντοτε ἀνικανοποίητοι ἀπὸ τὴν ἐπιφανειακὴ ἰσότητα, ποὺ προσπαθοῦν νὰ πραγματοποιήσουν, τείνουν τώρα πρὸς ἕνα ἀνώτερο ἐπίπεδο ἀμοιβαίων σχέσεων, γεμάτων ἀπὸ τρυφερότητα.
Χάρη σὲ μία συνείδηση, ποὺ ἡ εὐαισθησία της τράφηκε καὶ καθαρίστηκε μ’ αὐτὴ τὴν εὐαισθησία τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ τοὺς ἀνθρώπους καὶ στὴν ὁποία συμμετέχουν, οἱ ἅγιοι διακρίνουν στοὺς ἄλλους τὶς πιὸ λεπτὲς καταστάσεις τῆς ψυχῆς καὶ ἀποφεύγουν ὅλα ὅσα θὰ μποροῦσαν νὰ τοὺς προκαλέσουν κάποια ἐνόχληση, χωρὶς ὅμως νὰ παραλείπουν νὰ τοὺς βοηθοῦν νὰ θριαμβεύουν πάνω στὶς ἀδυναμίες τους καὶ νὰ νικοῦν τὶς δυσκολίες τους. Ἀκόμη, ὁ ἅγιος εἶναι περιζήτητος ὡς ὁ ἔμπιστος, ποὺ θὰ τοῦ φανερώσουν τὰ πιὸ μύχια μυστικά. Γιατί μπορεῖ νὰ διαβάσει στοὺς ἄλλους μία ἀνάγκη ποὺ μόλις ἐμφανίσθηκε κι ὅλα ὅσα καλὰ μποροῦν νὰ ἐπιθυμήσουν.
Βιάζεται τότε νὰ ἱκανοποιήσει αὐτὸ τὸ αἴτημα καὶ σ’ αὐτὸ δίνεται ὁλόκληρος. Ἀλλὰ τὸ ἴδιο εὔκολα διακρίνει στοὺς ἄλλους τὶς ἁμαρτίες τους, ἀκόμα κι ἐκεῖνες ποὺ συγκαλύπτουν έπιτηδειότατα. Τότε ἡ συμπάθειά του γίνεται καθαρτική, μὲ τὴν τρυφερὴ δύναμη τῆς καθαρότητάς του καὶ μὲ τὴν ὀδύνη, ποὺ τοῦ προξενοῦν οἱ ἄσχημες προθέσεις τῶν ἄλλων ἢ οἱ διεστραμμένες ἐπιθυμίες τους. Καὶ αὐτὴ ἡ ὀδύνη ζεῖ μέσα του.
Σὲ κάθε μία ἀπ’ αὐτὲς τὶς περιστάσεις ὁ ἅγιος γνωρίζει ποιὰ εἶναι ἡ κατάλληλη στιγμὴ γιὰ νὰ μιλήσει καὶ τί πρέπει νὰ πεῖ. Γνωρίζει, ἐπίσης, πότε πρέπει νὰ σιωπήσει καὶ τί νὰ ἀποσιωπήσει. Αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ὡς ἕνα εἶδος «ποιμαντικῆς διπλωματίας», αὐτὴ ἡ λεπτὴ διορατικότητα τῶν ἁγίων, αὐτὴ ἡ νέα φανέρωση τῆς εὐγένειας καὶ τῆς διακριτικότητάς τους.
Ἀπὸ τὸν ἅγιο ἀκτινοβολεῖ πάντοτε ἕνα πνεῦμα γενναιοδωρίας, αὐταπάρνησης, προσοχῆς, συμμετοχῆς, χωρὶς καμμιὰ φροντίδα τοῦ ἑαυτοῦ του· μία θέρμη, ποὺ θερμαίνει τοὺς ἄλλους καὶ τοὺς δίνει τὸ αἴσθημα ὅτι ἀποκτοῦν δυνάμεις καὶ τοὺς κάνουν νὰ νοιώθουν τὴ χαρὰ πὼς δὲν εἶναι μόνοι. Ὁ ἅγιος εἶναι ἕνα ἀθῶο πρόβατο, πρόθυμο πάντοτε νὰ θυσιαστεῖ, γιὰ ν’ ἀναλάβει τὸν πόνο τῶν ἄλλων, ἀλλὰ κι ἕνας ἄσειστος τοῖχος, ποὺ πάνω του μποροῦν νὰ στηριχτοῦν ὅλοι. Συμμετέχοντας μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο στὴ μοίρα τῶν ἄλλων, δείχνει ἄλλοτε μία μεγάλη σύνεση κι ἄλλοτε, ἀντίθετα, ἐκφράζεται μὲ διάχυση. Εἶναι περιττὸ νὰ μιλήσει κανεὶς γιὰ τὴν τέλεια ἀνιδιοτέλειά του στὶς σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους.
Ἐξάλλου, κανεὶς δὲν εἶναι πιὸ ταπεινὸς ἀπ’ αὐτόν, πιὸ ἐλεύθερος ἀπὸ κάθε τί τὸ τεχνητό, πιὸ μακρυὰ ἀπὸ κάθε κομπορρημοσύνη, πιὸ φυσικὸς στὴ συμπεριφορά του, ἐνῶ δέχεται καὶ κατανοεῖ κάθε τί ἀληθινὰ ἀνθρώπινο, ὅλες τὶς ταπεινὲς καὶ κάποτε γελοῖες καταστάσεις τῆς ἀνθρώπινης φύσεώς μας, ποὺ δὲν εἶναι μεγάλη, παρὰ μόνο ὅταν δὲν καυχιέται γιὰ τὸ μεγαλεῖο της. Ἔτσι, ὁ ἅγιος δημιουργεῖ ἀμέσως μία ἀτμόσφαιρα οἰκειότητας, ἀνθρώπινης προσεγγίσεως, φιλίας ἀνάμεσα σ’ αὐτὸν καὶ τοὺς ἄλλους. Ἐξανθρωπίζει αὐτὲς τὶς σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους καὶ τοὺς βάζει τὴ σφραγίδα τῆς αὐθεντικότητας, ἐπειδὴ καὶ ὁ ἴδιος ἔγινε βαθειὰ ἀνθρώπινος καὶ αὐθεντικός. Μιλάει μὲ τρυφερότητα, ἀποφεύγοντας νὰ κατονομάσει μὲ βαναυσότητα τὶς ἀδυναμίες τῶν ἄλλων καὶ συνάμα δημιουργεῖ τὶς συνθῆκες μίας ἄμεσης, εἰλικρινοῦς καὶ ἀνοικτῆς σχέσεως μὲ τοὺς ἄλλους. Μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο τοὺς ὠθεῖ νὰ ὁμολογήσουν τὶς ἀδυναμίες καὶ τὶς ἁμαρτίες τους μὲ εἰλικρίνεια καὶ τοὺς δίνει τὴ δύναμη νὰ τὶς νικήσουν.
Οἱ ἅγιοι ἔφτασαν στὴν καθαρὴ ἁπλότητα, γιατί ἐντὸς τους ἔχουν ξεπεράσει κάθε δυαδικότητα, κάθε διπροσωπία, λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής. Ἔχουν ξεπεράσει τὸν ἀγώνα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, τῶν καλῶν προθέσεων καὶ τῶν ἔργων ποὺ πράττουν, τῶν ἀπατηλῶν φαινομένων καὶ τῶν κρυφῶν λογισμῶν, αὐτοῦ ποὺ προσποιοῦνται πὼς εἶναι καὶ αὐτοῦ ποὺ πραγματικὰ εἶναι. Ἔχουν γίνει ἁπλοί, γιατί δόθηκαν ὁλοκληρωτικὰ στὸ Θεό. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος, ποὺ μποροῦν νὰ δοθοῦν ὁλοκληρωτικὰ καὶ στοὺς ἀνθρώπους, στὶς σχέσεις τοὺς μ’ αὐτούς. Ἂν κάποτε ἀποφεύγουν νὰ κατονομάσουν μὲ βάναυσο τρόπο τὶς ἀδυναμίες τῶν ἀνθρώπων, τὸ κάνουν γιὰ νὰ μὴν τοὺς ἀποθαρρύνουν καὶ γιὰ νὰ αὐξήσουν μέσα τους τὴν αἰδῶ, τὴ λεπτότητα, τὴν ἀναγνώριση, τὴν ἁπλότητα καὶ τὴν εἰλικρίνεια. Οἱ ἅγιοι πάντοτε ἐνθαρρύνουν. Γι’ αὐτὸ καὶ κάποτε μειώνουν τὶς ὑπερβολικὲς διαστάσεις, ποὺ δίνουν στὶς ἁμαρτίες τους, τὰ πάθη καὶ τὶς ἀδυναμίες τους οἱ ἄνθρωποι μὲ τὴ φαντασία τους. Τοὺς ἐλευθερώνουν ἀπὸ τὸ αἴσθημα τῆς ἀπελπισίας ἢ τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀδυναμίας. Ἀλλὰ καὶ τὴν ὑπερηφάνεια τῶν ἄλλων τὴν μειώνουν κάποτε μὲ μία λεπτὴ διάθεση.
Χαμογελοῦν, μὰ δὲν ξεσποῦν σὲ γέλια ἢ σαρκασμό. Ἄλλοτε μπροστὰ σὲ ἀνήθικες πράξεις καὶ καταδικαστέα πάθη ἐκφράζουν τὴ σοβαρότητά τους, χωρὶς νὰ ἐμπνέουν τὸν τρόμο. Προσδίνουν μία ἄπειρη ἀξία στοὺς πιὸ ταπεινοὺς ἀνθρώπους, ἐπειδὴ ὁ ἴδιος ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ μὲ τὴ σάρκωσή Του ἔδωσε σὲ κάθε ἄνθρωπο τὴν ἄπειρη αὐτὴ ἀξία. Στὸν κάθε ἄνθρωπο οἱ ἅγιοι βλέπουν τὸν Χριστό, καθὼς ἀναφέρουν στοὺς λόγους τοὺς ὁρισμένοι πνευματικοὶ Πατέρες. Ἀλλὰ ταυτόχρονα κατεβάζουν τὸν ἐγωισμὸ τῶν ἄλλων, παρουσιάζοντας τὸν ἑαυτὸ τους ὡς ὑπόδειγμα ταπεινοφροσύνης. Μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀποκαθιστοῦν συνεχῶς τὴ φυσικὴ ἑνότητα ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους.
Μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη του ὁ ἅγιος διαβαίνει σχεδὸν ἀπαρατήρητος, ἀλλὰ εἶναι πάντα παρών, ὅταν κάποιος ἔχει ἀνάγκη στηρίξεως, παρηγοριᾶς, ἐνθαρρύνσεως. Παραμένει κοντὰ σὲ ἐκεῖνον, ποὺ οἱ ἄλλοι ἐγκαταλείπουν. Γι’ αὐτὸν καμιὰ δυσκολία δὲν εἶναι ἀνυπέρβλητη, κανένα ἐμπόδιο ἀνίκητο, ὅταν πρόκειται νὰ σώσει κάποιον ἀπὸ μία ἀπελπιστικὴ κατάσταση. Δείχνει τότε μία καταπληκτικὴ δύναμη καὶ δεξιοτεχνία, συνυφασμένη μὲ μία ἠρεμία καὶ μία ἄσειστη ἐμπιστοσύνη, γιατί πιστεύει σταθερὰ στὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποία ζητεῖ μὲ ἐπίμονη προσευχή.
Εἶναι τὸ πιὸ ἀνθρώπινο καὶ ταπεινὸ ὄν, ἀλλὰ συνάμα καὶ μία ἀσυνήθιστη καὶ ἐκπληκτικὴ φυσιογνωμία. Προκαλεῖ στοὺς ἄλλους τὸ αἴσθημα ὅτι ἀποκαλύπτει ἐντός του καὶ ἐντός τους, τὴν ἀληθινὴ ἀνθρώπινη φύση.
Κι αὐτὴ ἡ ἀνθρώπινη φύση ἔχει τόσο καλυφθεῖ ἀπὸ τὸ τεχνητό, ἀπὸ μία προσπάθεια νὰ φαίνεται αὐτὸ ποὺ δὲν εἶναι, ὥστε, σὰν φθάσει ν’ ἀποκαλυφθεῖ, νὰ ἐκπλήσσει, γιατί μοιάζει μὲ κάτι ἀφύσικο.
Ὁ ἅγιος εἶναι ὁ πιὸ εὐπροσήγορος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ συνάμα, ἄθελά του, ἐπιβάλλεται. Εἶναι ἐκεῖνος, ποὺ προσελκύει περισσότερο τὴν προσοχὴ καὶ προκαλεῖ περισσότερο τὸν σεβασμό. Γίνεται στενὸς φίλος γιὰ τὸν καθένα, ἐκεῖνος πού σᾶς καταλαβαίνει καλύτερα, πού σᾶς κάνει νὰ αἰσθάνεστε πιὸ ἄνετα μπροστά του, καὶ συνάμα στενόχωρα, μὲ τὸ νὰ σᾶς ὁδηγεῖ στὴ γνώση τῶν ἠθικῶν σας ἐλλείψεων καὶ τῶν ἁμαρτημάτων, ποὺ ἀποφεύγετε νὰ δῆτε. Σᾶς γεμίζει μὲ τὸ ἁπλὸ μεγαλεῖο τῆς καθαρότητάς του καὶ μὲ τὴ θέρμη τῆς καλοσύνης καὶ τῆς προσοχῆς του· προκαλεῖ ἐντός σας τὴ ντροπή, ποὺ ἔχετε ἕνα τόσο χαμηλὸ ἐπίπεδο, ποὺ ἔχετε παραμορφώσει μέσα σας τὴν ἀνθρώπινη φύση, ποὺ εἶστε ἀκάθαρτος, τεχνητός, γεμάτος ὑποκρισία, μικροπρέπεια. Ὅλα αὐτὰ παίρνουν μίαν ἀνάγλυφη ὄψη καταπληκτική, στὴν ἀκούσια σύγκρισή της μὲ αὐτὴ τοῦ ἁγίου.
Ὁ ἅγιος δὲν ἀσκεῖ καμία ἐπίγεια ἐξουσία. Δὲν διατάζει μὲ αὐστηρότητα. Κι ἔπειτα δὲν δημιουργεῖται μέσα σας καμία κριτικὴ ἐναντίον του καὶ δὲν γεννιέται καμιὰ ἀντίθεση. Γιατί γιὰ σᾶς «ἐνσαρκώνει» τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, τρυφερὸ καὶ ἰσχυρὸ συνάμα. Κι ἔτσι δὲν ζητᾶτε νὰ κρυφτεῖτε ἢ νὰ ἐξαφανιστεῖτε μπροστά του. Μὰ ἴσως καὶ νὰ ζητᾶτε νὰ τὸν ἀποφύγετε περισσότερο ἀπὸ κάποιον ποὺ θὰ σᾶς διέταζε μὲ αὐστηρότητα, γιατί αἰσθάνεστε πὼς κατέχει αὐτὴ τὴν ἀμείωτη σταθερότητα, τὴν ὁλοκληρωτικὴ ταύτιση τοῦ προσώπου του μὲ τὸ ἀγαθό, ἂν κι αὐτὴ ἡ σταθερότητα στὶς πεποιθήσεις, τὴ ζωή, τὶς γνῶμες, τὶς συμβουλὲς ποὺ δίνει, εἶναι σταθερότητα χωρὶς ἀκαμψία.
Κι αὐτὴ εἶναι ἡ αἰτία, γιὰ τὴν ὁποία οἱ γνῶμες καὶ οἱ συμβουλὲς πού σᾶς δίνει γιὰ τὸ τί πρέπει νὰ κάνετε, παρὰ τὸν τελείως παράδοξο χαρακτήρα τους, γίνονται γιὰ σᾶς διαταγὲς περισσότερο ἐπιτακτικὲς ἀπὸ κάθε γήινη προσταγή, διαταγὲς τέτοιες, ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ καταβάλει κάθε προσπάθεια καὶ θυσία, γιὰ νὰ τὶς ἐκτελέσει. Γιατί ἡ τρυφερότητα τοῦ ἁγίου εἶναι ταυτόχρονα σταθερότητα καὶ καλωσύνη. Καὶ ἡ μία καὶ ἡ ἄλλη παίρνουν θέση μέσα στὴ θεία ἀκτινοβολία κι ἀφήνουν νὰ φανεῖ ἡ διαταγὴ τῆς θείας καλοσύνης, ποὺ ἐπιβάλλει μὲ γλυκύτητα μίαν ἀπόλυτη ἐξουσία. Ἔτσι ἡ συμβουλὴ τοῦ ἁγίου ἐπιβάλλεται ὡς ἀπελευθέρωση. Σᾶς ἐλευθερώνει ἀπ’ αὐτὴ τὴν παραμόρφωση καὶ τὴν ἀδυναμία ποὺ βρίσκεστε, ἀπὸ αὐτὴ τὴ δυσπιστία ποὺ βασιλεύει μέσα σας. Αἰσθάνεσθε αὐτὸ ποὺ ὁ ἅγιος σᾶς ἔμαθε πὼς εἶναι δύναμη καὶ βέβαιος φωτισμὸς στὸ δρόμο τῆς σωτηρίας ὅπου πρέπει νὰ πορευθεῖτε, γιὰ νὰ σωθεῖτε ἀπ’ τὴν καταστροφή. Αἰσθάνεσθε ὅτι μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ γίνεσθε ἡ δύναμη καὶ τὸ φῶς, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν ὕψιστη πηγὴ τῆς δυνάμεως καὶ τοῦ φωτισμοῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ καλοσύνη, ποὺ ρέει ἀπὸ τὴν ὕψιστη πηγὴ τῆς καλοσύνης. Φοβάστε, μήπως ὁ ἅγιος βυθίσει τὸ βλέμμα του στὴ ψυχή σας, ἀκριβῶς ὅπως φοβάστε, μήπως ἀνακαλύψουν μίαν ἀλήθεια, ποὺ θὰ σᾶς ἦταν δυσάρεστη. Ἀλλὰ ὅπως καὶ νὰ ἔχει, τὸ περιμένετε σὰν τὸ βλέμμα ἑνὸς γιατροῦ, μὲ ἀδιαμφισβήτητη ἁρμοδιότητα καὶ δοκιμασμένη φιλία. Τὸ ξέρετε, πὼς αὐτὸς θὰ σᾶς δώσει καὶ τὴ διάγνωση καὶ τὸ φάρμακο τὸ ἀποτελεσματικό, γιὰ νὰ σᾶς θεραπεύσει ἀπὸ μίαν ἀρρώστια, ποὺ ἀόριστα γνωρίζετε πὼς εἶναι θανατηφόρα.
Μέσα στὴν τρυφερότητα τοῦ ἁγίου, μέσα στὴν γλυκύτητα καὶ τὴν ταπεινοφροσύνη του, διακρίνετε ἕνα σθένος, ποὺ καμιὰ ἀνθρώπινη δύναμη δὲν μπορεῖ νὰ λυγίσει, ὥστε νὰ τὸ κάνει νὰ ξεπέσει ἀπὸ τὴν καθαρότητά του, ἀπὸ τὴν ἀγάπη του γιὰ τὸ Θεό καὶ τοὺς ἀνθρώπους, ἀπὸ τὴ θέλησή του νὰ δοθεῖ ὁλοκληρωτικὰ στὸ Θεὸ καὶ στὴν ὑπηρεσία τῶν ἀνθρώπων, γιὰ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ σωθοῦν.
Ὅποιος πλησιάζει ἕναν ἅγιο, ἀνακαλύπτει σ’ αὐτὸν τὸ ἀποκορύφωμα τῆς καλοσύνης καὶ τῆς καθαρότητας, καλυμμένα μὲ τὸ πέπλο τῆς ταπεινοφροσύνης, ποὺ τὸν κάνει πιὸ ἑλκυστικό. Πρέπει κάνεις νὰ καταβάλει προσπάθεια, γιὰ ν’ ἀνακάλυψη τ’ ἀνδραγαθήματα τῶν ἀπαρνήσεών του, τῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς ἀγάπης του γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, μὰ τὸ μεγαλεῖο του ἐπιβάλλεται μὲ τὴν ἐμφάνιση τῆς καλοσύνης, τῆς ἁπλότητας, τῆς ταπεινοφροσύνης καὶ τῆς καθαρότητας, ποὺ προέρχονται ἀπ’ αὐτόν. Μὲ τὴν προσέγγισή του φανερώνεται κι ἡ μεγαλοψυχία του. Εἶναι ἡ λαμπρότητα τοῦ μεγαλείου τῆς «κενώσεως» ἢ τῆς ταπεινοφροσύνης. Ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ ἁγίου ἀκτινοβολεῖ μία ἠρεμία, μία ἀδιατάρακτη γαλήνη. Ἀλλ’ αὐτὴ ἡ ἠρεμία κι αὐτὴ ἡ γαλήνη, κερδήθηκαν καὶ διατηρήθηκαν μὲ μεγάλο ἀγώνα, ἐνῶ ταυτόχρονα ὁ ἅγιος συμμετέχει μέχρι δακρύων καὶ στοὺς πόνους τῶν ἄλλων. Ὁ ἅγιος εἶναι ριζωμένος μέσα στὴ σταθερότητα τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ πάθους τοῦ σαρκωθέντος Θεοῦ, γιατί αὐτὴ ἡ ἀγάπη ἐκπέμπεται ἀπὸ τὸ Θεό, ποὺ φόρεσε σάρκα καὶ ὑπέφερε γιὰ τοὺς ἀνθρώπους. Ἀναπαύεται μέσα στὴν αἰωνιότητα τῆς δυνάμεως καὶ τῆς καλοσύνης τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔγιναν προσιτὲς στοὺς ἀνθρώπους διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καθὼς λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής· κι αὐτό, γιατί ὁλόκληρος εἶναι σημειωμένος ἀπὸ τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, σὰν τὸν Μελχισεδέκ.
Ἀλλὰ ἡ παραμονὴ τοῦ ἁγίου μέσα στὴν αἰώνια ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων, δὲν ἀποκλείει καὶ τὴ μετοχή του στοὺς πόνους τῶν ἀνθρώπων ἢ στοὺς πόθους τους, ὅπως ἀκριβῶς ὁ Χριστὸς δὲν παύει νὰ θυσιάζεται γι’ αὐτοὺς καὶ οἱ ἄγγελοι δὲν παύουν νὰ προσφέρουν διαρκῶς τὴ λατρεία τους. Γιατί ἡ παραμονὴ μέσα στὴν ἀρωγὸ ἀγάπη ποὺ συμπάσχει εἶναι μία αἰωνιότητα, μία ζωντανὴ αἰωνιότητα. Αὐτὴ εἶναι ἡ κατάπαυση, ἡ σταθερότητα, τὸ Σάββατο στὸ ὁποῖο ζοῦν οἱ ἅγιοι (Ἑβρ. γ’, 18- δ’, 11), αὐτοὶ ποὺ βγῆκαν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο τῶν παθῶν. Δὲν εἶναι τὸ Σάββατο τῆς ἀπαθοῦς Νιρβάνα. Γιατί ἡ ἀνάπαυση τοῦ ἁγίου μέσα στὴν αἰωνιότητα τῆς ἀδιάσειστης ἀγάπης, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, ἔχει τὴ δύναμη καὶ νὰ ἑλκύσει τοὺς ἄλλους πρὸς τὸ μέρος της καὶ νὰ τοὺς βοηθήσει ἔτσι νὰ νικήσουν τοὺς πόνους τους μὲ θάρρος, νὰ μὴν περιπέσουν σὲ ἀπελπισία. Γιὰ τοῦτο ὁ ἅγιος εἶναι ὁ πρόδρομος καὶ ὁ ὑποστηρικτὴς τῆς ἀνθρωπότητας στὸ δρόμο, ποὺ ὁδηγεῖ στὴ μέλλουσα τελειότητα τῶν ἔσχατων.
Ὁ ἅγιος ἔχει νικήσει τὸν χρόνο, ἐνῶ παραμένει ἔντονα παρὼν μέσα σ’ αὐτόν. Ἔτσι, ἔχει φτάσει στὴ μεγαλύτερη ὁμοιότητα μὲ τὸν Θεό, πού, ἐνῶ ὑπάρχει στὸν οὐρανό, ταυτόχρονα εἶναι μαζί μας μὲ τὴ μεγαλύτερη πληρότητα. Ὁ ἅγιος φέρει μέσα τοῦ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν ἀνίκητη δύναμη τῆς ἀγάπης Του, γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
Παρουσιάζει τὸ ἀνθρώπινο εἶναι, καθαρμένο ἀπὸ τὴ σκουριὰ τῆς κατώτερης ἀνθρώπινης φύσεως ἢ τῆς ἀπανθρωπιᾶς. Εἶναι ἡ ἐπανόρθωση τοῦ παραμορφωμένου ἀπὸ τὸ ζωῶδες ἀνθρώπινου εἶναι. Καὶ ἡ ἀποκαταστημένη διαύγειά του ἀφήνει νὰ δεῖ κανεὶς τὸ πρόσωπο τῆς ἀπεριόριστης ἀγάπης, τῆς ἀπεριόριστης δύναμης καὶ εὐαισθησίας τοῦ σαρκωθέντος Θεοῦ. Εἶναι ἡ ἐπανορθωμένη εἰκόνα τοῦ ζωντανοῦ καὶ προσωπικοῦ Ἀπολύτου, ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος. Ἔγινε μία κορυφὴ ἰλιγγιώδους ὕψους καὶ τελείως οἰκείας προσεγγίσεως μὲ τὴν ἀνθρώπινη φύση του, ποὺ στὸν Θεὸ βρῆκε τὴν τελειότητά της. Εἶναι ἕνα πρόσωπο ποὺ εἰσέδυσε σ’ ἕνα διάλογο ἐντελῶς ἀνοικτὸ καὶ ἀδιάκοπο μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Εἶναι ἡ πεντακάθαρη διαφάνεια τῆς αὐγῆς τοῦ αἰώνιου θείου φωτός, ὅπου ἡ ἀνθρώπινη φύση φθάνει στὴν τελειότητά της. Εἶναι ἡ ἀκέραιη ἀντανάκλαση τῆς ἀνθρωπότητας τοῦ Χριστοῦ.
